Ciąża a choroby serca - co warto wiedzieć?

Zmiany w układzie krążenia zachodzące podczas ciąży

Podczas ciąży, porodu oraz połogu dochodzi do istotnych zmian w układzie krążenia. Początek przemian ma miejsce już w 5-8 tygodniu ciąży, a szczyt zmian osiągany jest pod koniec drugiego trymestru. U pacjentek z wcześniej istniejącą chorobą serca często dochodzi do dekompensacji choroby właśnie pod koniec drugiego trymestru, dlatego ważne jest zrozumienie fizjologicznych przemian, do których zaliczamy:

• zwiększenie objętości wyrzutowej serca o 30-50%, czyli ilości krwi wtłaczanej do tętnic z komór serca w trakcie jednego cyklu pracy serca. Szczyt zmian następuje w 20 tygodniu ciąży,
• przyspieszenie częstotliwości pracy serca o około 10-20 skurczów na minutę,
• zwiększeni objętości krwi krążącej o około 50%,
• zmniejszenie oporu krążenia obwodowego i płucnego, co związane jest ze spadkiem ciśnienia tętniczego, głównie rozkurczowego, o około 10 mm Hg. Największy spadek ma miejsce około 16-20 tygodnia ciąży, gdy dochodzi do wzrostu objętości wyrzutowej. Natomiast w okresie połogu dochodzi do spadku ciśnienia.

Zmiany te powracają do stanu fizjologicznego sprzed ciąży po około 2-4 tygodniach po porodzie naturalnym oraz 4-6 tygodniach po cięciu cesarskim.

Przeczytaj również: Ablacja serca – na czym polega, wskazania, bezpieczeństwo

Planowanie ciąży u kobiet z chorobami serca

Należy przeprowadzić indywidualną ocenę szans urodzenia i donoszenia zdrowego dziecka, a także oszacować ryzyko pogorszenia stanu zdrowia matki. Zagrożenie związane jest ze stopniem wydolności układu krążenia, które oceniamy w skali NYHA (New York Heart Association). W celu oceny pracy serca pacjentka powinna mieć wykonane badania takie jak:

• EKG,
• badanie ultrasonograficzne serca,
• w zależności od rodzaju chorób, badania specjalistyczne, takie jak koronarografia czy próba wysiłkowa.

Klasy NYHA a planowanie ciąży

Objawy występujące w niewydolności serca odpowiadające poszczególnym klasom NYHA:

• I Klasa NYHA – brak ograniczeń w codziennej aktywności fizycznej, czynności wykonywane każdego dnia nie wywołują takich objawów jak nadmierne zmęczenie, ból za mostkiem, duszność czy uczucie kołatania serca;
• II Klasa NYHA – stwierdza się niewielkie upośledzenie aktywności, codziennie wykonywane czynności mogą być przyczyną kołatania serca, duszności, zmęczenia;
• III Klasa NYHA – występuje znaczne i zauważalne ograniczenie aktywności fizycznej, dolegliwości pojawiają się nawet przy małym wysiłku;
• IV klasa NYHA – nawet mały wysiłek powoduje zmęczenie i ból za mostkiem.

W przypadku kobiet ciężarnych należących do I lub II grupy wg. NYHA przebieg ciąży oraz śmiertelność matek porównywalna jest z ciążą małego ryzyka. Ocenia się, że do tej grupy należy około 95% ciężarnych z chorobami serca. Natomiast pozostałe 5% zaliczane jest do grupy III lub IV wg. NYHA co związane jest ze znacznie zwiększoną śmiertelnością matek – odpowiednio 7% i 30%.

Dlatego kobietom ciężarnym należącym do tej grupy odradza się zajście w ciążę, Ponadto, noworodki matek należących do III lub IV grupy w większości przypadków narażone są na przewlekłe niedotlenienie, co wiąże się z wewnątrzmacicznym ograniczeniem wzrastania płodu. Również zwiększona jest umieralność okołoporodowa noworodków z tej grupy ryzyka.

Jakie mogą być objawy choroby serca w ciąży?

Do najczęstszych objawów chorób serca zaliczamy:

• zmniejszenie tolerancji wysiłku,
• duszność,
• obrzęki kończyn dolnych ( obrzęk nóg i obrzęk kostek ),
• omdlenia,
• zasłabnięcia,
• zawroty głowy ,
• szybkie fale tętna,
• uczucie kołatania serca .

Choroba niedokrwienna serca w ciąży

Miażdżycowa choroba tętnic wieńcowych nie występuje zbyt często u ciężarnych, ale nie jest też rzadkością. Zwiększenie liczby przypadków jest następstwem częstego występowania czynników ryzyka choroby wieńcowej. U kobiet z wcześniej rozpoznaną chorobą należy przed ciążą rozważyć wykonanie badań inwazyjnych takich jak koronarografia, czyli ocena naczyń wieńcowych serca przy użyciu promieni rentgenowskich oraz – w razie konieczności – zastosować leczenie zabiegowe, czyli plastykę naczyń wieńcowych .

Leczenie inwazyjne w ciąży

Ciężarna musi być pod stała opieką kardiologiczną. W przypadku, gdy objawy choroby wieńcowej nasilają się podczas ciąży oraz gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi efektów, konieczne może być wykonanie diagnostyki i leczenia inwazyjnego, ze szczególną ochroną płodu przed promieniowaniem rentgenowskim. II trymestr ciąży jest najlepszym okresem do wykonania tej procedury.

Zawał serca w ciąży

W przypadku wystąpienia zawału serca w ciąży, preferowane jest wykonanie koronarografii oraz udrożnienie naczynia wieńcowego z ewentualną implantacją stentu. Ciąża stanowi względne przeciwwskazanie do leczenia trombolitycznego zawału.

Choroba niedokrwienna serca - poród siłami natury czy cesarskie cięcie?

Sposób rozwiązania ciąży jest zależny od zaawansowania choroby serca, w przypadku niestabilności wieńcowej zalecane jest cięcie cesarskie. Natomiast w stabilnej chorobie wieńcowej preferowany jest poród naturalny w znieczuleniu zewnątrzoponowym, ze skróceniem drugiego okresu porodu.

Czytaj również: Niedokrwienie kończyn dolnych – przyczyny, objawy, leczenie niedokrwienia nóg

Zaburzenia rytmu serca w ciąży

Częstość występowania i nasilenie arytmii nadkomorowych i komorowych może wzrastać w okresie ciąży. Leczenie farmakologiczne powinno być prowadzone u ciężarnych ze znacznymi objawami klinicznymi, z arytmią utrwaloną występującą na podłożu istotnej choroby organicznej serca. U kobiet, u których występują nasilające się epizody częstoskurczów należy, przed zajściem w ciążę, rozważyć leczenie inwazyjne w postaci ablacji czyli zabiegu kardiologicznego polegającego na zniszczeniu struktur odpowiedzialnych za powstanie arytmii.

Leczenie farmakologiczne arytmii w ciąży

Farmakoterapia zaburzeń rytmu w ciąży przysparza wiele trudności ze względu na wpływ leków na płód.

Należy unikać działania leków zwłaszcza w pierwszym trymestrze, kiedy mogą mieć działanie teratogenne na płód. Najlepiej poznany wpływ na płód oraz największe doświadczenie kliniczne jest w przypadku stosowania leków beta-adrenolitycznych oraz digoksyny. Wspomniane farmaceutyki nie są jednak pozbawione działań na płód, mogą:

• przyczyniać się do ograniczonego wzrostu płodu,
• wywołać bradykardię,
• spowodować hipoglikemię.

Amiodaron – powszechnie stosowany lek antyarytmiczny może powodować u płodu:

• wady wrodzone,
• bradykardię,
• niedoczynność tarczycy,

dlatego jego zastosowanie uzasadnione jest tylko w przypadkach zagrożenia życia.

Defibrylator a ciąża

Kardiowersja, czyli zabieg przy użyciu defibrylatora, mający na celu przywrócenie prawidłowego rytmu serca, uważa się za bezpieczny we wszystkich okresach ciąży a ryzyko wywołania arytmii u płodu jest niewielkie.