Młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej

Czym jest biodro szpotawe?

Młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej to jedna z najczęstszych chorób stawu biodrowego u dzieci i młodzieży. Jest to choroba ogólnoustrojowa o nieznanej przyczynie, która może doprowadzić do martwicy i zniszczenia głowy kości udowej. Zachodzą podejrzenia, że choroba może mieć podłoże hormonalne. Dotyka głównie młodzież w okresie pokwitania i skoku wzrostowego (10–16 rok życia). Choroba dwa razy częściej dotyka chłopców niż dziewczęta.

Złuszczenie głowy kości udowej

Staw biodrowy składa się z panewki będącej częścią kości miednicy oraz z głowy kości udowej, która połączona jest szyjką kości udowej z jej trzonem. W opisywanej chorobie zaburzona zostaje budowa chrząstek nasadowych. Są to struktury zbudowane z tkanki chrzęstnej, znajdujące się w pobliżu końców rosnącej kości. Chrząstki nasadowe są miejscem wzrostu kości na długość.

W młodzieńczym złuszczeniu głowy kości udowej nasady kości cechuje zaburzenie w budowie mikro- i makroskopowej chrząstek. Zmniejszeniu ulega ich spoistość. Objawia się to najwyraźniej w obrębie bliższego końca kości udowej. W około 30-40% przypadków objawy dotyczą początkowo jednego biodra, a w drugim zaburzenie przebiega subklinicznie. Na ogół jednak po 1,5 roku pojawiają się także objawy z obszaru drugiego biodra.

Ostra i przewlekła odmiana choroby

W odmianie ostrej młodzieńczego złuszczenia głowy kości udowej następuje nagłe oddzielenie się głowy od szyjki kości udowej na podłożu uprzednio zmienionej chrząstki nasadowej. Pokrywająca szyjkę kości udowej błona maziowa wraz z naczyniami krwionośnymi ulegają przerwaniu. Skutkuje to upośledzeniem ukrwienia głowy kości udowej, co przy braku odpowiednio szybkiego leczenia prowadzić może do wtórnej martwicy głowy kości udowej.

Objawy pojawiają się nagle (w ciągu mniej niż 2 tygodni) i z dużym nasileniem. Występuje bardzo silny ból, kończyna dolna jest przywiedziona oraz zrotowana (odwrócona) na zewnątrz i skrócona. Postać ta ujawnia się zwykle po urazie mechanicznym kości. W badaniu radiologicznym nie ma cech przebudowy kości.

W odmianie przewlekłej (postać częstsza) młodzieńczego złuszczenia głowy kości udowej mamy do czynienia z powolnym, stopniowo postępującym ześlizgiem głowy kości udowej. Pozostaje ona jednak w styczności całą swoją podstawą do szyjki poprzez zmienioną chorobowo chrząstkę nasadową. Objawy nasilają się stopniowo. Ukrwienie głowy kości udowej pozostaje zachowane. W badaniu radiologicznym obecne są objawy przebudowy i naprawy kości.

Objawy młodzieńczego złuszczenia głowy kości udowej

Na początku choroby pojawia się niewielkiego stopnia ból w biodrze, bóle w udach lub w kolanach. Widoczne jest nieznaczne utykanie. W momencie pogłębiania się oddzielania głowy od szyjki kości udowej pojawiają się kolejne charakterystyczne objawy i z czasem pogłębiają się one:

• kończyna dolna ustawia się w rotacji zewnętrznej z jednoczesnym ograniczeniem rotacji do wewnątrz,
• przeprost i ograniczenie odwodzenia kończyny,
• skrócenie kończyny dolnej.

W młodzieńczym złuszczeniu głowy kości udowej spotykamy się także z dwoma objawami:

• objaw Drehmanna – w czasie zginania w stawie biodrowym następuje jednoczesna rotacja zewnętrzna w tym stawie,
• objaw nożycowy – jest to skośne ustawienie i krzyżowanie kończyn w pozycji na plecach – świadczy to o obustronnym zajęciu stawów biodrowych procesem chorobowym.

Rozpoznanie końcowe młodzieńczego złuszczenia głowy kości udowej stawia się na podstawie charakterystycznego obrazu stawu biodrowego w zdjęciu rentgenowskim.

Młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej należy różnicować z urazowym złuszczeniem, z chorobą Perthesa (choroba należąca do grupy jałowych martwic kości) oraz z ropnymi i gruźliczymi zapaleniami kości.

Leczenie młodzieńczego złuszczenia głowy kości udowej

Leczenie młodzieńczego złuszczenia głowy kości udowej jest operacyjne. Polega ono na odpowiednim ustawieniu i zespoleniu głowy kości udowej z szyjką za pomocą drutów Kirschnera lub śrub. W przypadkach większych złuszczeń wykonuje się zabieg poprawczej osteotomii, czyli przecięcia kości i następnie zespolenia jej płytką.

Rokowanie w młodzieńczym złuszczeniu głowy kości udowej u dzieci jest dobre w przypadkach wcześnie wdrożonego leczenia i nie doprowadzenia do powikłań. Do najcięższych powikłań biodra szpotawego należy martwica kości udowej i martwica chrząstki stawowej. W przypadku wystąpienia tego typu powikłań konieczne jest kilkuletnie odciążanie chorej kończyny. Do powikłań późnych zaliczamy zmiany zwyrodnieniowo-zniekształcające chory staw biodrowy.

Po złuszczeniu jednostronnym głowy kości udowej należy pamiętać, że z opóźnieniem (nawet wieloletnim) może dojść do złuszczenia w obrębie drugiego stawu biodrowego, dlatego też dzieci z wywiadem w kierunku tej choroby powinny być obserwowane, a gdy pojawią się podobne objawy w drugim stawie, należy wdrożyć diagnostykę w celu potwierdzenia lub wykluczenia młodzieńczego złuszczenia głowy kości udowej.