Włókniak (fibroma) – co to jest?

Co to jest włókniak?

Włókniak jest łagodnym (niezłośliwym) guzem nowotworowym, histologicznie zbudowanym z tkanki łącznej włóknistej (tj. fibrocytów, fibroblastów i włókien kolagenowych), naczyń krwionośnych oraz torebki łącznotkankowej.

Włókniaki, podobnie jak wszystkie nowotwory łagodne, charakteryzują się następującymi cechami makro i mikroskopowymi:

• zwykle są otorebkowane,
• rosną powoli,
• nie dają miejscowych wznów po wycięciu chirurgicznym,
• nie naciekają podścieliska ani okolicznych naczyń,
• nie dają przerzutów,
• są słabo unaczynione.

Przyczyny powstawania włókniaków nie zostały dotychczas wystarczająco poznane. Pewną rolę wydają się odgrywać uwarunkowania genetyczne, jak również miejscowy stan zapalny, wywołany uszkodzeniem tkanek (np. urazy z przerwaniem ciągłości powłok skórnych, ukąszenia owadów, itp.).

Czytaj również: Guzek pod pachą – jakie są przyczyny zgrubienia pod pachą?

Włókniak twardy i włókniak miękki

Włókniaki mogą tworzyć się we wszystkich narządach powstałych z tkanki mezenchymalnej (tkanki łącznej zarodkowej). W codziennej praktyce klinicznej najczęściej można spotkać włókniaki na skórze. Zasadniczo możemy wyróżnić dwa typy włókniaków zlokalizowanych w obrębie powłok skórnych, są to:

• włókniaki twarde (syn. dermatofibroma) – są zmianami patologicznymi histologicznie zbudowanymi z wielu włókien kolagenowych oraz niewielkiej liczby komórek tkanki łącznej (fibroblastów). Ich powstawanie zwykle ma charakter odczynowy (w wyniku przebytego urazu, zranienia, ukąszenia i powstałego w efekcie lokalnego odczynu zapalnego) – są więc zmianami nabytymi. Wraz z wiekiem wzrasta częstość ich występowania w populacji ogólnej, aczkolwiek nie zaobserwowano żeby którakolwiek grupa wiekowa była w sposób szczególny predysponowana do ich rozwoju. Typowo są zlokalizowane w obrębie kończyn górnych lub kończyn dolnych, bardzo rzadko mają charakter mnogi. W badaniu fizykalnym są zmianami okrągłymi lub owalnymi, o znacznej spoistości, przesuwalnymi w obrębie tkanki podskórnej względem podłoża, niedającymi się ucisnąć;
• włókniaki miękkie – są zmianami złożonymi z wielu luźno połączonych ze sobą komórek tkanki łącznej z domieszką niewielkiej ilości elementów włóknistych. Włókniaki na szyi bardzo często okazują się być włókniakami miękkimi. Włókniaki miękkie często spotyka się również w obrębie pach lub pachwin, przy czym mogą występować w każdym miejscu naszego ciała, włącznie z powiekami. Najczęściej mają charakter wrodzony, choć mogą ujawniać się (zostać zauważone przez pacjenta) w różnym wieku. W przeciwieństwie do włókniaków twardych relatywnie często maja charakter mnogi oraz są podatne na ucisk podczas badania palpacyjnego. Makroskopowo są widoczne jako zwisające na szypule struktury guzowate koloru cielistego lub o wzmożonej pigmentacji względem otaczającej skóry. Włókniaki miękkie nie wykazują skłonności do zaniku wraz z upływem czasu.

Najczęstsze lokalizacje włókniaków

Włókniaki w piersiach nie powinny budzić niepokoju u kobiet, choć oczywiście każdy wykryty guz w tej okolicy powinien zostać zbadany przez lekarza i poddany odpowiedniej diagnostyce (USG, mammografia, biopsja aspiracyjna cienkoigłowa, tumorektomia z badaniem histopatologicznym wycinka z guza). Nie należy ich mylić z najczęstszym łagodnym nowotworem piersi – gruczolakowłókniakiem (łac. fibroadenoma), aczkolwiek są to zmiany relatywnie częste.

Włókniaki są również bardzo często spotykanymi zmianami w obrębie jamy ustnej – typowo lokalizują się na wewnętrznej stronie policzków oraz w obrębie podniebienia twardego lub miękkiego. Zmiany te często są następstwem przewlekłego drażnienia mechanicznego, chemicznego lub fizycznego (np. niedopasowane protezy zębowe, alkohol, palenie tytoniu).

Jak leczy się włókniaki?

Włókniaki najczęściej nie wymagają jakiegokolwiek postępowania terapeutycznego. Wyjątkiem są sytuacje, w których:

• stwarzają one poważny defekt kosmetyczny dla pacjenta,
• powiększają się wraz z upływem czasu,
• zmieniają swój wygląd (tj. pojawia się zaczerwienienie, owrzodzenie w okolicy guza).

Usuwanie włókniaków

Współcześnie mamy do wyboru kilka metod zabiegowych, za pomocą których możemy pozbyć się na stałe guzów o charakterze włókniaka. Należy do nich zaliczyć:

• resekcję chirurgiczną – metoda z wyboru w przypadku znacznych rozmiarów guza, jako jedyna umożliwia weryfikację rozpoznania klinicznego badaniem histopatologicznym;
• elektroresekcję (lub elektrokoagulację) – lokalny wzrost temperatury, spowodowany przepływem prądu elektrycznego powoduje denaturację białek w obrębie tkanek guza;
• krioterapia – obniżenie temperatury powoduje przemianę fazową wody śródkomórkowej w lód, skutkując tym samym zniszczeniem komórek tkanki guza;
• laser frakcyjny CO2 – umożliwia przemianę fazową wody śródkomórkowej do postaci gazowej (pary wodnej), co skutkuje „wyparowaniem” guza.

Wymienione wyżej metody są powszechnie stosowane zarówno w gabinetach medycyny estetycznej, jak również dermatologicznych i chirurgicznych.