Błonica krtani (krup) – przyczyny, objawy, leczenie

Błonica krtani – rzadka postać błonicy u dzieci

Błonica krtani jest postacią błonicy występującą niezwykle rzadko (wręcz kazuistycznie) na terenie naszego kraju. Dane literaturowe szacują, że postać krtaniowa błonicy stanowi zaledwie 8% wszystkich przypadków tej choroby.

Według danych epidemiologicznych Państwowego Zakładu Higieny w ostatnich latach nie stwierdzono ani jednego przypadku zachorowania na błonicę w Polsce. Spowodowane jest to wprowadzeniem w 1924 roku pierwszych szczepień przeciwko tej chorobie zakaźnej na obszarze naszego kraju, które stały się obowiązkowe w 1961 roku u niemowląt od 2. miesiąca życia.

Błonica krtani jest przede wszystkim chorobą wieku dziecięcego. Przenosi się ona drogą kropelkową, przez uszkodzone powłoki skórne oraz przez bezpośredni kontakt z przedmiotami znajdującymi się w otoczeniu chorego. W opracowaniach dotyczących tego tematu możemy napotkać na inne, synonimiczne określenia błonicy krtani:

• dławiec,
• laryngitis diphterica,
• krup.

Zobacz też: Błonica – co to za choroba?

Kto choruje na krup?

Na wystąpienie krupu narażone są najbardziej osoby niekompletnie zaszczepione lub takie, u których poziom odpowiedzi poszczepiennej nie jest wystarczający, a miały kontakt z osobą chorą lub nosicielem bakterii (osoba, u której stwierdza się dodatnie posiewy w kierunku maczugowca błonicy, ale która nie prezentuje objawów chorobowych).

Ponadto zachorowaniu na krup sprzyja niski status socjoekonomiczny, podróżowanie do terenów epidemicznych, osłabiona odporność (wrodzone lub nabyte niedobory odporności, np. będące efektem zakażenia wirusem HIV czy terapii immunosupresyjnej, osoby chore na cukrzycę, alkoholicy).

Do zakażenia może dojść drogą kropelkową, poprzez wydzielinę z nosogardła, czy – rzadziej – przez zanieczyszczone przedmioty. Forma skórna rozprzestrzenia się przez kontakt z treścią rany, w ten sposób bakteria może się też oczywiście dostać do układu oddechowego. Krup najczęściej pojawia się w miesiącach zimowych i wiosennych.

Przeczytaj też: Tężec – przyczyny, objawy, leczenie

Błonica krtani – przyczyny

Błonica (a zatem również jej szczególna postać – błonica krtani) jest chorobą zakaźną wywołaną przez Gram-dodatnią bakterię – maczugowca błonicy (łac. Corynebacterium diphtheriae).

Postać krtaniowa błonicy wywołana jest typowo przez szczepy wytwarzające tzw. toksynę błoniczą, będącą jednym z głównych czynników chorobotwórczych. Jej mechanizm działania wiąże się z hamowaniem syntezy białek w komórkach. Uczestniczy ona w tworzeniu tzw. pseudobłon (błon rzekomych). Wykazuje ona szczególnie silne powinowactwo do układu nerwowego, układu bodźco-twórczo-przewodzącego serca oraz do nadnerczy.

Przeczytaj: Szczepienie przeciw polio – zwykłe czy skojarzone?

Błonica krtani – objawy

Postać błonicy przebiegająca z zajęciem krtani stanowi szczególne niebezpieczeństwo dla pacjenta. Jej cechą charakterystyczną jest tworzenie się tzw. błon rzekomych, które wyścielają od wewnątrz całą powierzchnię krtani. Błonica krtani rozwija się niezwykle szybko – w ciągu 24–48 godzin, a jej pierwszymi objawami są:

• szczekający kaszel (o dużym nasileniu),
• chrypka (dysfonia),
• całkowity bezgłos (syn. afonia).

Cięższe postacie błonicy krtani manifestują się dusznością (trudnościami w oddychaniu), która jest wynikiem zwężenia światła krtani przez narastające dośrodkowo błony rzekome. W tych przypadkach możliwy jest zgon pacjenta przez uduszenie – z uwagi na mniejszą średnicę światła krtani u dzieci niż u osób dorosłych populacja pediatryczna jest narażona w sposób szczególny na rozwój tego powikłania. Stanowi temu często towarzyszy sinica oraz niepokój psychoruchowy. Błony rzekome mogą sięgać poniżej krtani i być obecne również w oskrzelach.

Gdy lekarz podważa taką błonę (np. patyczkiem w trakcie badania gardła), widoczna jest krwawiąca i spuchnięta błona śluzowa.

Chorobie towarzyszy ponadto powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, niekiedy na tyle masywne, że mówimy o tzw. szyi prokonsula (szyi Nerona).
Maczugowiec błonicy może także działać kardiotoksycznie (powodując zapalenia mięśnia sercowego czy zapalenie wsierdzia, zdarzają się także zaburzenia rytmu serca) oraz neurotoksycznie (powodując neuropatie).

Inne objawy błonicy krtani są analogiczne jak w pozostałych postaciach błonicy – niezależnie od umiejscowienia zmian chorobowych choroba może przebiegać pod tzw. postacią toksyczną z ciężkim stanem ogólnym pacjenta, bladością powłok skórnych, tachykardią, wysoką temperaturą ciała, osłabieniem i apatią. Uszkodzenie mięśnia sercowego i jego struktur przewodzących może doprowadzić do nagłego zatrzymania krążenia, z którym należy się liczyć nawet do kilku miesięcy od wdrożenia postępowania terapeutycznego.

Sprawdź: Jak rozpoznać, czy to małpia ospa?

Krup – diagnostyka

Dla lekarza duże znaczenie w diagnostyce ma zebranie wywiadu i zbadanie chorego. Jednak by z całą pewnością rozpoznać krup, należy wykonać badania na obecność bakterii. Diagnostyka ta opiera się na uzyskaniu dodatniego wyniku posiewu bakteriologicznego z dróg oddechowych w kierunku maczugowca błonicy.

Czytaj również: Choroba kociego pazura – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Błonica krtani – leczenie

Zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi błonica podlega obowiązkowemu zgłaszaniu do organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie błonicy w pierwszym etapie należy podać w odpowiedniej dawce tzw. surowicę przeciwbłoniczą (syn. antytoksynę), której celem jest neutralizacja toksyny niezwiązanej jeszcze z tkankami naszego organizmu.

Poza opisanym powyżej postępowaniem należy wdrożyć antybiotykoterapię jednym z leków działających na bakterie Gram-dodatnie – penicyliną, erytromycyną (antybiotyk makrolidowy), klindamycyną (antybiotyk z grupy linkozamidów) lub ryfamycyną.

Błonica krtani wymaga natychmiastowej hospitalizacji pacjenta – aby zapobiec niedrożności dróg oddechowych podejmuje się próby usunięcie błon rzekomych z krtani, a jeśli to nie przyniesie oczekiwanego efektu, należy zastosować zaawansowane metody udrażniania dróg oddechowych (intubacja pacjenta lub wykonanie tracheotomii).

Rokowanie w krupie zależy od wieku i komplikacji towarzyszących chorobie. Gorszy przebieg obserwuje się u dzieci poniżej 4. roku życia, w razie wystąpienia zaburzeń rytmu serca czy powikłania w postaci zapalenia płuc.

To też może Cię zainteresować: Kleszczowe zapalenie mózgu – jak się objawia?

Błonica krtani – profilaktyka

W Polsce zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych istnieje obowiązek szczepienia dzieci przeciwko błonicy (profilaktyka pierwotna choroby). Wykonywane są szczepionką DTP podawaną domięśniowo w czterodawkowym schemacie szczepienia:

podstawowego:

• pierwsza dawka: w 7.-8. tygodniu życia,
• druga dawka: w 3.-4. miesiącu życia,
• trzecia dawka: w 5.-6. miesiącu życia,
• czwarta dawka: w 16.-18. miesiącu życia.

Każda, kolejna dawka powinna być podawana po minimum 6-8 tygodniach od poprzedniego szczepienia;

przypominającego:

• w 6. roku życia szczepionką DTaP, podawaną domięśniowo;
• w 14. roku życia szczepionką Tdap, podawaną podskórnie lub domięśniowo;
• w 19. roku życia lub ostatnim roku nauki w szkole średniej szczepionką Td podawaną podskórnie lub domięśniowo.

Czytaj również: Leiszmanioza – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie