Uraz brzucha u dziecka

Charakterystyka urazów brzucha

Jama brzuszna małego dziecka nie jest w wystarczający sposób chroniona przed ewentualnymi urazami. W przeciwieństwie do klatki piersiowej, której ściany wzmocnione są przez żebra, narządy jamy brzusznej są osłonięte zaledwie przez cienką ścianę zbudowaną z mięśni, tkanki podskórnej i skóry. Szczególnie u niemowląt, które jeszcze nie zaczęły chodzić, struktury te są bardzo słabe. Pozornie niewinny upadek, lekkie uderzenie piłką lub błaha stłuczka samochodowa może spowodować relatywnie duży uszczerbek na zdrowiu dziecka.

Zobacz również: Gdzie boli trzustka?

Narządy jamy brzusznej, w tym wątroba, śledziona lub nerki mogą ulec uszkodzeniu nawet w wyniku zadziałania niewielkiej siły. Konsekwencją urazu brzucha u dziecka może być:

• pęknięcie śledziony,

• krwotok wewnątrzbrzuszny,

• uszkodzenie aorty, a w przypadku narządów posiadających światło – perforacja i zapalenie otrzewnej.

Są to stany bezpośrednio zagrażające życiu dziecka. Każdy uraz brzucha u dziecka powinien wzbudzić u rodziców największą troskę i ostrożność, a gdy wystąpią niepokojące objawy dziecko powinno zostać poddane ścisłej obserwacji szpitalnej.

Dokładne poznanie sytuacji, w wyniku której doszło do urazu, może umożliwić wstępną ocenę powstałych obrażeń.

Uraz brzucha u dziecka dzielimy na:

• urazy tępe – stanowią one ponad 90% wszystkich urazów jamy brzusznej; powstają m.in. w wyniku pobicia bądź wypadku komunikacyjnego, dotyczą najczęściej organów miąższowych, takich jak wątroba, śledziona, nerki,

• urazy penetrujące – powstają w wyniku działania ostrego narzędzia o małej prędkości (nóż, szpikulec) lub o dużej prędkości (wypadki w gospodarstwie domowym).

Liczba śmiertelnych wypadków w wyniku urazów tępych jest większa niż w przypadku urazów penetrujących.

Zobacz również: Jakie są przyczyny zimnych potów?

Przyczyny urazów brzucha u dzieci

Do poważnego urazu brzucha u dziecka dochodzi częściej w przypadku chłopców niż dziewczynek. Średnia wieku poszkodowanego dziecka wynosi około 13 lat. Występowaniu urazów brzucha u młodzieży szkolnej sprzyja zarówno mała sprawność fizyczna i słabe mięśnie brzucha, jak również wysoka aktywność́ fizyczna i częste narażenie na urazy.

Okoliczności, w czasie których najczęściej dochodzi do urazów brzucha u dzieci, to:

• zajęcia sportowe w szkole,

• jazda na rowerze,

• jazda na wrotkach, rolkach, łyżwach,

• chodzenie lub bieganie,

• praca w domowym gospodarstwie,

• wypadek samochodowy,

• upadek z wysokości,

• bójka – w mechanizmie uderzenia.

Należy zwrócić uwagę, że często dochodzi również do uszkodzenia narządów wewnętrznych. Organami, które najczęściej ulegają uszkodzeniu w czasie urazu brzucha u dziecka, są śledziona, wątroba, trzustka, jelita, a także pęcherz moczowy i duże naczynia tętnicze.

W większości przypadków uraz dotyczy samego brzucha dziecka, jednak aż w 30% wypadków urazowi brzucha towarzyszą inne obrażenia ciała. W wyniku upadku z wysokości obrażenia mogą obejmować całe ciało, w tym złamania kości, uraz głowy czy stłuczenie płuca.

Czytaj również: Gra wstępna – co to? Jak powinna wyglądać i ile trwać?

Alarmujące objawy urazów brzucha u dzieci

Zaobserwowanie któregokolwiek z alarmujących objawów urazu brzucha u dziecka powinno skłonić rodziców do wezwania karetki pogotowia lub zgłoszenia się do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego w najbliższym szpitalu. Do niepokojących objawów należą:

• utrata przytomności dziecka (nawet kilkusekundowa),

• zaburzenia oddychania – bezdech, problemy z zaczerpnięciem powietrza, silny bolesny kaszel, spłycenie oddechu dla zmniejszenia dolegliwości bólowych,

• ból brzucha (ból nasila się przy poruszaniu),

• wymioty (treścią pokarmową lub krwią),

• krew w moczu lub stolcu, zatrzymanie gazów lub moczu,

• gorączka, szczególnie powyżej 38,5ºC – zimne poty, dreszcze, rozpalenie ciała,

• zmiany na skórze brzucha – siniaki, otarcia, zadrapania lub głębokie rany brzucha, krwawienie,

• wzdęcie brzucha – powiększenie obwodu brzucha może sugerować krew, płyn lub perforacje w jamie brzusznej.

Objawy nie zawsze ujawniają się bezpośrednio po urazie. Pozornie dobry stan dziecka może uśpić czujność opiekunów. W przypadku dzieci starszych lęk przed wizytą w szpitalu i grożąca im interwencja lekarska może wywołać u dziecka chęć zamaskowania dolegliwości, często powodując ukrycie nawet dotkliwego bólu brzucha u dziecka.

Ból może być stłumiony przez leki, alkohol lub współistnienie innych urazów, np. złamanie kończyny, zaburzenia świadomości. Gdy ofiarą jest małe dziecko, właściwa ocena jego stanu bywa bardzo trudna. Bezpieczniej będzie zawieźć dziecko na obserwację do szpitala.

Pierwsza pomoc przy urazach brzucha u dziecka

Każdy, nawet z pozoru niewinny uraz brzucha u dziecka, powinien zostać potraktowany z największą czujnością i daleko idącą ostrożnością. Oto kilka wskazówek, którymi należy się kierować udzielając pierwszą pomoc poszkodowanemu dziecku z podejrzeniem urazu brzucha.

1. Ułóż dziecko w bezpiecznej pozycji i zapewnij mu komfort cieplny – poszkodowane dziecko układamy na plecach lub na boku, z nogami zgiętymi w stawach kolanowych i biodrowych. Takie ułożenie zmniejsza napięcie mięśni brzucha i prowadzi do częściowego uśmierzenia bólu. Jeśli dziecko jest blade, spocone lub zaobserwujesz zaburzenia świadomości – ułóż dziecko z nóżkami uniesionymi około 30 stopni, w tak zwanej pozycji przeciwwstrząsowej. Gdy podejrzewasz uraz kręgosłupa – nie zmieniaj pozycji dziecka.

2. Nie podawaj dziecku nic do picia ani do jedzenia. Pełny żołądek będzie utrudniał diagnostykę urazu w szpitalu i może sprawiać trudność w czasie ewentualnej operacji. Ogranicz się do zwilżenia ust dziecka.

3. Zabezpiecz ewentualne powstałe rany. Opatrz rany jałowym opatrunkiem, staraj się zatamować krwawienie. Gdy rana jest bardzo głęboka lub rozległa, pokryj ranę jałowym, wilgotnym opatrunkiem. Nie usuwaj ciał obcych. Wyciągnięcie przedmiotów tkwiących w ranie może spowodować groźny krwotok.

4. Wezwij pomoc (112 lub 999). Powikłania urazów w jamy brzusznej mogą rozwijać się bardzo szybko. Ważne, aby rodzice zapewnili dziecku jak najszybszy kontakt z pomocą lekarską. Wezwany lekarz zdecyduje, czy pacjent wymaga hospitalizacji i do jakiego oddziału szpitalnego powinien zostać skierowany. W przypadku, gdy rodzice zdecydują się sami na transport dziecka do szpitala, powinni zgłosić się do szpitalnego oddziału ratunkowego lub na ostry dyżur chirurgiczny.

Zapobieganie urazom brzucha u dzieci

Warto zastanowić się, w jaki sposób możemy ograniczyć niebezpieczeństwo wypadku i jak najlepiej zabezpieczyć miejsca, w których potencjalnie może dojść do urazu brzucha u dziecka. Oto kilka takich przykładów:

• przymocuj meble do ścian i uniknij możliwości, aby przewróciły się na dziecko,

• zamontuj barierki wokół schodów i antypoślizgowe gumy na stopnie,

• zabezpiecz okna tak, aby dziecko nie miało możliwości samodzielnie je otworzyć,

• zadbaj o bezpieczeństwo w samochodzie, na rowerze – zawsze przewoź dzieci w atestowanych fotelikach,

• kontroluj dostęp dziecka do ostrych narzędzi, takich jak noże kuchenne,

• nie pozostawiaj dzieci bez opieki.