Zamartwica urodzeniowa

Co to jest zamartwica urodzeniowa?

Zamartwica urodzeniowa jest definiowana jako ciężka niewydolność krążenia i oddychania u płodu bądź u noworodka. Niewydolność ta jest częstą przyczyną zgonów okołoporodowych dzieci. Najczęściej zamartwica urodzeniowa wiąże się z porodem oraz z końcowym okresem życia wewnątrzłonowego płodu. Zamartwica urodzeniowa, czyli niedotlenienie płodu występuje zwykle w drugiej fazie porodu. Jeżeli charakter niedotlenienia jest krótkotrwały, to dziecko może nie ponieść żadnych konsekwencji tego stanu, natomiast kiedy niedotlenie ma charakter głęboki i długotrwały, może prowadzić to do wielu zaburzeń w organizmie dziecka.

Przyczyny zamartwicy urodzeniowej

Ryzyko zamartwicy urodzeniowej jest bardzo duże w przypadku wystąpienia porodu przedwczesnego. Najbardziej zagrożone są wcześniaki urodzone przed 25 tygodniem ciąży – wtedy ryzyko wystąpienia zaburzeń oddychania wynosi aż 90%. Wraz z wiekiem płodu ryzyko to maleje, a u noworodków urodzonych po 36 tygodniu ciąży wynosi już tylko 0,1%. Na możliwość wystąpienia niedotlenienia wpływa zarówno stan płodu, jak i stan mamy.

Jeśli chodzi o czynniki ryzyka ze strony matki, to można tu wymienić:

• niewydolność oddechową (np. astma lub gruźlica),
• niewydolność krążenia,
• niedokrwistość,
• krwawienie z dróg rodnych,
• wiek,
• liczba przebytych ciąż,
• stan przedrzucawkowy,
• rzucawka,
• gestoza,
• cukrzyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• zakażenia o różnej etiologii,
• nieprawidłowa czynność skurczowa mięśnia macicy,
• przedłużający się poród.

Jeżeli chodzi o czynniki ryzyka ze strony płodu, to zalicza się do nich:

• wady rozwojowe (np. wady serca, układu oddechowego i układu krążenia),
• wady pępowiny,
• nieprawidłowości rozwojowe łożyska.

Ponadto zamartwica urodzeniowa może być wynikiem przedwczesnego odklejenia łożyska, przedwczesnego odpłynięcia wód płodowych, nieprawidłowego ułożenia płodu oraz owinięcia pępowiny wokół szyi dziecka. Zamartwica urodzeniowa często ma związek również ze sposobem prowadzenia porodu. Częściej niedotlenieniu ulegają noworodki urodzone poprzez cięcie cesarskie. Do zamartwicy urodzeniowej może dojść w wyniku urazu porodowego, w przypadku źle prowadzonej akcji porodowej oraz wtedy, kiedy kobieta rodząca w ogóle nie jest przygotowana do porodu i nie słucha rad personelu medycznego.

Objawy zamartwicy urodzeniowej

Płód, który ma niedobór tlenu próbuje uzupełnić jego braki poprzez wykonywanie gwałtownych ruchów oddechowych. Wtedy bardzo często dochodzi do zachłyśnięcia się wodami płodowymi. W wyniku zdarzenia dochodzi do niedotlenienia dziecka w trakcie porodu i po porodzie. Na niedotlenienie wewnątrzmaciczne wskazuje nieprawidłowa czynność serca płodu odczytywana na aparacie KTG oraz zielone wody płodowe (zielony kolor wód płodowych świadczy o oddaniu przez płód smółki).

Noworodek z zamartwicą urodzeniową ma zaburzenia pierwszego oddechu oraz bardzo często ma problem z kontynuowaniem samodzielnej czynności oddechowej. U takiego dziecka obserwuje się znacznego stopnia wysiłek oddechowy, wciąganie klatki piersiowej (międzyżebrzy, dołków nadobojczykowych, mostka). Objawami niedotlenienia u noworodka jest również nieprawidłowa czynność serca, zniesione napięcie mięśniowe oraz zaburzenia układu nerwowego (bardzo często obserwuje się osłabienie odruchów). Dziecko urodzone w zamartwicy urodzeniowej charakteryzuje się bladością skóry oraz sinicą.

Postępowanie w zamartwicy urodzeniowej

W przypadku noworodków urodzonych w zamartwicy wykonuje się test Apgar w 1 i 3 minucie życia, a potem co 5 minut do momentu poprawy stanu dziecka. Za pomocą tego testu można ocenić stan dziecka oraz ustępowanie bądź nasilanie objawów niedotlenienia.

Wyprowadzanie malucha z zamartwicy urodzeniowej wymaga od personelu medycznego wiedzy, doświadczenia i kompetencji. Bardzo ważne jest unikanie gwałtownych ruchów i zachowanie spokoju. Działania rozpoczyna się od udrożnienia dróg oddechowych za pomocą gumowej gruszki bądź cewnika. Bardzo ważne jest, aby podczas wykonywania wszystkich zabiegów zapewnić dziecku ciepło. W tym celu kładzie się dziecko pod lampą grzewczą oraz owija się je w ciepłe, ogrzane pieluszki.

Przy wykonywaniu wszystkich czynności przywracających prawidłowy oddech dziecko powinno być ułożone w pozycji, w której główka jest niżej niż reszta ciała. Taka pozycja sprzyja udrożnianiu i oczyszczaniu dróg oddechowych. Jeżeli konieczne jest podanie dziecku tlenu, to należy pamiętać, że zabieg ten jest rozpoczynany wtedy, kiedy drogi oddechowe są czyste oraz gdy maluch zaczyna sam oddychać. Jeśli wyżej wymienione działania nie przynoszą oczekiwanych efektów, rozpoczyna się masaż serca. Istnieją sytuacje kiedy konieczne jest również zaintubowanie dziecka i podanie leków (np. adrenaliny).

Podczas wyprowadzania dziecka z zamartwicy urodzeniowej bardzo ważne jest zapewnienie mu troskliwej opieki, ciepła i spokoju. Pierwsze karmienie piersią jest uzależnione od stanu dziecka, jednak powinno się ono odbyć nie wcześniej niż po ukończeniu 3 doby życia. W pierwszych tygodniach życia takie noworodki mają wykonywany szereg badań diagnostycznych, np. badanie neurologiczne, badanie słuchu, USG serca i USG przezciemiączkowe.

Skutki zamartwicy urodzeniowej

U maluchów, które przeżyły niedotlenienie może wystąpić szereg powikłań, takich jak porażenie mózgowe, opóźnienie umysłowe, padaczka. Każde dziecko, które przeżyło zamartwicę urodzeniową wymaga obserwacji i stałej kontroli lekarskiej. Dotyczy to nawet tych dzieci, które rozwijają się prawidłowo. W przyszłości takie maluchy mogą mieć problemy z koncentracją i nauką.

Wśród powikłań wymienia się również nadpobudliwość psychoruchową oraz zaburzenia ruchowe. Rodzice powinni przede wszystkim bacznie obserwować swoje pociechy. Wielu lekarzy i fizjoterapeutów zaleca, aby w wieku przedszkolnym zapisać dziecko na zajęcia ruchowe z elementami rehabilitacji oraz na terapię psychologiczną.