Nadpotliwość stóp – przyczyny i leczenie

Czym jest pot? Kiedy jest produkowany w nadmiarze?

Pot to rozcieńczony roztwór soli zawierający między innymi potas, magnez, kwas mlekowy, mocznik, węglowodany czy lipidy. Jego skład warunkują spożywane pokarmy, klimat, a także wpływ gospodarki hormonalnej. Funkcja wydzielania potu zależy od pracy układu nerwowego. Jego wzmożone wydzielanie ma miejsce, gdy temperatura otoczenia przekroczy 31^oC lub w organizmie wytwarzana jest nadmierna ilość ciepła (jak w przypadku gorączki). Za jego produkcję odpowiadają gruczoły potowe, których największa ilość znajduje się właśnie na podeszwach stóp, czole i dłoniach.

Jakie są przyczyny nadpotliwości stóp?

Nadpotliwość stóp jest zjawiskiem uciążliwym i krępującym, które może świadczyć o istnieniu nieprawidłowości w organizmie.

• Nadmierne ilości produkowanego potu mogą być spowodowane dużym wysiłkiem fizycznym – co jest szczególnie częste u sportowców (zespół stopy sportowej, czyli przegrzewanie organizmu, deformacje stóp, używanie sportowego obuwia, przeciążenie organizmu) – lub źle dobranym obuwiem i skarpetkami – ze sztucznych, nieprzepuszczających powietrza materiałów.
• Kolejną przyczyną nadpotliwości stóp może być dieta – spożywanie dużych ilości pikantnych przypraw, takich jak: chili, pieprz, ostra papryka, zawierających substancję zwaną kapsaicyną (oraz inne do niej podobne), działającą rozgrzewająco na organizm. Szkodliwa jest także wypijanie zbyt dużych ilości kawy, która zawiera kofeinę pobudzającą metabolizm – spożywana w nadmiarze (powyżej 600 mg dziennie, czyli około pięciu filiżanek kawy) może powodować przyspieszone bicie serca, nadmierne pocenie się, pobudzenie ruchowe czy kłopoty z oddychaniem.
• Pierwotna nadpotliwość stóp (która nie jest zależna od jednostki chorobowej) może mieć także podłoże emocjonalne. Częściej pojawia się u osób nerwowych, mających stresującą pracę, cierpiących na depresję, nerwicę.
• Wzmożone wydzielanie potu na stopach obserwuje się także w okresie pokwitania oraz menopauzy.
• Warto zwrócić uwagę na występowanie nadmiernego pocenia się stóp u członków rodziny, bowiem objaw ten może mieć etiologię genetyczną – występuje wtedy już u dzieci, a zanika lub ulega osłabieniu po okresie pokwitania.
• Również stosowanie niektórych leków, takich jak: pilokarpina, opioidowe leki przeciwbólowe czy niektóre leki przeciwdepresyjne (z grupy SSRI) może być przyczyną nadmiernego wydzielania potu.

Przeczytaj też: Nieprzyjemny zapach moczu – przyczyny

Kiedy nadpotliwość stóp może oznaczać chorobę?

Po wykluczeniu powszechnie znanych przyczyn nadpotliwości, takich jak: nieodpowiednia dieta czy źle dobrane obuwie, odzież, warto udać się do lekarza, by wykluczyć chorobę jako przyczynę hiperhydrozy.

Do najczęstszych patologicznych przyczyn pocenia się stóp należy nadczynność tarczycy – w wyniku zwiększenia wydzielania hormonów tarczycy, które przekracza zapotrzebowanie organizmu dochodzi do rozwoju zespołu objawów, między innymi: spadku masy ciała, nietolerancji ciepła (nadmierne pocenie się), osłabienia, niepokoju, podwójnego widzenia, powiększenia obwodu szyi i uczucia ucisku, przyspieszonego bicia serca. Choroba rozwija się zazwyczaj przez okres kilku miesięcy, zdarzają się jednak przypadki nagłe (w wyniku stosowania leku kardiologicznego amiodaron) lub rozwijające się latami.

Inną, częstą chorobą w przebiegu której może pojawiać się nadpotliwość stóp jest cukrzyca – choroba charakteryzująca się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi spowodowanym nieprawidłowym wydzielaniem lub działaniem insuliny. Najczęściej występującą jest cukrzyca typu drugiego wywołana przede wszystkim czynnikami środowiskowymi, takimi jak otyłość i niewielka aktywność fizyczna. Do objawów należą między innymi: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, osłabienie, senność, nawracające infekcje układu moczowo-płciowego oraz ropne zakażenia skóry.

Nadpotliwość może być objawem chorób, takich jak:

• gruźlica,
• choroby ośrodkowego układu nerwowego – neuropatia obwodowa, a także w wyniku ucisku guza lub po udarze mózgu,
• choroba nowotworowa,
• niedoczynność przysadki,
• moczówka prosta – spowodowana niedoborem hormonu wazopresyny, co objawia się nadmiernym pragnieniem oraz częstym oddawaniem moczu (powyżej 3 litrów na dobę),
• choroby autoimmunologiczne (spowodowane atakiem układu odpornościowego na organizm zamiast na chorobotwórcze drobnoustroje – tak zwane choroby z autoagresji).

Jakie są sposoby na nadpotliwość stóp?

Istnieje wiele metod radzenia sobie z nadmiernym poceniem się stóp.

• Do domowych sposobów, które można wykorzystać na nadmierne pocenie się stóp, należą kąpiele w roztworach rozmarynu, szałwii, kory dębu czy soli morskiej.
• W leczeniu miejscowym stosuje się dostępne bez recepty pudry przeciwpotne oraz płyny na skórę zawierające tlenek cynku, kwas borowy, olejek z drzewa herbacianego czy chlorek glinu.
• Skuteczne są dezodoranty do stóp, część z nich zawiera dodatkowo talk i wyciągi roślinne, które hamują pocenie.
• W leczeniu ogólnym doustnym skuteczne są zioła, np.: szałwia, melisa, skrzyp, zawierające belladonna.
• Dostępne są także zabiegi, takie jak jonoforeza, czyli działanie prądu o niskim natężeniu na skórę, oraz wstrzykiwanie w stopy toksyny botulinowej A.
• W bardzo nasilonym poceniu wykonywany jest inwazyjny zabieg sympatektomii (niszczenia nerwów we współczulnym układzie nerwowym).
• Niekiedy efekty przynosi zmiana garderoby. Ważne są zwłaszcza skarpetki. Dobrze, by były wykonane z bawełny, włókien bambusowych. Dodatek srebra zapewnia działanie przeciwbakteryjne. Ważne są również buty. Te wykonane ze skóry i zawierające specjalne membrany zwiększające przepuszczalność powietrza zmniejszają potliwość.

Gdy nadmierna potliwość stóp spowodowana jest jednostką chorobową, należy zastosować się do leczenia zleconego przez specjalistę. W przypadku nadczynności tarczycy stosuje się między innymi leki przeciwtarczycowe, takie jak tiamazol czy propylotiouracyl, leczenie jodem promieniotwórczym, a przy odpowiednich wskazaniach, także leczenie operacyjne (tyreoidektomię). W terapii cukrzycy bardzo ważna jest odpowiednia dieta i wysiłek fizyczny, a także środki zmniejszające poziom glukozy we krwi – stosowane doustnie lub w postaci zastrzyków z insuliny.

Wskazane jest także unikanie ostrych przypraw i nadmiernych ilości kofeiny. Należy pamiętać o codziennym myciu stóp, usuwaniu zrogowaciałego naskórka, a także noszeniu przewiewnych, najlepiej skórzanych, butów i bawełnianych skarpetek.