Niedosłuch u dziecka

Zaburzenia słuchu u dzieci

Niedosłuch u dziecka jest o wiele częstszy niż fenyloketonuria czy niedoczynność tarczycy (w kierunku których przesiewowo badane są wszystkie noworodki), stąd od kilku lat prowadzone są badania przesiewowe noworodków w kierunku tej nieprawidłowości. Po urodzeniu noworodek ma już rozwinięty zmysł słuchu. Reaguje na głośne dźwięki, z czasem rozpoznaje głos matki lub zaczyna zwracać głowę w stronę źródła dźwięku.

Słuch jest nierozerwalnie połączony z umiejętnością mówienia. Niezwykle ważne jest więc, aby wszelkie nieprawidłowości w zakresie słyszenia u dziecka rozpoznać na tyle szybko i wdrożyć odpowiednie postępowanie, aby mogło się ono dalej prawidłowo rozwijać i nauczyć komunikować się z otoczeniem za pomocą mowy.

W zależności od tego, gdzie zlokalizuje się problem, możemy wyróżnić dwa rodzaje niedosłuchu u dziecka:

• niedosłuch przewodzeniowy,
• niedosłuch odbiorczy.

Pierwszy z nich związany jest z jakimkolwiek zaburzeniem utrudniającym dojście fali dźwiękowej z zewnątrz do ucha wewnętrznego, począwszy od nieprawidłowej budowy małżowiny usznej przez niedrożny kanał słuchowy zewnętrzny, aż po wysięk w uchu środkowym. Niedosłuch odbiorczy wynika z zaburzeń w obrębie ślimaka. Zaburzenie słuchu może też mieć charakter mieszany.

Niedosłuch u dziecka możemy również podzielić ze względu na jego głębokość:

• lekki (20–40 dB),
• umiarkowany (40–70 dB),
• znaczny (70–90 dB),
• głęboki (> 90 dB).

Przykładowo – zwyczajna mowa to "hałas" na poziomie około 30–50 dB, zaś dźwięki ulicy to około 60 dB.

Jak to się dzieje że słyszymy? Fale dźwiękowe, które krążą wokół nas, docierają najpierw do małżowiny usznej, która ukierunkowuje je w stronę przewodu słuchowego zewnętrznego, zakończonego błoną bębenkową. Fala dźwiękowa wprowadza błonę w drgania, które następnie przenoszone są dalej w głąb. To trochę tak, jak w domino – jeden element pociąga za sobą następny. Z błoną bębenkową połączone są trzy kosteczki słuchowe (ucho środkowe), drgania przenoszone są z jednej kosteczki na drugą, ostatnia ma z kolei łączność z uchem wewnętrznym, gdzie znajduje się ślimak i to w nim ostatecznie docierająca fala zostaje zamieniona na impuls nerwowy przekazywany do mózgu, dzięki czemu finalnie słyszymy dźwięk.

Sprawdź też: Woskowina w uchu – jak usunąć czop woskowinowy?

Kiedy podejrzewać u dziecka problemy ze słuchem?

Niezwykle trudno jest rozpoznać niedosłuch u dzieci. Prawidłowo słyszące niemowlę reaguje na hałas czy inne głośne dźwięki na różny sposób, może to być: odruch Moro, grymas twarzy, zmrużenie oczu czy przebudzenie z drzemki, ponadto maluch od około 3 miesiąca życia zwraca głowę w kierunku źródła dźwięku.

Brak tych oznak słyszenia powinien zaniepokoić rodziców. Przed erą przesiewowych badań słuchu u noworodków, które pozwalają obiektywnie i bardzo szybko wykryć problem, zaburzenia słuchu u dzieci były rozpoznawane około 2 roku życia. Celem badań przesiewowych jest wychwycenie patologii jak najszybciej (do około 3 miesiąca życia), tak aby około 6 miesiąca życia można było wdrożyć leczenie.

Do czynników ryzyka niedosłuchu u dziecka należą:

• wywiad rodzinny dodatni w kierunku zaburzeń słuchu,
• wrodzone infekcje, które mają wpływ na słuch (np. cytomegalia, infekcje wirusami opryszczki Herpes simplex, różyczka, kiła, toksoplazmoza, ospa wietrzna),
• po urodzeniu niska punktacja w skali Apgar,
• niska masa urodzeniowa (< 1500 g),
• konieczność wentylacji mechanicznej po urodzeniu,
• wysokie stężenie bilirubiny,
• anomalie w zakresie twarzoczaszki (np. nieprawidłowo wykształcona małżowina uszna, jej zupełny brak),
• ekspozycja na leki działające toksycznie na zmysł słuchu (antybiotyki aminoglikozydowe, furosemid – lek moczopędny),
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• posocznica,
• urazy głowy (szczególnie te dotyczące kości skroniowej),
• przebycie świnki,
• zapalenia ucha środkowego,
• opóźniony rozwój mowy,
• zaburzenia zachowania.

Jeżeli do pojawienia się niedosłuchu u dziecka doszło już po rozwinięciu się umiejętności mówienia, można wtedy zaobserwować:

• pogorszenie mowy,
• gorsze wyniki w nauce,
• zaburzenie relacji z rówieśnikami w szkole,
• bardzo głośne słuchanie telewizji lub muzyki.

Badanie słuchu u dziecka

W diagnostyce niedosłuchu u dziecka na początku bardzo ważne jest dokładne zbadanie dziecka przez pediatrę. Niektóre zaburzenia słuchu u dzieci są elementami różnych zespołów, w których występują inne zauważalne w badaniu zmiany, np. zmiany skórne, charakterystyczny wygląd (tzw. cechy dymorficzne).

Kiedy pediatra podejrzewa niedosłuch u dziecka, skieruje je na pewno do otolaryngologa. Podstawowe badanie słuchu u dziecka jest również bardzo ważne; może ono wystarczyć, by zdiagnozować najprostsze przyczyny niedosłuchu, jak ciało obce w kanale słuchowym zewnętrznym czy nadmiar nagromadzonej tam woskowiny.

Laryngolog ocenia także błonę bębenkową, której wygląd zmienia się np. w zapaleniu ucha środkowego, a jego powikłaniem może być właśnie niedosłuch u dziecka. W zakres badania laryngologicznego wchodzi też badanie równowagi, jako że jest ona nierozerwalnie związana z prawidłowym działaniem ucha wewnętrznego.

Choroby, w przebiegu których mogą pojawić się problemy ze słuchem, to np.:

• zespół Turnera (występujący u kobiet brakujący jeden chromosom X lub jego część),
• zespół Klinefeltera (dodatkowy chromosom X u mężczyzn),
• zespół DiGeorge’a (choroba związana z niedoborem odporności),
• zespół Alporta (wiodącym problemem jest tu choroba nerek).

Leczenie zaburzeń słuchu u dziecka

Jeżeli przyczynę niedosłuchu u dziecka można wyeliminować, leczenie jest proste – usunięcie ciała obcego lub woskowiny z ucha, wyleczenie zapalenia ucha środkowego itp.
Niedosłuch odbiorczy wymaga już bardziej skomplikowanych działań. Obecnie poza aparatami słuchowymi, które w dużym uproszczeniu stanowią swego rodzaju "wzmacniacz", dostępne są implanty ślimakowe dla dziecka, które niejako zastępują ucho wewnętrzne. Niezwykle ważne w leczeniu jest zapewnienie dziecku opieki logopedy, tak aby dołożyć wszelkich starań do prawidłowego rozwoju mowy.

Przyczyny niedosłuchu – wypowiedź eksperta