Włókniak miękki – jak wygląda, jak się leczy i kiedy usunąć?

Czym jest włókniak miękki?

Włókniak miękki jest często spotykanym łagodnym nowotworem skóry. Wywodzi się on z tkanki łącznej skory właściwej, która zbudowana jest z komórek tkanki łącznej (fibrocytów, fibroblastów, histiocytów, komórek tucznych oraz niewielkiej liczby limfocytów), włókien (kolagenowych, sprężystych i retikulinowych) oraz bezpostaciowej macierzy zbudowanej głównie z mukopolisacharydów (kwasu chondroitynosiarkowego, hialuronowego) i kompleksów cukrowo-białkowych. W warunkach prawidłowych, komponenty budujące tkankę łączną charakteryzują się uporządkowanym układem. Włókniak miękki natomiast cechuje się, oglądany pod mikroskopem, chaotycznym rozmieszczeniem komórek oraz nieprawidłową morfologią włókien tkanki łącznej, które w niektórych przypadkach ulegają zwyrodnieniu. Proporcja włókien i komórek tkanki łącznej jest podstawą do odróżnienia włókniaka miękkiego (z przewagą komórek) i twardego (z przewaga włókien). Mnogie włókniaki oraz nerwiakowłókniaki i nerwiaki są charakterystyczne dla choroby von Recklinghausena (neurofibromatozy typu 1, związanej z defektem genetycznym w obrębie genu kodującego białko neurofibrominę).

Przyczyny powstania włókniaka miękkiego

Włókniak miękki jest zmianą o charakterze wrodzonym. Istnieją jednak pewne stany, w przebiegu których występuje zwiększone prawdopodobieństwo pojawienia się tego typu zmian. Zalicza się do nich:

• otyłość,
• cukrzycę,
• akromegalię (zaburzenie endokrynologiczne, związane z podwyższonym poziomem hormonu wzrostu) oraz inne zaburzenia gospodarki hormonalnej.

Liczba włókniaków miękkich może zwiększać się u kobiet w okresie ciąży.

Objawy włókniaka miękkiego

Włókniak miękki może pojawić się praktycznie w każdym miejscu na skórze. Jednak najczęściej spotyka się go na szyi i karku, czasami na powiekach, w okolicach pachowych, pachwinach lub pod piersiami. Choć może występować u obu płci, najczęściej spotyka się go u kobiet w starszym wieku. Włókniak miękki ma wygląd kulistych guzków „wyrastających” bezpośrednio ze skóry (włókniaki nieuszypułowane) lub połączonych z nią za pomocą cienkiego pasma tkankowego (włókniaki uszypułowane). Często występują mnogo.

Rozmiary włókniaków miękkich mogą być bardzo zróżnicowane – od małych, wielkości 1 – 2 mm (tzw. włókniaki nitkowate), do większych, mogących osiągnąć rozmiar 1 cm a nawet więcej. Włókniaki przyjmują zabarwienie podobne do skóry niezmienionej, ale czasami mogą być od niej ciemniejsze, brunatne.

Zmiany te są wyraźnie oddzielone od prawidłowych tkanek za pomocą otaczającej je torebki. Jak wskazuje nazwa – włókniaki te są miękkie w dotyku (w przeciwieństwie do innej odmiany włókniaka – tzw. włókniaka twardego). Charakterystyczną cechą włókniaków miękkich jest to, że nie mają tendencji do samoistnego ustępowania i nieusunięte utrzymują się przez całe życie. Zmiany te nie wywołują żadnych dolegliwości, jak ból, czy świąd.

Jak rozpoznać włókniaka miękkiego?

Następujące cechy morfologiczne zmiany mogą sugerować, że mamy do czynienia z włókniakiem miękkim:

• kształt,
• wielkość,
• barwa,
• liczebność,
• spoistość,
• czas utrzymywania się zmiany,
• charakterystyczna lokalizacja,
• bezbolesność.

W celu postawienia pewnego rozpoznania, warto zgłosić się do specjalisty dermatologa, ponieważ możemy mieć do czynienia ze zmianami skórnymi o innym charakterze, które mogą tylko przypominać włókniaka miękkiego. Należą do nich:

• miękkie znamiona komórkowe,
• brodawczaki,
• tłuszczaki.

Leczenie włókniaka miękkiego

Leczenie włókniaka miękkiego praktycznie nie jest konieczne. Usuwanie zmian wykonywane jest głównie ze względów estetycznych oraz w przypadku, gdy włókniak zlokalizowany jest w miejscu, które podlega stałemu drażnieniu. Metody wykorzystywane w leczeniu włókniaków miękkich to:

• elektroresekcja (usuwanie zmiany za pomocą prądu elektrycznego, przeprowadzane zwykle w znieczuleniu miejscowym),
• odparowywanie laserem CO₂ (usuwanie, „wypalanie” zmiany przez działanie na nią wiązką lasera, również przeprowadzane w znieczuleniu miejscowym),
• krioterapia (zamrażanie zmiany za pomocą ciekłego azotu; jest to metoda rzadko wykorzystywana ze względu na często niezadowalające efekty kosmetyczne),
• wycięcie chirurgiczne (polega na wycięciu włókniaka w znieczuleniu miejscowym i czasami (zwłaszcza w przypadku dużych zmian) wymaga założenia szwów; wadą tej metody jest możliwość pozostania niewielkiej blizny po zabiegu).

Obecnie najczęściej stosowaną metodą usuwania włókniaków miękkich jest elektroresekcja lub usuwanie laserowe. Należy jednak pamiętać, że dobór odpowiedniej metody uzależniony jest od wielu czynników. Mimo pozornej prostoty zabiegu, w niektórych przypadkach istnieją przeciwwskazania do wykorzystania określonej metody u danego pacjenta, np. usuwanie zmiany za pomocą prądu elektrycznego nie może być przeprowadzone u pacjentów posiadających rozrusznik serca, a zabieg laserowy jest przeciwwskazany w przypadku infekcji skóry, toczących się w okolicy zmiany.