Alergia na roztocze kurzu domowego u dzieci

Co to jest alergia?

Alergia to skłonność układu immunologicznego do nieprawidłowej, często nadmiernej reakcji na czynnik (alergen), który jest obojętny dla zdrowego organizmu. Z alergią związana jest atopia, czyli osobnicza lub rodzinna skłonność organizmu do produkowania specyficznych przeciwciał klasy IgE (immunoglobulin IgE) w odpowiedzi na niskie dawki alergenów. Przeciwciała klasy IgE łączą się z komórkami tucznymi, które znajdują się w tkankach całego ciała. Duża ich ilości jest m.in. w skórze, błonach śluzowych, w pobliżu naczyń krwionośnych, limfatycznych oraz zakończeń nerwowych. Przeciwciała IgE uwrażliwiają komórki tuczne na ponowny kontakt z alergenem.

Przy kolejnym kontakcie z alergenem uwrażliwione komórki tuczne zostaną przez niego silnie pobudzone i będą wydzielać substancje odpowiedzialne za powstanie objawów alergii. Ich wydzielanie może być ciągłe lub nastąpić przez degranulację, czyli rozpadniecie się komórki tucznej. Najważniejszą spośród substancji odpowiedzialnych za pojawienie się objawów alergii jest histamina. Histamina wydzielona przez komórki tuczne pobudza odpowiednie receptory w mięśniach gładkich oraz naczyniach krwionośnych i wywołuje m.in. skurcz mięśni gładkich oraz wzrost przepuszczalności naczyń krwionośnych i ich poszerzenie, dając widoczne objawy alergii w postaci obrzęku błon śluzowych, obrzęku tkanki podskórnej, wykwitów na skórze, uwalniania się wydzieliny z błon śluzowych.

Zobacz też: Alergia wziewna – przyczyny, objawy, leczenie

Świąd w przebiegu reakcji alergicznej wynika z tego, że wydzielona w dużych ilościach do tkanki podskórnej histamina drażni zakończenia nerwowe. Oprócz tego połączenie przeciwciał IgE z komórkami tucznymi powoduje powstanie miejscowego stanu zapalnego.

Alergenami mogą być różne substancje, zazwyczaj są to białka wchodzące w skład komórek roślin, zwierząt bądź fragmenty cząsteczek leków. Alergeny dzielimy na:

• wziewne,
• kontaktowe,
• pokarmowe,
• iniekcyjne

Ze względu na czas występowania objawów uczulenia mogą być całoroczne (gdy objawy występują przez cały rok) i sezonowe (gdy objawy występują tylko w określonym okresie roku, np. w okresie pylenia danej rośliny).

Zobacz też: Alergia w ciąży – jak leczyć?

Roztocza a alergia

Przyczyną alergii na roztocze kurzu domowego u dzieci są odchody roztoczy, a dokładniej enzymy trawienne znajdujące się w ich odchodach. Enzymy to właśnie alergeny. Największe znaczenie kliniczne mają dwa gatunki roztoczy: Dermatophagoides pteronyssinus i Dermatophagoides farinae. Dla tych dwóch gatunków roztoczy zidentyfikowano kilka alergenów.

Dermatophagoides pteronyssinus wydziela substancje zwane: Der p1, Der p2, Der p3 itd. Dermatophagoides farinae wydziela natomiast białka oznaczane jako Der f1, Der f2 i inne. Dla obu gatunków zidentyfikowano jak na razie po kilkanaście alergenów, większość to ich enzymy trawienne. Alergeny wydzielane przez roztocze kurzu domowego należą do alergenów wziewnych. W przypadku alergii na roztocze kurzu domowego u dzieci kontakt z alergenem, czyli wdychanie go wywoła łańcuch reakcji (wydzielenie IgE, pobudzenie komórki tucznej, jej degranulacja i wydzielenie histaminy) prowadzący do powstania objawów alergii.

Objawy alergii na roztocze kurzu domowego

Uczulenie przy alergii na roztocze kurzu domowego u dzieci może przebiegać jako:

• alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa cechujący się: uczuciem zatkania nosa (u najmłodszych dzieci często to jedyny objaw) i wodnistą wydzieliną, napadowym kichaniem, świądem nosa,
• nawracające zapalenia górnych dróg oddechowych,
• skurcz oskrzeli i związane z nim uczucie duszności, a także świsty podczas oddychania (objawy astmy oskrzelowej),
• uporczywy kaszel (suchy lub mokry),
• chrypka i uczucie drapania w gardle,
• rzadziej jako alergiczne zapalenie spojówek (łzawienie, swędzenie, pieczenie oczu).

Dziecko uczulone na roztocza kurzu domowego może mieć tylko jeden z tych objawów, kilka lub wszystkie. Często jednak jedynymi objawami są uczucie zatkanego nosa i napadowe kichanie.

Objawy alergii na roztocze kurzu domowego u dzieci występują cały rok. Ich nasilenie przypada na okres jesienno-zimowy, ze względu na słabą wentylację pomieszczeń oraz wiosnę, gdy stężenie alergenów jest największe. Wzmożenie objawów może też występować podczas takich czynności, jak zamiatanie, odkurzanie, trzepanie dywanów, wycieranie kurzu. Dolegliwości mogą nasilić się także np. po położeniu do łóżka, gdyż materace i pościel stanowią świetne środowisko dla roztoczy.

Jak diagnozuje się alergię na roztocza?

W diagnozowaniu alergii na roztocze kurzu domowego u dzieci bardzo duże znaczenie mają prezentowane objawy. Istotne jest kiedy się pojawiają, czy występują stale, czy w określonych porach, czy coś je nasila, a może jest coś, co przynosi ulgę. W zależności od prezentowanych przez dziecko objawów lekarz alergolog podejmuje decyzję o wykonaniu dalszych badań. Ważne jest bowiem powiązanie objawów z alergenem (w tym wypadku roztoczami kurzu domowego). Nierzadko jednak dziecko uczulone jest na więcej niż jeden alergen i reakcje na różne alergeny nakładają się na siebie.

Obecnie w diagnostyce chorób alergicznych stosowane są:

• oznaczanie całkowitego IgE (często jest to pierwsze badanie wykonywane w diagnostyce alergii; jednak u osób uczulonych na roztocze, a także inne alergeny stężenie całkowitego IgE może być prawidłowe; podwyższone stężenie całkowitego IgE zdarza się także m.in. w zakażeniach pasożytami i niedoborach immunologicznych;
• oznaczanie alergenowo swoistych IgE – pozwala na wykrycie konkretnego alergenu odpowiedzialnego za objawy uczulenia;
• punktowe testy skórne (PTS, prick test) – tak jak poprzednie badanie umożliwiają wyodrębnienie konkretnego alergenu odpowiedzialnego za objawy uczulenia;
• próby prowokacyjne (donosowe);
• badania czynnościowe płuc – stosowane w diagnostyce astmy oskrzelowej.

Jak leczyć alergię na roztocze kurzu domowego u dzieci?

Podstawowym sposobem profilaktyki alergii na roztocze kurzu domowego u dzieci jest eliminacja roztoczy ze środowiska domowego. Unikanie kontaktu z alergenem wyraźnie zmniejsza nasilenie objawów choroby i zmniejsza zapotrzebowanie na leki. Roztocze to pajęczaki, żywią się złuszczonym naskórkiem ludzkim i zwierzęcym. Ogromna ich ilość znajduje się w kurzu domowym, a co za tym idzie bytują w pościeli, tapicerkach, zasłonach, dywanach, książkach. Optymalna dla rozwoju tych pajęczaków jest wilgotność powietrza 60% i więcej oraz temperatura 23–25°C.

Aby jak najbardziej zmniejszyć ilość roztoczy w naszych domach, zaleca się:

• zmniejszenie wilgotności w mieszkaniu, najlepiej poniżej 45% (w mieszkaniu małego alergika powinno być sucho i nie za gorąco; unikajmy stosowania nawilżaczy powietrza i suszenia prania w domu, a już zwłaszcza w pokoju dziecka);
• częste pranie pościeli, odzieży, zasłon, kocy, dziecięcych przytulanek w temperaturze powyżej 60°C (w tej temperaturze roztocze mogą przeżyć mniej niż godzinę). W miarę możliwości ograniczmy też ilość kocy, zasłon, tapicerowanych mebli, zrezygnujmy z dywanów, jednym słowem wszystkiego w czym gromadzi się kurz;
• regularne odkurzanie mieszkania, najlepiej odkurzaczami ze specjalistycznymi filtrami HEPA (mimo częstego odkurzania i tradycyjnego zmywania powierzchni nie jesteśmy w stanie skutecznie usunąć alergenów);
• stosowanie pokrowców barierowych na materace oraz specjalistycznej pościeli barierowej;
• okresowe poddawanie pluszowych zabawek niskim temperaturom (np. umieszczenie w zamrażarce na około dobę);
• wietrzenie mieszkania w miesiącach zimowych;
• pościel, odzież, koce, pluszowe zabawki, książki i inne przedmioty na których gromadzi się kurz najlepiej trzymać w zamkniętych szafkach;
• kurz gromadzi się także na liściach roślin doniczkowych, warto ograniczyć ich liczbę w mieszkaniu i często przemywać całe rośliny pod bieżącą wodą;
• warto wykładziny zastąpić łatwo zmywalnymi podłogami drewnianymi lub z paneli;

W przypadku alergii na roztocze kurzu domowego u dzieci całkowite unikanie alergenu jakim jest roztocze kurzu domowego jest często niemożliwe. Dziecko oprócz domu styka się przecież z kurzem w szkole, przedszkolu itd. Konieczność zastosowania u dziecka leków powinien stwierdzić lekarz po przeanalizowaniu objawów zgłaszanych przez chorego, ich ciężkości, wieku dziecka, jego trybu życia i aktywności. Metoda farmakoterapii powinna być dobrana indywidualnie dla każdego pacjenta.