Kłębuszkowe zapalenie nerek u dziecka

Czym jest kłębuszkowe zapalenie nerek?

Kłębuszkowe zapalenie nerek u dziecka to proces chorobowy toczący się w obrębie kłębuszków nerkowych. Kłębuszek jest elementem tworzącym nefron, czyli podstawową jednostkę czynnościową budującą nerkę. Przyczyną choroby może być proces immunologiczny lub proces zapalny. Kłębuszkowe zapalenie nerek może mieć charakter pierwotny (proces chorobowy zainicjowany jest w samej nerce) lub wtórny (choroba jest następstwem innego schorzenia).

Kłębuszek nerkowy

Kłębuszek nerkowy jest elementem nefronu, a miliony nefronów tworzą nerkę. Kłębuszek buduje splot naczyń włosowatych – tworzony przez tętniczkę doprowadzającą i odprowadzającą (stąd nazwa "sieć dziwna", ponieważ sieci naczyń włosowatych tworzą zwykle tętnica i żyła, a nie dwa takie same naczynia, w tym wypadku tętnice). Kłębuszek nerkowy jest miejscem powstawania tzw. moczu pierwotnego. Mocz pierwotny gromadzi się między blaszkami torebki otaczającej kłębuszek i płynie dalej kanalikiem bliższym, pętlą Henlego, kanalikiem dalszym i zbiorczym, który finalnie uchodzi do miedniczki nerkowej, a stąd mocz kieruje się już do moczowodu.

Mocz pierwotny na swojej "trasie" podlega dalszej obróbce; część składników musi oddać (np. jony sodu, potasu, magnezu, glukozę, wodę), ale także coś jeszcze dostaje (np. mocznik) i tak powstaje mocz ostateczny.

Prawidłowa funkcja kłębuszka nerkowego jest niezbędna, aby nerki spełniały swoją rolę. Jeden źle funkcjonujący kłębuszek nie spowoduje niewydolności nerek, ale w momencie, gdy zapalenie obejmuje większość kłębuszków, to czasami konieczne okazuje się tymczasowe zastąpienie nerek pacjenta za pomocą dializy (czyli oczyszczania krwi poza organizmem chorego i wprowadzenie jej z powrotem, już oczyszczonej do organizmu pacjenta).

Kłębuszkowe zapalenia nerek (KZN) u dziecka

W kłębuszkowym zapaleniu nerek u dziecka dochodzi do zajęcia kłębuszka procesem chorobowym. Proces ten pojawia się w różnych mechanizmach, np. w mechanizmie immunologicznym (kłębuszek podlega zniszczeniu przez połączenie antygenu z przeciwciałem, czyli tzw. kompleks immunologiczny lub bezpośrednio przez przeciwciało skierowane przeciwko jego elementowi, np. błonie podstawnej). Może zaistnieć też zwykły mechanizm zapalny, gdzie zaktywowane komórki związane z procesem zapalnym (neutrofile, makrofagi) powodują uszkodzenie kłębuszka.

Choroby kłębuszków nerkowych można także podzielić na pierwotne i wtórne. Pierwotne to takie, gdzie choroba od początku dotyczy kłębuszka nerkowego. Natomiast o wtórnych mówimy wtedy, kiedy do uszkodzenia kłębuszka dochodzi w przebiegu innej choroby, np. nowotworowej, autoimmunologicznej czy zakaźnej. KZN mogą przebiegać ostro (objawy rozwijają się szybko, może pojawić się ostra niewydolność nerek) lub przewlekle (stopniowo doprowadzając do rozwoju przewlekłej choroby nerek).

Objawy jakie mogą towarzyszyć kłębuszkowemu zapaleniu nerek u dziecka nie są charakterystyczne. Można do nich zaliczyć:

• zmianę zabarwienia moczu (kolor tzw. popłuczyn mięsnych, czerwony, brunatny),

• obrzęki,

• nadciśnienie tętnicze (objawiające się najczęściej bólami głowy, nudnościami, zaburzeniami widzenia),

• oddawanie mniejszej ilości moczu (skąpomocz) lub nawet bezmocz (jest to przejaw niewydolności nerek),

• ból w okolicy lędźwiowej.

W badaniu ogólnym moczu można stwierdzić obecność erytrocytów, wałeczków erytrocytarnych czy białka.

Diagnostyka kłębuszkowego zapalenia nerek u dziecka opiera się nie tylko na badaniu moczu, choć jego wartość jest tu nie do przecenienia. Pomocne są także badania krwi (oceniające funkcję nerek, a także inne dodatkowe parametry zależnie od podejrzewanego rodzaju KZN), a w niektórych przypadkach nefrolog może zadecydować o konieczności wykonania biopsji nerki.

Ważnym punktem na drodze do postawienia diagnozy zapalenia nerek jest precyzyjnie zebrany wywiad lekarski (np. dotyczący ostatnich infekcji, współwystępujących chorób, przyjmowanych leków) oraz dokładne zbadanie dziecka.

Rodzaje kłębuszkowych zapaleń nerek u dziecka

Ostre popaciorkowcowe kłębuszkowe zapalenie nerek

Pojawia się u dzieci po przebyciu infekcji paciorkowcem beta-hemolizującym typu A (angina, zapalenie gardła), oczywiście nie u każdego dziecka banalna infekcja kończy się chorobą nerek, dotyczy to jedynie kilku, kilkunastu procent dzieci. Objawy rozwijają około 5 do 21 dni po infekcji. U podłoża tego procesu leżą reakcje immunologiczne, tworzenie się kompleksów: antygen paciorkowca + przeciwciało, które uszkadzają kłębuszki nerkowe (poprzez uczynnianie skomplikowanych reakcji układu odpornościowego).

Choroba ta wymaga oczywiście leczenia szpitalnego (stosowana jest antybiotykoterapia i leczenie objawowe, rzadko pojawia się konieczność dializoterapii). U praktycznie wszystkich dzieci objawy ustępują całkowicie, a problem bardzo rzadko nawraca.

Submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek (o typie zmian minimalnych)

Jest to najczęstsza przyczyna idiopatycznego zespołu nerczycowego u dzieci. Ma tendencję do nawracania, ale dobrze poddaje się leczeniu, oczywiście początkowo szpitalnemu.

Może się zdarzyć, że ten typ kłębuszkowego zapalenia nerek pojawi się wtórnie do np. choroby nowotworowej (np. ziarnica złośliwa) czy zastosowanego leku (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne).

Nefropatia błoniasta

Nefropatia błoniasta również powoduje wystąpienie zespołu nerczycowego, jednak znacznie częściej u dorosłych. Najczęściej nie ma sprecyzowanej przyczyny, może pojawić się także w przebiegu wirusowego zapalenia wątroby typu B, chorób nowotworowych, autoimmunologicznych (np. toczeń rumieniowaty układowy) czy stosowania niektórych leków.

Ogniskowe segmentalne stwardnienie kłębuszków (FSGS)

Ten typ kłębuszkowego zapalenia nerek u dziecka występuje zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, dając objawy zespołu nerczycowego. W znacznym odsetku przypadków przyczyna jego wystąpienia nie jest znana. Niestety u większości chorych, mimo leczenia, z czasem doprowadza do schyłkowej niewydolności nerek, tzn. dziecko wymaga dializoterapii i oczekuje na przeszczep nerki. FSGS ma jednak silną skłonność do nawracania także w nerce przeszczepionej.

Błoniasto-rozplemowe kłębuszkowe zapalenie nerek

Ten rodzaj zapalenia występuje u młodzieży i dorosłych. W większości przypadków jego etiologia nie jest znana, bywa również wtórny do infekcji, np. wirusem zapalenia wątroby typu C. Może powodować zespół nerczycowy, ale tak naprawdę obraz zmian w moczu może być bardzo różnorodny. Błoniasto-rozplemowe KZN trudno poddaje się leczeniu, stopniowo doprowadzając do niewydolności nerek.

Gwałtownie postępujące kłębuszkowe zapalenie nerek

Zgodnie z nazwą może szybko doprowadzić do niewydolności nerek, objawia się krwiomoczem, czasami z towarzyszącym białkomoczem. Wymaga intensywnego leczenia.

Nefropatia IgA

Przejawia się nawracającym krwinkomoczem lub krwiomoczem. Często pojawia się po infekcji wirusowej układu oddechowego. Rzadko doprowadza do niewydolności nerek.

Leczenie kłębuszkowego zapalenia nerek u dziecka

Leczenie kłębuszkowego zapalenie nerek u dziecka zależy od rodzaju zapalenia i prowadzone jest początkowo w warunkach szpitalnych. W wybranych przypadkach konieczna może być także dializoterapia.

Leczenie farmakologiczne może opierać się na lekach moczopędnych, hipotensyjnych (obniżających ciśnienie tętnicze krwi) czy steroidach (lub innych lekach o działaniu immunosupresyjnym). Ponadto ważne jest przestrzeganie zaleceń dietetycznych jak redukcja soli w diecie, a także potasu, białka i podaż odpowiedniej ilości płynów.