Astma a zapalenie oskrzeli u dziecka

Zapalenie oskrzeli u dziecka

Zapalenie oskrzeli u dziecka jest chorobą, którą najczęściej wywołują wirusy, głównie wirus syncytium nabłonka oddechowego – RSV, a także inne: paragrypy, grypy, rinowirusy i adenowirusy. Zakażenie powoduje uszkodzenie komórek nabłonka oskrzeli i dochodzi do pogorszenia transportu śluzowo-rzęskowego, który jest jednym z najważniejszych mechanizmów obronnych dróg oddechowych przed drobnoustrojami.

Ponadto w oskrzelach rozwijają się inne cechy stanu zapalnego: dochodzi do przekrwienia, obrzęku, nadmiernego wydzielania śluzu. Wszystkie te zjawiska przyczyniają się do zwężenia światła oskrzeli, a tym samym utrudnienia przepływu powietrza. Obturacja (zwężenie) światła oskrzeli manifestuje się świszczącym oddechem i wydłużoną fazą wydechu.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza przyspieszone bicie serca?

Objawy zapalenia oskrzeli u dziecka

Dwa, trzy dni przed wystąpieniem klasycznego obrazu klinicznego zapalenia oskrzeli u dziecka mogą występować objawy zakażenia górnych dróg oddechowych. Następnie pojawia się suchy i męczący kaszel z towarzyszącymi świstami. Po kilku dniach charakter kaszlu zmienia się i staje się on wilgotny, mniej męczący. Pojawienie się tego rodzaju kaszlu świadczy najczęściej o ustępowaniu choroby. Ważne jest, aby w czasie infekcji dziecko dużo piło, ponieważ właściwe nawodnienie przyspiesza wystąpienie mokrego kaszlu i zdrowienie.

W czasie zapalenia oskrzeli u dzieci w organizmie dochodzi do aktywacji wielu mechanizmów obronnych (m.in. wydzielania mediatorów stanu zapalnego oraz pobudzenia autonomicznego układu nerwowego), które mogą przyczynić się do występowania nadreaktywności oskrzeli, objawiającej się kaszlem nawracającym przez około 4–6 tygodni po wyzdrowieniu.

Astma oskrzelowa u dzieci

Astma oskrzelowa u dzieci jest to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych. Stan zapalny przyczynia się do występowania w tej chorobie nadreaktywności oskrzeli, która objawia się nawracającymi epizodami świszczącego oddechu, a także dusznością, uczuciem ściskania w klatce piersiowej oraz kaszlem. W czasie epizodów astmy u dzieci dochodzi do obturacji oskrzeli, której obrazem są wymienione objawy.

Czynniki ryzyka rozwoju astmy oskrzelowej u dziecka mają charakter osobniczy oraz środowiskowy. Do czynników osobniczych należą:

• czynniki genetyczne;
• skłonność do atopii, czyli wytwarzania przez organizm nadmiernej ilości przeciwciał klasy IgE w odpowiedzi na alergeny;
• płeć – astma u dzieci najmłodszych częściej występuje u chłopców, natomiast po okresie dojrzewania – u dziewcząt;
• nadreaktywność oskrzeli, czyli zwiększona predyspozycja do skurczu oskrzeli w odpowiedzi na bodźce, spowodowana niestabilnością dróg oddechowych.

Wśród czynników środowiskowych wymieniane są:

• alergeny występujące w pomieszczeniach – największe znaczenie ma roztocze kurzu domowego, pleśnie;
• alergeny zwierzęce, z których najsilniejszym jest alergen koci (występuje głównie w skórze, wydzielinie łojowej i moczu kota);
• alergeny zewnętrzne – pyłki roślin, traw oraz grzyby z rodzaju Alternaria i Cladosporium;
• dym tytoniowy – zarówno palenie czynne, jak i bierne stanowi czynnik ryzyka rozwoju astmy i innych schorzeń układu oddechowego; palenie przez matkę w czasie ciąży i w najbliższym otoczeniu dziecka zwiększa u niego prawdopodobieństwo wystąpienia astmy.

Objawy astmy u dziecka

Objawy astmy u dziecka są różne w zależności od wieku. U najmłodszych dzieci często mogą przypominać infekcję dróg oddechowych przebiegającą bez gorączki. Obserwuje się również przewlekły kaszel, okresowo świszczący oddech, a także duszność lub kaszel po wysiłku, np. po karmieniu.

Astma u dzieci starszych objawia się najczęściej napadowym suchym kaszlem występującym szczególnie w nocy, nad ranem (po kilku godzinach snu), dusznością, świszczącym oddechem i uczuciem ściskania w klatce piersiowej. Czynniki wyzwalające napad astmy u dzieci są różne.

Do najczęstszych należą:

• infekcje wirusowe,
• wysiłek,
• stres,
• emocje,
• zmiana temperatury powietrza,
• alergeny,
• inne czynniki drażniące.

Jeśli dojdzie do zaostrzenia choroby, objawy obturacji nasilają się, mogą pojawić się trudności w mówieniu, przyspieszone bicie serca. Przy nasilonej obturacji dziecko przyjmuje pozycję siedzącą z rękami opartymi na kolanach, przez co uruchamia dodatkowe mięśnie oddechowe. Można zaobserwować także wciąganie międzyżebrzy, sinicę, a przy znacznym niedotlenieniu zaburzenia świadomości.

Wystąpienie zaostrzenia astmy u dziecka wymaga podania dodatkowych dawek leków wziewnych, zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego. W przypadku nieskuteczności zastosowanego właściwie leczenia i utrzymywania się objawów należy zgłosić się do lekarza.

Różnice między astmą a zapaleniem oskrzeli u dziecka

Wiek występowania zapalenia oskrzeli u dziecka pokrywa się z wiekiem, w którym astmę oskrzelową rozpoznaje się najtrudniej. Przyczyniają się do tego niespecyficzne objawy astmy u dzieci oraz brak możliwości wykonania wszystkich badań diagnostycznych do pewnego wieku. Postawienie właściwego rozpoznania może ułatwić dokładnie zebrany wywiad. Tym, co różnicuje zapalenie oskrzeli z astmą u dziecka jest m.in.:

• negatywny wywiad rodzinny w kierunku alergii,
• objawy zakażenia górnych dróg oddechowych,
• występowanie mokrego kaszlu,
• brak zależności nasilenia objawów od alergenów, stresu, wysiłku,
• brak poprawy po próbie leczenia astmy u dziecka.

Za rozpoznaniem astmy będą przemawiać m.in. świsty występujące po 3 roku życia, epizody świstów częściej niż raz w miesiącu, współwystępowanie atopowego zapalenia skóry i innych chorób alergicznych, dodatni wywiad rodzinny w kierunku atopii, charakterystyczne napady suchego kaszlu, szczególnie w nocy, nad ranem.

Do innych objawów sugerujących astmę u dziecka należą: wywoływanie lub zaostrzenie objawów przez charakterystyczne czynniki (alergeny, emocje, stres, zimne powietrze, dym tytoniowy i inne), występowanie napadów kaszlu pomiędzy infekcjami, napady kaszlu po wysiłku fizycznym, pozytywna odpowiedź na leczenie astmy lekami przeciwzapalnymi i rozszerzającymi oskrzela, hospitalizacje z powodu napadów astmy.

Badaniem potwierdzającym występowanie astmy u dzieci jest spirometria, czyli badanie czynnościowe układu oddechowego. Wymaga ono współpracy z pacjentem, dlatego wykonanie go i uzyskanie powtarzalnych i miarodajnych wyników możliwe jest dopiero u dzieci powyżej 6 roku życia.

U dzieci powyżej 4 roku życia można wykonywać pomiary szczytowego przepływu wydechowego (PEF). Do innych badań pomocniczych należą: punktowe testy skórne (pozwalające wykryć występowanie alergii na konkretne czynniki uczulające), badanie przeciwciał IgE całkowitych i swoistych w surowicy krwi. W badaniu przedmiotowym lekarz może stwierdzić świsty.

Związek między zapaleniem oskrzeli a astmą u dzieci

Astma a zapalenie oskrzeli u dziecka mogą wykazywać istotny związek. Polega on nie tylko na podobieństwie objawów klinicznych u dzieci, ale i trudnościach w rozpoznaniu, jakie z tego wynikają.

Astma bardzo często rozpoczyna się epizodem zapalenia oskrzeli u dziecka. Również nawracające zapalenia oskrzeli mogą sugerować astmę i skłaniać lekarza do diagnostyki w tym kierunku. Należy jednak pamiętać o wykluczeniu innych możliwych przyczyn epizodów świszczącego oddechu (ciała obcego w drogach oddechowych, refluksu żołądkowo-przełykowego, dysplazji oskrzelowo-płucnej, wad wrodzonych układu krążenia oraz układu oddechowego, zaburzeń połykania i innych).

Ponadto zapalenie oskrzeli u dziecka jako choroba infekcyjna może być przyczyną zaostrzeń już rozpoznanej i leczonej astmy. Badania pokazują, że nawet około 80% zaostrzeń astmy u dzieci jest spowodowanych zapaleniem oskrzeli. Należy zatem pamiętać, że nie każdy świszczący oddech oznacza astmę u dziecka, ale w każdym przypadku należy o niej pomyśleć.