Zakażenie wewnątrzmaciczne

Jak dochodzi do zakażenia wewnątrzmacicznego?

Skutki zakażenia matczyno-płodowego zależą głównie od wieku ciążowego zarodka lub płodu w momencie zakażenia.

• Infekcja w bardzo wczesnym etapie zarodkowym (pierwsze 14-16 dni trwania ciąży) prowadzi najczęściej do obumarcia zarodka.
• Zakażenie we wczesnej embriogenezie (do 6-go tygodnia ciąży) może spowodować poronienie lub ciężkie wady wrodzone.
• W późniejszym okresie embriogenezy (7-12 tydzień ciąży) ekspozycja na patogeny może zakończyć się rozwojem wad ograniczonym do narządów powstających z określonych listków zarodkowych lab zahamowaniem rozwoju wewnątrzmacicznego.
• W okresie płodowym, kiedy funkcję ochronną pełni łożysko i błony płodowe do zakażenia może dochodzić na kilka sposobów:
  • drogą przezłożyskową – patogen przedostaje się przez barierę łożyskowo-naczyniową lub wskutek przecieku krwi matki do krążenia płodowego, w ten sposób płód może zakazić się wirusem, bakterią a także pasożytami,
  • drogą wstępującą – patologicznie zmieniona flora w drogach rodnych kobiety doprowadza do zakażenia pochwy, szyjki macicy a następnie błon i wód płodowych, płód zakaża się przez aspirację i połykanie zainfekowanych wód płodowych,
  • przez ciągłość – z ognisk zapalnych w przymaciczu lub rzadziej w otrzewnej,
  • podczas inwazyjnych procedur – takich jak amniocenteza (pobranie płynu owodniowego) czy wewnątrzmaciczna transfuzja krwi płodu,
  • w okresie okołoporodowym zwiększone ryzyko zakażenia wynika z możliwości ekspozycji na krew i wydzieliny kanału rodnego oraz urazu okołoporodowego np. podczas porodu zabiegowego.

Zakażenie toksoplazmozą w czasie ciąży

Do chorób, które mogą spowodować zakażenie wewnątrzmaciczne płodu należy między innymi toksoplazmoza. Jest chorobą wywołaną przez pierwotniaka, który jest rozpowszechniony pośród dzikich i domowych zwierząt (przy czym koty są ostatecznymi żywicielami). Zakażenie następuje najczęściej poprzez spożycie zakażonej żywności. Objawy zakażenia toksoplazmozą w ciąży są niespecyficzne i przypominają zwykłą infekcję wirusową.

Ciężkość toksoplazmozy wrodzonej zależy od okresu, w którym nastąpiło zakażenie pierwotne ciężarnej. Największe ryzyko rozwoju pełnoobjawowej choroby dotyczy infekcji między 10 a 24 tygodniem ciąży, najniższe po 26 tygodniu ciąży, kiedy dziecko już praktycznie zakończyło rozwój najważniejszych organów. Następstwa kliniczne u dziecka mogą objawić się w każdym okresie po urodzeniu. Objawy najczęściej dotyczą narządu wzroku (stany zapalne siatkówki, naczyniówki, zez, ślepota), słuchu (deficyty słuchu) oraz zaburzeń motoryki i rozwoju psychicznego.

Ciężarne zagrożone toksoplazmozą poddane są leczeniu farmakologicznemu, dziecko w toksoplazmozą wrodzoną leczy się do 1 roku życia. W ramach profilaktyki zakażenia toksoplazmozą kobieta ciężarna nie powinna spożywać surowego mięsa, surowych jaj, nieprzegotowanego mleka. Nie powinna dotykać surowego mięsa, jarzyny zabrudzone ziemią myć w rękawiczkach jednorazowych, ograniczyć kontakt z kotami, głównie kocimi odchodami.

Zakażenie różyczką w czasie ciąży

Różyczka jest chorobą wirusową. Zakażenie następuje drogą kropelkową. U ciężarnej na około 24 godziny przed wystąpieniem wysypki występuje powiększenie węzłów chłonnych: karkowych, potylicznych, zausznych, szyjnych. Pojawiająca się później wysypka jest różowa, ma charakter plamisty, rozpoczyna się od twarzy, szybko obejmuje całą powierzchnię skóry za wyjątkiem dołów pachowych i podkolanowych. Po 2-3 dniach wysypka ustępuje. Może wystąpić nieznaczne złuszczenie naskórka, szczególnie na policzkach.

Wrodzona różyczka będąca następstwem infekcji wewnątrzmacicznej jest chorobą poważną, związaną z ryzykiem poronienia lub wystąpienia wad wrodzonych płodu pod postacią ciężkich wad wrodzonych serca a także wad wrodzonych narządu słuchu i wzroku. Największe ryzyko powstania wad wrodzonych istnieje wówczas, kiedy ciężarna zachoruje w okresie do 12 tygodnia ciąży. Po 12-tym tygodniu zakażenie prowadzi głównie do uszkodzenia narządu słuchu.

W przypadku różyczki nie ma leczenia przyczynowego, stosuje się wyłącznie leczenie objawowe. Obecnie w programie obowiązkowych szczepień ochronnych znajduje się szczepionka skojarzona przeciwko odrze, śwince i różyczce. Pierwsza dawka podawana jest wszystkim dzieciom w 13-14 miesiącu życia, druga w 10 roku życia. Seronegatywne kobiety można doszczepić najpóźniej na miesiąc a najlepiej na sześć miesięcy przed zajściem w ciążę.

Ospa wietrzna w czasie ciąży

Ospa wietrzna i półpasiec – objawy zakażenia wirusem poprzedzona są najczęściej przez takie objawy jak: bóle głowy, gorączka, ból brzucha, ogólne osłabienie. Rozpoznanie jest dokonywane na podstawie charakterystycznej wysypki. Zmiany na skórze mają początkowo charakter plamek, następnie grudek, które przechodzą w pęcherzyki wypełnione płynem, by po kolejnych dniach zamienić się w krosty i przyschnąć w postaci strupków. Największy wysiew występuje na głowie i tułowiu, mniejszy na kończynach. Część zmian pojawia się na błonach śluzowych.

Półpasiec występuje u osoby, która przechorowała ospę. Występują u niej podobne zmiany skórne, są one jednak bardziej bolesne i zlokalizowane wzdłuż obszaru skóry zaopatrywanego czuciowo przez jeden nerw rdzeniowy.

Wpływ na płód dotyczy kobiet ciężarnych w pierwszym trymestrze ciąży. W skład zespołu objawów wchodzą: blizny skórne, uszkodzenie narządu wzroku, niedorozwój kończyn, zaniki mięśniowe, zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym, mała masa urodzeniowa. Oprócz infekcji w pierwszych tygodniach ciąży bardzo niebezpieczne jest wystąpienie ospy u matki w okresie 5 dni przed porodem do 2-4 dni po porodzie. Zwiastuje to pojawienie się postaci rozsianej ospy wietrznej u noworodka.

Półpasiec u kobiety ciężarnej nie stanowi zagrożenia dla płodu i noworodka. Leczeniem z wyboru u ciężarnej oraz w ospie wietrznej rozsianej u noworodka jest podawanie immunoglobuliny oraz leków przeciwwirusowych.

Profilaktyka to przede wszystkim szczepienia ochronne oraz unikanie ognisk chorobowych.

Opryszczka w czasie ciąży

Opryszczka – jest spowodowana zakażeniem wirusem opryszczki pospolitej. Do zakażenia dochodzi drogą kontaktu bezpośredniego (np. drogą płciową) lub przez skażone przedmioty osobiste. Rozróżnia się dwa typy wirusa: HSV-1 i HSV-2. Wirus HSV-1 powoduje opryszczkę wargową. Natomiast HSV-2 jest odpowiedzialny za wystąpienie opryszczki narządów płciowych. Zakażenie wirusem HSV-2 w pierwszym trymestrze ciąży bardzo często prowadzi do poronienia.

Do zakażenia noworodka może dojść wewnątrzmacicznie lub podczas porodu. Do infekcji wrodzonych dochodzi najczęściej w III trymestrze ciąży drogą wstępującą np. w sytuacji przedwczesnego pęknięcia błon płodowych. Zakażenie noworodka obarczone jest 50 % śmiertelnością. W pozostałych przypadkach stwierdza się opryszczkę skóry, jamy ustnej, gałki ocznej, zakażenie ośrodkowego układu nerwowego, posocznicę.

W zapobieganiu matczyno-płodowej transmisji zakażenia szczególną rolę odgrywa droga porodu. W przypadku aktywnych zmian należy unikać interwencji przezszyjkowych u pacjentek ciężarnych. Pacjentki z pierwotnym lub nawrotowym zakażeniem wirusem opryszczki z objawami zwiastunowymi lub czynnymi w narządach płciowych powinny zostać zakwalifikowane do ukończenia porodu drogą cięcia cesarskiego. Po porodzie bardzo ważną rolę odgrywa profilaktyka, przestrzeganie zasad higieny w czasie opieki nad noworodkiem. W leczeniu kobiet ciężarnych stosuje się leki przeciwwirusowe.

Cytomegalia w czasie ciąży

Cytomegalia – jest spowodowana zakażeniem wirusem cytomegalii. Jest on najczęstszą przyczyną zakażeń wewnątrzmacicznych płodu. Wirus cytomegalii przenosi się przez: krew, ślinę, mocz, spermę i śluz szyjkowy, w wyniku przetoczenia krwi i preparatów krwiopochodnych, w trakcie transplantacji tkanek. Do zakażenia płodu może dojść przezłożyskowo w czasie ciąży lub też w trakcie porodu i karmienia piersią.

Zakażenie pierwotne w większości przypadków ma charakter bezobjawowy. U niektórych kobiet występują mało charakterystyczne objawy: zmęczenie, gorączka, która może się utrzymywać nawet 30 dni, powiększenie węzłów chłonnych, ból gardła, kaszel.

Najcięższy przebieg ma zakażenie w I trymestrze ciąży lub w pierwszych 20 tygodniach ciąży. Następstwem są zaburzenia w rozwoju psychoruchowym, zaburzenia słuchu, wzroku, autyzm, zaburzenia osobowości, łagodne zaburzenia psychiczne. Do nabytego zakażenia cytomegalią dochodzi w 3-5 % przypadków, najczęściej w trakcie porodu lub podczas karmienia piersią. Najczęściej jest ono bezobjawowe. W nielicznych przypadkach objawia się zapaleniem płuc o ciężkim przebiegu, słabym przyrostem masy ciała, żółtaczką, anemią.

Leczenie cytomegalii u ciężarnych na razie nie zostało opracowane. Brak również skutecznej szczepionki. Jedyną profilaktyką zakażenia cytomegalią jest higieniczny tryb życia, unikanie bliskiego kontaktu ze śliną i moczem małych dzieci, dokładne mycia rąk po zmianie pieluch i wycieraniu wydzielin.

Infekcje pochwy w ciąży

Bakteryjne zakażenia pochwy – jest to stan zaburzenia naturalnej biocenozy pochwy, w którym dochodzi do znaczącego zmniejszenia się liczebności prawidłowej flory bakteryjnej. Naturalna flora bakteryjna pochwy pod postacią pałeczek kwasu mlekowego zostaje zastąpiona chorobotwórczą florą bakterii tlenowych i beztlenowych. Kobiety mają najczęściej zwiększone upławy, nieprzyjemny zapach wydzieliny pochwowej, pieczenie, powiększenie regionalnych węzłów chłonnych. Rozpoznanie stawiane jest na podstawie badań laboratoryjnych.

Infekcja pochwy w ciąży jest przyczyną powikłań położniczych takich jak: poronienie samoistne, zagrażający lub dokonany poród przedwczesny, przedwczesne pęknięcie błon płodowych, zakażenie błon płodowych, połogowe zakażenie błony śluzowej macicy. Zakażenie bakteryjne nie powoduje wad wrodzonych u dziecka. Niemniej kobieta ciężarna powinna podjąć leczenie dopochwowe.