Ulewanie u niemowlaka – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Ulewanie u niemowlaka – przyczyny

U większości zdrowych maluchów (aż u około 50–85%) w pierwszych tygodniach życia pojawia się niewielkiego stopnia refluks, czyli cofanie się pokarmu. Jego objawy najczęściej ustępują samoistnie między 6 a 24 miesiącem życia. Przyczyną ulewania u niemowlaka jest przejściowe obniżenie napięcia dolnego zwieracza przełyku bez towarzyszącego połykania – maluch nie ma jeszcze wyrobionego szybkiego odruchu połykania w odpowiedzi na cofający się do gardła pokarm.

Do czynników, które również sprzyjają ulewaniu u niemowlaka należą:

• krótki przełyk,
• mała pojemność żołądka,
• częste karmienie dużą ilością pokarmu,
• układanie dziecka na wznak zaraz po karmieniu.

Ulewanie u niemowlaka – niepokojące objawy

Jeżeli rodzice zaobserwują ulewanie u niemowlaka, warto z większą czujnością obserwować zachowanie i rozwój dziecka.

1. Ważne jest, czy niemowlę przybiera na wadze. Niepokojącym objawem jest brak przyrostu i spadek masy ciała, ponieważ jest to zagrożenie dla zdrowego rozwoju dziecka.
2. Istotne jest, czy maluch odmawia jedzenia i czy ma trudności z połykaniem. Jeśli tak, może to świadczyć o początkach choroby refluksowo-przełykowej lub innych zmianach zapalnych w przełyku, spowodowanych zarzucaniem kwaśnej treści pokarmowej.
3. Mogą pojawić się nawracające wymioty, które również sugerują chorobę refluksową.
4. Warto zwrócić uwagę na zachowanie dziecka. Nasilenie objawów ulewania u niemowlaka będzie się manifestowało brakiem samodzielnego zasypiania. Pilniejszą uwagę rodziców powinna zwrócić także drażliwość i niewyjaśniony, przedłużający się płacz u dziecka.
5. Nadmierny refluks może również być przyczyną świszczącego oddechu, kaszlu lub napadów bezdechu, pojawiających się zwłaszcza przy zmianie pozycji po karmieniu.
6. Niepokojące jest pojawienie się w wymiocinach niemowlęcia żółci lub krwi. W każdym takim przypadku niezbędna jest konsultacja lekarska, gdyż mogą to być objawy niedrożności lub perforacji jelita cienkiego.

Rozpoznanie refluksu żołądkowo-przełykowego

W przypadku, gdy niemowlę rozwija się prawidłowo, pediatra może rozpoznać refluks na podstawie samego badania dziecka i jego objawów. W bardziej wątpliwych przypadkach można ocenić pasaż treści pokarmowej w górnym odcinku przewodu pokarmowego za pomocą badania radiologicznego z kontrastem, co pozwoli wykluczyć wadę anatomiczną u malucha. Za najbardziej wiarygodną metodę rozpoznawania zarzucania uznaje się 24-godzinne monitorowanie pH w przełyku wraz z pomiarem impedancji.

Ulewanie i refluks – zapobieganie i leczenie

Warto pamiętać, że ulewanie u niemowlaka ustępuje samo u około 85% maluchów już do ukończenia 12 miesiąca życia. Dzieje się tak w związku z przyjmowaniem pozycji wyprostowanej i zmianą pokarmu na bardziej stały. Do tego czasu można sięgnąć po kilka sprawdzonych metod, aby ulżyć dziecku.

Ulewanie u niemowlaka – jak mu pomóc?

• zmiana sposobu żywienia;
• karmienie mniejszymi porcjami w krótszych odstępach czasu;
• zwiększanie gęstości pokarmu – można stosować płatki ryżowe (2–3 łyżki stołowe na 30 ml mieszanki lub mleka); dostępne są również specjalne środki zagęszczające mieszanki mleczne (tzw. mieszanki AR) – zmniejszają one jedynie objętość traconego przez niemowlę pokarmu, więc zalecane są jedynie u dzieci z refluksem oraz towarzyszącym niedoborem masy ciała;
• karmienie piersią – zaleca się, by matka jak najdłużej karmiła swoją pociechę tym sposobem, ponieważ zauważono, że ogranicza to ulewanie u niemowlaka,
• zmiana pozycji niemowlęcia:
• układanie w pozycji pionowej – zaraz po karmieniu dziecko nie powinno być kładzione na płasko;
• układanie na brzuchu – taka pozycja zdecydowanie zmniejsza nasilenie refluksu w porównaniu z pozycją na plecach; należy pamiętać, że u niemowląt poniżej 12 miesiąca życia układanie na brzuszku może zwiększyć ryzyko wystąpienia zespołu nagłego zgonu; dlatego w przypadku maluchów, które nie skończyły jeszcze 1 roku zalecane jest noszenie dziecka w pozycji pionowej. Natomiast wszystkie niemowlęta powyżej 12 miesiąca życia można układać na brzuchu lub w pozycji na lewym boku, z jednocześnie uniesionym wezgłowiem łóżeczka pod kątem około 30 stopni;

Ulewanie u niemowląt – leczenie

• leczenie farmakologiczne – stosowane jest pod nadzorem pediatry, po rozpoznaniu refluksu żołądkowo-przełykowego:
• bardzo skutecznymi lekami jest grupa antagonistów receptora histaminowego H₂ (np. ranitydyna) – powodują one ustępowanie objawów zarzucania oraz gojenie błony śluzowej przełyku;
• równie dobre są inhibitory pompy protonowej (np. omeprazol) – łagodzą objawy refluksu i dodatkowo leczą zapalenie przełyku;
• leczenie operacyjne – zalecane jest wyłącznie u niemowląt z bardzo ciężko przebiegającym zarzucaniem żołądkowo-przełykowym, które nie reagują na leki, a dodatkowo występują u nich powikłania niebezpieczne dla życia lub zaburzenie rozwoju.

Powikłania refluksu żołądkowo-przełykowego

Najpoważniejszą zmianą, do której może prowadzić długo utrzymujące się ulewanie u niemowlaka jest zwężenie przełyku. Powstaje ono na bazie blizny w błonie śluzowej spowodowanej zmianami zapalnymi w przełyku, który przy każdym zarzucaniu oblewany jest kwaśną treścią. Objawami powstałego zwężenia może być trudność lub wyraźny ból i grymas przy przełykaniu u niemowlęcia, co często prowadzi do niechęci do jedzenia oraz spadku masy ciała.

Jako powikłania długo utrzymującego się u malucha refluksu pojawić się mogą także:

• zapalenie krtani (objawiające się najczęściej szczekającym kaszlem dziecka),
• nawracające zapalenia płuc,
• niedobór białka,
• anemia.

Wypowiedź neonatologa na temat wymiotów u noworodka