Niedomykalność zastawek serca u dziecka

Jak jest zbudowane serce człowieka?

Aby zrozumieć problem wad zastawkowych, w tym niedomykalności zastawek serca u dziecka, należy najpierw uzmysłowić sobie, jak to wszystko działa, gdzie znajdują się zastawki, między jakimi przestrzeniami w sercu i jak przepływa przez nie krew. Znajomość fizjologii jest niezbędna, aby zrozumieć patologię i przyczyny rozwoju choroby.

Serce człowieka zbudowane jest z dwóch komór i dwóch przedsionków. Najogólniej rzecz biorąc, prawa część serca (prawy przedsionek i prawa komora) pompuje krew do płuc, gdzie następuje wymiana gazowa. Natlenowana krew wraca z płuc do lewej części serca (lewego przedsionka i następnie lewej komory), skąd jest przepompowywana na obwód (z lewej komory najpierw do aorty) – czyli tlen dostarczany jest do wszystkich narządów. Krew po oddaniu tego, co najcenniejsze, wraca odtlenowana z powrotem do prawego serca (prawego przedsionka, a następnie prawej komory) i tak cykl się powtarza.

Zastawki znajdują się między przedsionkami a komorami oraz między komorami a odchodzącymi od nich dużymi naczyniami. Między prawym przedsionkiem a prawą komorą znajduje się zastawka trójdzielna, między prawą komorą a pniem płucnym znajduje się zastawka płucna. Po stronie lewej między przedsionkiem a komorą występuje zastawka dwudzielna (zwana mitralną), a między lewą a aortą znajduje się zastawka aortalna.

Czym jest niedomykalność zastawki?

Niedomykalność zastawek serca tu dziecka o wada zastawkowa powodująca jej "nieszczelność". W przypadku rozwoju tego typu wad serca u dziecka dochodzi do cofania się krwi, np. przy niedomykalności zastawki dwudzielnej skurcz lewej komory powoduje cofanie się krwi do lewego przedsionka.

Niedomykalność zastawki mitralnej

Niedomykalność zastawki mitralnej (dwudzielnej) jest najczęściej występującą niedomykalnością zastawki u dziecka. Może ona być wrodzona (może być samodzielną wadą lub towarzyszyć innym) lub nabyta (jako konsekwencja gorączki reumatycznej, stosowania niektórych leków, może też wikłać różne rzadkie choroby metaboliczne). Efektem tej niedomykalności jest cofanie się krwi w trakcie skurczu lewej komory do lewego przedsionka, a stamtąd do płuc.

Dochodzi do powiększenia lewej komory, lewego przedsionka, a w dalszej kolejności także prawej komory. Niedomykalność zastawki mitralnej pojawia się nagle. Objawy nie muszą być silnie wyrażone, występuje duszność, gorsza tolerancja wysiłku, kołatanie serca. Jeżeli natomiast do rozwoju wady dochodzi na ostro, organizm nie jest w stanie przyzwyczaić się do nowych warunków, przebieg jest burzliwy i zagrażający życiu.

W postawieniu rozpoznania kluczowe znaczenie ma (jak przy każdej wadzie serca) echo serca. Dzięki temu badaniu można ocenić także, jak duża jest niedomykalność, jak dużo krwi cofa się do przedsionka. W zdjęciu radiologicznym klatki piersiowej można zauważyć powiększony lewy przedsionek i komorę, w EKG mogą być widoczne cechy przerostu lewej komory, a później także prawej. Osłuchując dziecko słyszalny jest szmer skurczowy. Leczenie zależy od stopnia niedomykalności, jej przyczyny i tempa rozwoju.

Czytaj również: Wentrykulografia – co to jest? Wskazania, przebieg badania, powikłania

Wypadanie płatka zastawki mitralnej

Wypadanie płatka zastawki mitralnej u dziecka to coraz częściej rozpoznawane zjawisko, ze względu na rozpowszechnienie badania echo serca. W wadzie tej nie dochodzi do powiększania się lewego przedsionka i komory. Wypadający płatek powoduje cofanie się niewielkiej ilości krwi i często bywa to zjawisko bezobjawowe.

Mogą jednak wystąpić symptomy takie, jak zmęczenie, kłucie w klatce piersiowej, omdlenia, kołatanie serca, uczucie duszności. Nad sercem bywa słyszalny szmer, jest on jednak często mniej ewidentny niż przy niedomykalności.

Niedomykalność zastawki trójdzielnej

Niedomykalność zastawki trójdzielnej może być wrodzona lub nabyta, pojawiać się jako konsekwencja innych chorób, takich jak:

• gorączka reumatyczna,

• zapalenie wsierdzia,

• zespół Marfana,

• toczeń rumieniowaty trzewny.

W wadzie tej dochodzi do cofania się krwi do prawego przedsionka w trakcie skurczu prawej komory. Powoduje to powiększenie prawego przedsionka, prawej komory, krew może także zalegać w układzie żylnym (doprowadzającym odtlenowaną krew z narządów do prawego przedsionka), czego konsekwencją jest np. zaburzona praca jelit, wątroby czy wodobrzusze.

Objawy mogące towarzyszyć niedomykalności zastawki trójdzielnej u dziecka to: osłabienie, gorsza tolerancja wysiłku, uczucie dyskomfortu w prawym podżebrzu (jako efekt powiększenia wątroby, obserwuje się jej tętnienie na wdechu). W badaniu słyszalny jest szmer obecny w trakcie skurczu i rozkurczu (tzw. holosystoliczny), można zauważyć także tętnienie żył szyjnych. Podstawę diagnostyki stanowi oczywiście echo serca. Leczenie zależy od nasilenia wady.

Niedomykalność zastawki aortalnej

Także ta wada może być wrodzona lub nabyta w konsekwencji innych chorób (podobnie jak w poprzednich wadach: gorączka reumatyczna, zapalenie wsierdzia, zespół Marfana, kiła i wiele innych). Istotą wady jest cofanie się krwi z aorty do lewej komory, kiedy jest ona rozkurczona.

W trakcie rozkurczu lewa komora napełnia się w prawidłowych warunkach krwią z lewego przedsionka, dodatkowa ilość krwi z aorty powoduje powiększenie lewej komory, a następnie może pojawić się jej niewydolność. Objawy mogące towarzyszyć tej wadzie to: duszność, omdlenia, uczucie kołatania serca.

W badaniu słyszalne są także szmery nad sercem. Kluczowe jest badanie echo serca. Leczenie niedomykalności zastawki aortalnej praktycznie nigdy nie jest operacyjne, jedynie zachowawcze.

Niedomykalność zastawki pnia płucnego (niedomykalność płucna)

W przypadku niedomykalności zastawki pnia płucnego u dziecka dochodzi do cofania się krwi z pnia płucnego do prawej komory, mogąc doprowadzić z czasem do jej niewydolności. Niewielkie cofanie się krwi w tym miejscu stwierdza się u większości dorosłych, jest ono jednak bezobjawowe i nieistotne hemodynamicznie. Wada ta rzadko jest wadą wrodzoną, częściej stanowi konsekwencję innych problemów, jak np. nadciśnienia płucnego czy kardiomiopatii.

Niedomykalność płucna rzadko daje wyraźne objawy, z czasem jej trwania mogą pojawić się takie dolegliwości, jak gorsza tolerancja wysiłku, zmęczenie, omdlenia, zaburzenia rytmu serca. W badaniu słyszalny jest szmer nad sercem. Tradycyjnie kluczowym elementem diagnostyki jest echo serca.