Nieprawidłowe owłosienie – przyczyny i leczenie

Nietypowe owłosienie

O nieprawidłowym owłosieniu mówimy wtedy, gdy jest nietypowe względem wieku, płci i rasy człowieka. Możemy wyróżnić postać miejscową i ograniczoną. Nadmierne owłosienie – hipertrychoza – obejmuje postaci ograniczone do pewnych obszarów ciała, np. łopatek, klatki piersiowej, twarzy, jak i takie dotyczące całego ciała.

Wymienia się warianty dziedziczne, jak również rozwijające się w wyniku określonych chorób czy przyjmowanych leków. Zaliczamy tu również hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie u kobiet w miejscach typowych dla mężczyzn.

Fizjologia włosa

Włosy są to przydatki wyrastające ze skóry właściwej. Składają się z cebulki włosowej (w niej zawarta jest macierz, z której wyrasta kolejny włos), korzenia i łodygi. Do cebulki włosowej dochodzą nerwy i naczynia, którymi transportowane są substancje odżywiające włos, jak również hormony wpływające na wzrost. Włosy zbudowane są z twardego białka – keratyny. Zawierają także domieszkę substancji barwnikowych, takich jak melanina, której stężenie odpowiada za kolor włosa.

Człowiek ma włosy niemal na całym ciele. Począwszy od głowy, gdzie mamy przeciętnie ponad 100 tysięcy cebulek włosowych, następnie okolic krocza, pach, przedramion i łydek, gdzie znajdują się grube, silne włosy, aż po słabe, niemal niewidoczne na reszcie ciała, zwane meszkiem. Z każdej cebulki może wyrosnąć nawet 19 włosów. Struktura włosa uzależniona jest od kształtu przekroju. Kręcone mają owalny przekrój, a proste – okrągły.

Fazy rozwojowe włosa

Stan włosów, zarówno ich nadmierny wzrost, ilość, jak i zbyt szybkie wypadanie, spowodowany jest wpływem różnorodnych substancji na cebulki włosowe. Każdy włos przechodzi kilka faz rozwojowych:

• Pierwsza faza - następuje powolny wzrost długości włosa (ok. 0,35 mm na dzień),
• Druga faza - dochodzi do obumierania włosa (faza trwa 2-3 tygodnie),
• Trzecia faza - wypadania - następuje powolne wypychanie starego włosa przez nowo rosnący (faza ta wynosi około miesiąca).

Przyczyny nadmiernego wzrostu włosów

Wśród przyczyn nadmiernego wzrostu włosów wymienia się:

• zaburzenia funkcji przysadki i podwzgórza (m.in. w jadłowstręcie psychicznym),
• choroby przewlekłe, takie jak niedoczynność i nadczynność tarczycy,
• znanych jest kilkanaście leków powodujących nadmierną ilość włosów:
• leki przeciwnadciśnieniowe, takie jak minoksydyl, metyldopa,
• leki przeciwpadaczkowe, np. fenytoina,
• leki immunosupresyjne, np. cyklosporyna,
• leki obniżające wydzielanie insuliny i silnie obniżające ciśnienie krwi – diazoksyd
• leki hormonalne zawierające progestageny (są zawarte m.in. w tabletkach antykoncepcyjnych) lub androgeny,
• leki obniżające stężenie estrogenów w organizmie – np. danazol, stosowany między innymi w leczeniu endometriozy,
• gruźlica,
• AIDS,
• zapalenie skórno-mięśniowe – choroba autoimmunologiczna z zajęciem układu mięśniowego i charakterystycznymi zmianami na skórze,
• porfiria – polega na braku enzymów w cyklu wytwarzania składników hemoglobiny,
• objaw współwystępujący w chorobie nowotworowej,
• uszkodzenia mózgu,
• rzadkie zespoły chorobowe uwarunkowane genetycznie, jak erytrokeratodermia.

Nieprawidłowe owłosienie a hirsutyzm

Z kolei hirsutyzm spowodowany jest nadmierną aktywnością androgenów w organizmie. Efekt ich działania jest charakterystyczny w miejscach szczególnie podatnych, takich jak:

• okolica brody i wargi górnej,
• brzuch – pod pępkiem,
• wokół brodawek sutkowych,
• po wewnętrznej stronie ud.

Przyczyny hirsutyzmu

Przyczyny tego stanu możemy podzielić na:

• egzogenne – zewnętrzne (przyjmowanie androgenów i steroidów anabolicznych, obecnie rzadkość; kiedyś często stosowane przez kobiety zawodowo uprawiające sport),
• endogenne – wewnętrzne (jajnikowe, nadnerczowe i nie do końca wyjaśnione).

Przyczyny jajnikowe:

• zespół policystycznych jajników – najczęstsze spośród zaburzeń funkcji jajników, współistniejących z hirsutyzmem w wieku rozrodczym. Występują tu kliniczne i biochemiczne objawy androgenizacji. Na twarzy nasilony trądzik, owłosienie typu męskiego, nieregularne miesiączki, brak owulacji, a ponadto otyłość. W badaniu stwierdza się jajniki drobnopęcherzykowe.
• guzy jajnika wytwarzające androgeny, np. gonadoblastoma – może objawiać się przedwczesnym dojrzewaniem u dziewczynek, czyli poniżej 8. roku życia. U kobiet w wieku rozrodczym może objawiać się nieprawidłowym owłosieniem, trądzikiem, a także wzrostem masy mięśniowej, pogrubieniem głosu i przerostem łechtaczki.

Przyczyny nadnerczowe:

• guzy nadnerczy, produkujące androgeny,
• zespół Cushinga – nadczynność kory nadnerczy,
• wrodzony przerost nadnerczy o późnym początku – dochodzi tu do zaburzeń produkcji hormonów nadnerczowych, co skutkuje przestawieniem mechanizmu na wytwarzanie androgenów. Objawia się zazwyczaj hirsutyzmem i nieregularnymi miesiączkami.

Przyczyny nie do końca wyjaśnione:

• nadmierna wrażliwość komórek na działanie androgenów,
• wzrost aktywności enzymu 5-alfa-reduktazy w cebulkach włosowych – hormon ten jest niezbędny do przekształcania testosteronu do postaci działającej na cebulki włosowe.

Sposoby leczenia nieprawidłowego owłosienia

Leczenie zasadnicze uzależnione jest od przyczyny leżącej u podłoża nieprawidłowego owłosienia. Możemy tu zaliczyć:

• leczenie hormonalne – preparaty estrogenowo-progesteronowe (tabletki antykoncepcyjne) w zespole policystycznych jajników,
• terapia chorób przewlekłych, takich jak niedoczynność i nadczynność tarczycy lub jadłowstręt psychiczny,
• odstawienie lub zastąpienie pewnych leków innymi,
• leczenie chirurgiczne w przypadku guzów.

Sposoby usuwania nieprawidłowego owłosienia

Istnieje kilka sposobów na usunięcie nieprawidłowego owłosienia:

• laser – najlepsze rezultaty przy jasnej skórze i ciemnych, grubych włosach. Metoda ta minimalizuje uszkodzenia skóry, ponieważ wiązka lasera kierowana jest dokładnie na cebulkę włosa – ma zniszczyć macierz odpowiadającą za odrastanie. Ostatnio wprowadzono nowe typy laserów, przeznaczone do ciemniejszej skóry. Jednak warto wiedzieć, że wiązka lasera, która trafi na skórę, powoduje niszczenie melaniny zawartej w komórkach, a tym samym punkcikowe odbarwienia skóry. Ponadto metoda ta nie zapewnia w 100% skuteczności. Uważa się, że 6-8 zabiegów usuwa do 80% włosów poddanych terapii,
• elektroliza metodą chemiczną lub wysoką temperaturą – niszczy cebulkę włosową. Może zapewnić trwały efekt, jednak jest długotrwała – wymaga wielu zabiegów. Poszczególne cebulki są poddawane temu działaniu. W przypadku bardzo szybkiej terapii może skutkować trwałym poszerzeniem porów widocznych na skórze,
• preparaty wybielające – umożliwiają rozjaśnienie i osłabienie ciemnych, grubych włosów,
• kremy depilujące, depilacja woskiem , golenie – zapewniają efekt krótkotrwały – średnio do 1 tygodnia. Mogą powodować podrażnienia.

Nieprawidłowe owłosienie może stanowić zarówno niewielki defekt kosmetyczny, jak i być objawem poważnych zaburzeń. Niezwykle ważna jest konsultacja z lekarzem w celu weryfikacji objawów i ewentualnego leczenia. Prawidłowa diagnostyka i leczenie może trwale wyleczyć problem nieprawidłowego owłosienia.

Wypowiedź dermatologa na temat nadmiernego owłosienia