Grzybica skóry u dzieci – objawy, jak leczyć?

Zakażenia grzybicze u dzieci

Grzyby, obok bakterii, wirusów i pasożytów stanowią grupę organizmów chorobotwórczych dla człowieka oraz są częstą przyczyną zakażeń u dzieci, wśród których łatwo się rozprzestrzeniają z powodu dużej zakaźności. Grzyby można podzielić m.in. w zależności od typu oraz ze względu na to, jak może zarazić się nimi człowiek. Wywołują one choroby skóry i błon śluzowych, które są najczęściej spotykane u dzieci, ale mogą również być przyczyną ciężkich zakażeń układowych.

Grzyby wywołujące choroby u człowieka należą głównie do drożdżaków (grzybów jednokomórkowych), pleśni (grzybów o budowie wielokomórkowej, składających się ze strzępek) oraz grzybów dymorficznych (o budowie zależnej od warunków środowiska – mogą występować pod postacią drożdżaków lub pleśni).

Inny podział grzybów i chorób, które wywołują, dotyczy źródła, z którego przeniosły się na organizm ludzki. Grzybice:

• antropofilne – przenoszą się z człowieka na człowieka,
• zoofilne – ze zwierzęcia na człowieka,
• geofilne – człowiek zaraża się nimi przez kontakt z zakażoną ziemią.

Grzybica u dzieci – przyczyny

Zakażeniom grzybiczym wśród dzieci może sprzyjać wspólne używanie zakażonych przedmiotów, np. ręczników, dywaników, podłóg przy basenach, grzebieni i innych akcesoriów do włosów. Do choroby może predysponować również kontakt z zarażonymi zwierzętami, np. z kotami, psami hodowanych w domu, ale także ze zwierzętami dzikimi.

Grzybice układowe mogą rozwijać się przy okazji stanów niedoboru odporności u dzieci, antybiotykoterapii (szczególnie długotrwałej i o szerokim spektrum działania), leczenia immunosupresyjnego oraz glikokortykosteroidami. Ponadto choroby metaboliczne, np. cukrzyca, również zwiększają ryzyko wystąpienia grzybic.

Biorąc pod uwagę miejsce występowania, zakażenia grzybicze dzieli się na grzybice powierzchowne, czyli grzybice skórne i podskórne oraz na grzybice układowe, czyli choroby ogólnoustrojowe, nierzadko o ciężkim przebiegu, a nawet zagrażające życiu.

Grzybice skórne u dzieci

Grzybicy skóry u dzieci wywoływane są przez drożdżaki (Candida) oraz dermatofity, czyli grzyby z rodzaju pleśni (Microsporum, Trichophyton, Epidermophyton). Wśród grzybic skóry i błon śluzowych istnieje podział na grzybice skóry owłosionej i gładkiej, grzybice pachwin, stóp i paznokci.

Grzybica skóry owłosionej głowy u dzieci

Ten rodzaj zakażenia grzybiczego występuje głównie u dzieci, szczególnie przed okresem dojrzewania, nieco częściej u chłopców. Jest to najczęstszy rodzaj grzybicy skóry u dzieci. Jej przyczyną mogą być grzyby z rodzaju Trichophyton tonsurans (kiedy źródłem zakażenia są inne dzieci) lub Microsporum canis (gdy zakażenie pochodzi od chorych kociąt lub szczeniąt).

W obrazie klinicznym tej grzybicy skóry u dzieci obserwuje się okrągłe bądź owalne ogniskowe obszary przerzedzenia włosów, a czasem łysienia z krótko ułamanymi włosami i łuszczącą się, pokrytą rumieniem skórą. Złamane u nasady włosy nadają skórze głowy kropkowany wygląd.

Prawdopodobieństwo, że dziecko zaraziło się od zwierząt zwiększa występowanie rumienia na skórze oraz dodatkowych zmian grzybiczych w obrębie twarzy lub karku, a czasem również sączących się zmian zapalnych z ropnym obrzękiem.

Grzybica skóry gładkiej u dzieci

Ten typ grzybicy skóry u dzieci ma postać rumieniowo-złuszczających obrączkowych ognisk z pęcherzykami i krostkami na obrzeżach, które szerzą się obwodowo, pozostawiając wolny obszar skóry w centralnej części zmiany. Charakterystyczne jest wyraźne odgraniczenie skóry zdrowej od zmienionej chorobowo. Dzieci mogą odczuwać świąd. Najczęstszymi grzybami wywołującymi grzybicę skóry gładkiej są: Trichophyton mentagrophytes, Trichophyton rubrum i Microsporum canis. Źródłem patogenów mogą być zarówno inne osoby zarażone, w tym dzieci, jak i zwierzęta (domowe lub dzikie).

Pieluszkowe zapalenie skóry

Do grzybic skóry gładkiej zalicza się pieluszkowe zapalenie skóry. Występuje głównie u niemowląt w drugim półroczu życia, ale może pojawić się również u osób, u których występują problemy z trzymaniem moczu i stolca, np. osób starszych lub ciężko chorych. Pośród różnych czynników sprzyjających zapaleniu skóry okolicy pośladków (wilgoć, kontakt z wydalinami, niestaranna pielęgnacja), ważne miejsce zajmuje również zakażenie drożdżakami.

Grzyby z rodzaju Candida mogą znajdować się np. w kale i powodują zmiany skórne o charakterze ostro odgraniczonego rumienia z łuszczeniem naskórka. Wraz z rozwojem stanu zapalnego mogą pojawić się obrzęk, zmiany krostkowe, pęcherzykowe lub grudkowe. Mogą pojawić się także sączące nadżerki. Jeśli dojdzie do nadkażenia bakteryjnego, zmiany skórne pokrywają się żółtymi strupkami. Pieluszkowemu zapaleniu skóry u dziecka towarzyszy duży dyskomfort z powodu świądu i podrażnienia skóry.

Łupież pstry u dziecka

Łupież pstry stanowi odrębną jednostkę chorobową wśród grzybicy skóry u dzieci. Jest powierzchownym zakażeniem grzybiczym skóry, które u małych dzieci spotykane jest rzadko, jednak może pojawić się u dorastających nastolatków. Wywoływany jest przez grzyb z rodzaju Malassezia furfur i przenosi się przez kontakt bezpośredni z osobą zarażoną lub zainfekowanymi przedmiotami, np. pościelą, bielizną.

Zmiany występują najczęściej w obrębie szyi, klatki piersiowej, pleców, a także mogą pojawić się na owłosionej skórze głowy czy czole. W okresie letnim mają postać licznych kilkumilimetrowych odbarwionych plam, które silnie łuszczą się w obszarach opalonej skóry i mogą się ze sobą zlewać. W czasie zimy przyjmują barwę czerwonobrązową.

Grzybica pachwin

Grzybica pachwin najczęściej występuje u dorastających chłopców. Zmiany są zwykle asymetryczne z nasileniem po jednej stronie, ale mogą wystąpić również symetrycznie. Są wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry. Czynnikiem etiologicznym są grzyby z rodzaju Trichophyton rubrum, Trichophyton mentagrophytes i Epidermophyton floccosum.

Grzybica stóp u dzieci

Grzybicą skóry u dziecka, dość często występującą u chłopców w okresie dojrzewania (szczególnie uprawiających sporty i noszących nieprzewiewane obuwie) jest grzybica stóp. Ostatnio jest ona coraz częściej rozpoznawana także u młodszych dzieci. Grzybica na stopach u dziecka może przybierać kilka różnych form:

• złuszczające się lub ulegające maceracji zmiany w szparach między palcami i szczelinowate pęknięcia skóry występujące szczególnie często pomiędzy 4 i 5 palcem, ponieważ tam szpara jest najwęższa i obserwuje się tam największą wilgotność; zmiany zwykle zaczynają się na jednej stopie, z czasem mogą szerzyć się między inne palce oraz na drugą stopę i paznokcie, objawem dominującym jest świąd;
• ogniska grzybicze z brzegiem uniesionym i złuszczającym się, występują na grzbiecie stopy;
• złuszczanie białawe na podeszwach stóp, któremu może towarzyszyć zmiana zabarwienia paznokci i ich pogrubienie oraz świąd i pieczenie stóp; złuszczanie może występować również na brzegu stopy;
• zmiany pęcherzykowe w obrębie śródstopia, które występują jednostronnie (jeśli na obu stopach, to na jednej będą bardziej nasilone).

Grzybica paznokci u dzieci

Ponieważ u dzieci paznokcie są lepiej ukrwione niż u dorosłych i rosną dużo szybciej, ten rodzaj grzybicy spotykany jest wśród najmłodszych pacjentów bardzo rzadko. Zwykle zajęty jest jeden lub dwa paznokcie.

Pierwszym objawem jest żółtawe odbarwienie paznokcia, spowodowane oddzieleniem jego płytki od łożyska. Następnie płytka ulega pogrubieniu w dalszej części, jej powierzchnia staje się pobruzdowana i łuszczy się. Występowanie takich zmian na wszystkich paznokciach sugeruje bardziej liszaj płaski, łuszczycę czy idiopatyczną szorstkość paznokci.

Jak zapobiegać grzybicy u dziecka?

Zapobiegając grzybicy skóry u dzieci przede wszystkim należy unikać kontaktu ze zwierzętami, u których stwierdzono zakażenie grzybicze (do czasu wyleczenia). Niewskazane jest również używanie tych samych grzebieni, pościeli, bielizny, z których korzystają osoby z grzybicą. W przypadku wystąpienia grzybicy paznokci, aby zapobiec szerzeniu się zakażenia na inne paznokcie, należy używać różnych pilników, nożyczek i cążków do pielęgnacji paznokci zdrowych i chorych.

Zaleca się płukanie jamy ustnej po każdym zastosowaniu wziewnych leków steroidowych stosowanych w astmie. Korzystając z basenów należy zawsze pamiętać o używaniu klapek pod prysznicem, unikać chodzenia boso, dokładnie osuszać stopy i przestrzenie międzypalcowe, a także uszy.