Dysplazja stawu biodrowego – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Na czym polega dysplazja stawu biodrowego?

Dysplazja stawu biodrowego polega na niedorozwoju panewki stawu biodrowego u dzieci. Przyczyn takiej deformacji może być wiele. Nieleczona dysplazja z biegiem czasu pogłębia się, a kiedy kości i stawy stają się twardsze, powoduje zwichnięcie stawu biodrowego. Ignorowany problem może prowadzić do poważnych zmian zwyrodnieniowych, a także powodować silne dolegliwości bólowe.

Problem dysplazji częściej występuje u dzieci płci żeńskiej niż chłopców (z uwagi na większą wrażliwość na estrogeny) i obejmuje lewe biodro. Może dotyczyć jednego lub obu bioder. W klasyfikacji ICD-10 dysplazja stawu biodrowego otrzymała osobny numer – Q65.2.

Przyczyny dysplazji stawu biodrowego

W literaturze medycznej wymienia się wiele czynników, które determinują rozwój dysplazji stawu biodrowego. Do najistotniejszych spośród nich można zaliczyć:

• czynniki genetyczne – jeżeli dysplazja stawu biodrowego wystąpiła u rodziców, istnieje większe ryzyko pojawienia się problemu u dziecka;
• zmianę położenia płodu w okresie ciąży, jeżeli biodro (lewe) dziecka styka się z kręgosłupem lub kością krzyżową matki; podobnie działa asymetryczne ułożenie się płodu w ciąży i nierównomierne podkurczanie nóżek;
• zmiany hormonalne w organizmie kobiety podczas ciąży; w czasie poprzedzającym poród u kobiet wydzielają się duże ilości estrogenów, które mają za zadanie m.in. rozluźnić ciało dziecka i przygotować je do porodu; wiotkość kończyn utrzymuje się mniej więcej do końca pierwszego tygodnia życia;
• nieprawidłowy przebieg porodu lub błędy przy pielęgnacji dziecka; do gwałtownego wyprostu nóżek może dojść w przypadku wyciągania dziecka siłą przy porodzie, pomiarze długości ciała dziecka, a nawet zwykłej higienie, np. podczas przewijania przy zbyt silnym pociągnięciu nóg ku górze.

Jak rozpoznać dysplazję stawów biodrowych?

Do rozpoznania dysplazji stawu biodrowego u dzieci stosuje się kryteria Ortolaniego-Barlowa pozwalające na określeniu stopnia nieprawidłowości w ułożeniu i pracy kończyn dolnych. Objawy dysplazji stawu biodrowego obejmują:

• trudności z odchylaniem nóżek na boki; opór pojawia się zarówno przy zwykłym odginaniu na boki, jak i przy ruchach kolistych (przypominających pedałowanie na rowerze);
• wyraźnie słyszalne „przeskakiwanie” w stawie biodrowym;
• wyczuwalne palcami przemieszczanie się głowy kości udowej poza panewkę.

Dzieci z dysplazją chętniej ruszają i prostują jedną nóżką niż obiema. Z biegiem czasu rodzice mogą też zauważyć różnice w długości i stopniu wyprostu obu kończyn dolnych. Ograniczenie zakresu ruchu i wyprostu wynika z przykurczy. U małych pacjentów występuje dyskomfort i dolegliwości bólowe w biodrze, a u starszych dzieci dodatkowo pojawiają się problemy z chodzeniem.

W jaki sposób diagnozowana jest dysplazja bioder?

Teoretycznie dysplazja stawu biodrowego może być rozpoznana już w trakcie badania lekarskiego zaraz po urodzeniu, ale dotyczy to wyłącznie silnych deformacji, które wyraźnie zniekształcają staw biodrowy. W przypadku łagodnej dysplazji objawy mogą pozostać niezauważone przez dłuższy czas.

Podstawowym badaniem stosowanym do wczesnego wykrywania zniekształcenia stawu biodrowego jest badanie USG. Wykonuje się je trzykrotnie:

• między 6. a 12. tygodniem życia;
• w 3. miesiącu życia;
• kiedy dziecko zaczyna samodzielnie chodzić – w zależności od tempa rozwoju może to nastąpić już w 9. albo nawet w 18. miesiącu życia.

Jednocześnie nie zaleca się wykonywania badania ultrasonograficznego przed 6. tygodniem życia. Jego wyniki są niemiarodajne, a niewielkie deformacje mogą zaniknąć samoistnie. Rodzice nie powinni obawiać się USG, jest ono całkowicie nieinwazyjne, bezbolesne i trwa zaledwie kilka minut. W zależności od cennika placówki za diagnostykę należy zapłacić między 150 a 250 zł.

Dysplazja stawu biodrowego – leczenie

Dysplazja stawów biodrowych powinna być leczona na jak najwcześniejszym etapie. Przez pierwsze tygodnie zabiegi mają charakter profilaktyczny i sprowadzają się do unikania krępowania malucha kocykiem oraz celowym układaniu go na brzuchu, a nie na plecach. W ten sposób głowa kości udowej układa się w sposób prawidłowy bez nadmiernego przodoskrętu.

W sytuacji, gdy dysplazję stawu biodrowego wykryto zbyt późno (później niż w 3. miesiącu życia, stosuje się leczenie zachowawcze. Może ono polegać na założeniu dziecka jednego z kilku rozwiązań (tzw. aparaty odwodzące):

• szelki Pavlika;
• szynę (rozwórkę) Koszli;
• poduszkę Frejki.

Wszystkie one mają za zadanie utrzymać położenie kończyć dolnych w terapeutycznym zgięciu. Należy również skonsultować z lekarzem ćwiczenia, jakie można bezpiecznie wykonywać z dzieckiem. Mniej więcej po sześciu miesiącach stosuje się szynę korekcyjną Denisa-Browna. W zdecydowanej większości przypadków rozpoczęcie leczenia dysplazji bioder już w pierwszych tygodniach życia dziecka szybko przynosi doskonałe rezultaty.

Dysplazja stawów biodrowych a wskazania do leczenia operacyjnego

W przypadku braku skuteczności leczenia niezbędne może okazać się przeprowadzenie operacji metodą osteotomii miednicy według Degi pozwalająca na modelowanie struktur kostnych w obrębie dysplastycznej panewki.

Wykonanie USG bioderek oraz monitorowanie budowy stawów biodrowych u dziecka jest niezwykle istotne. Zaniechanie leczenia może doprowadzić do rozwoju koślawego biodra, a następnie rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Rodzice powinni zachować szczególną ostrożność podczas codziennych czynności, np. zmianie pieluszki. Wszelkie wątpliwości należy konsultować z lekarzem. Na szczęście dysplazję bioder najczęściej można wyleczyć.

Wrodzona dysplazja stawu biodrowego – opinia eksperta