Wypadanie włosów a hormony – androgeny, tarczyca, badania, leczenie

Fazy wzrostu włosa a łysienie

Piękne, zdrowe włosy od dawien dawna były wizytówką zdrowia. Aczkolwiek w pewnym wieku, szczególnie u mężczyzn, następuje stopniowe wypadanie włosów. Łysienie to proces definiowany jako trwałe lub przejściowe wypadanie włosów. Dotyczy skóry owłosionej głowy w całości lub tylko jej części. Może również występować w innych regionach ciała, gdzie obecna jest skóra owłosiona.

W Wielkiej Brytanii przeprowadzono sondaż wśród mężczyzn pytając, co wywołuje u nich największy strach związany ze starością. Aż 94 proc. ankietowanych podało w odpowiedzi lęk przed łysieniem. Jest więc to problem nie tylko estetyczny, ale przede wszystkim związany ze sferą psychiczną.

Włos jest wytworem naskórka, zbudowanym z cebulki włosa, osadzonej głęboko w skórze właściwej i łodygi wystającej ponad skórę. Cykl rozwojowy włosa podzielony został na trzy fazy:

• Pierwsza z nich, anagen, trwa kilka lat i polega na stopniowym namnażaniu się nowych mieszków włosowych z komórek macierzystych. U osób poniżej 20. roku życia aż 90 proc. włosów znajduje się w fazie anagenu.
• Kolejny kilkudniowy etap zwany katagen jest fazą przejściową, podczas której wielkość cebulki włosa maleje, a jego wzrost nie jest już tak intensywny.
• Gdy zostaje całkowicie zahamowany proces wzrostu włosa i zredukowany jego mieszek włosowy, dochodzi do wypadania włosów i jest to ostatnia faza cyklu – telogen.

Aby określić strukturę włosów, wykonuje się trichogram. Badanie to polega na mikroskopowej ocenie stu włosów pobranych z pięciu okolic skóry głowy i służy ocenie diagnostycznej typów łysienia.

Włosy są zwykle w różnych fazach wzrostu. Pobierając je w dużej ilości można określić, który etap cyklu dominuje. Łysienie androgenowe charakteryzuje się zwiększonym odsetkiem włosów telogenowych w stosunku do włosów anagenowych.

Jakie hormony odpowiadają za wypadanie włosów?

Pacjenci często pytają, jakie hormony są odpowiedzialne za wypadanie włosów. Warto wiedzieć, że największy wpływ na mieszki włosowe mają androgeny (hormony androgenne), czyli hormony męskie. Dihydrotestosteron (DHT), będący najaktywniejszą formą testosteronu, powstaje w wyniku przemiany testosteronu pod wpływem enzymu 5-alfa-reduktazy.

U kobiet proces ten jest zapoczątkowany z hormonów nadnercza, ale finalnie także prowadzi do uwolnienia DHT. Podwyższone stężenie DHT redukuje wielkość mieszka włosowego, wprowadzając go w ostatnią fazę cyklu – telogenową. Zwiększone stężenie DHT powoduje zatem najczęściej występujący typ łysienia – androgenowe.

Wypadanie włosów a hormony płciowe – czy tylko?

Bardzo prozaicznym czynnikiem łysienia wydaje się mechaniczne oddziaływanie środowiska zewnętrznego na skórę głowy, jak tarcie o poduszkę czy zbyt mocne czesanie. Łysienie u dzieci i nastolatków może mieć podłoże psychiczne, jak przy trichollomanii. Schorzenie to polega na wyrywaniu włosów w sytuacjach stresujących, a następnie ich konsumpcji.

Zatrucia metalami ciężkimi, niestety, nie omijają skóry. Nadmiar talu jest odkładany w postaci złogów w brodawce włosa i wpływa osłabiająco na jego strukturę.

Istnieją grupy leków, których stosowanie zwiększa ryzyko wypadania włosów. Najczęściej zdarza się to w przypadku substancji agresywnie działających na rozwijającą się chorobę. Przykładami są cytostatyki (np. cyklofosfamid, metotreksat), stosowane przede wszystkim w leczeniu nowotworów, immunosupresanty hamujące aktywność układu odpornościowego, heparyna i acenokumarol (stosowane w leczeniu przeciwkrzepliwym) oraz substancji przeciwtarczycowych podawanych pacjentom z nadczynnością tarczycy.

Każda choroba dotykająca skóry głowy powoduje osłabienie struktury włosów i ich nadmierną łamliwość. Sytuacja taka może mieć miejsce w grzybicy, liszaju płaskim, czy ogniskowej postaci tocznia rumieniowatego. To ostatnie schorzenie również w postaciach choroby układowej powoduje wypadanie włosów.

W różnicowaniu łysienia zawsze należy wziąć pod uwagę choroby zakaźne (np. dur), czy weneryczne (kiła), w których również dochodzi do przerzedzania włosów.

Utrata tych przydatków skóry może także wynikać z niedoboru witamin lub niedożywienia.

Hormony a włosy – łysienie androgenowe

Łysienie hormonalne androgenowe to najczęściej obserwowany typ łysienia u mężczyzn. Występuje jako rodzinna przypadłość i jest dziedziczona z pokolenia na pokolenie. Penetracja genu bywa różna, co jest zauważalne w wieku łysienia i ilości wypadających włosów.

Ten typ łysienia związany jest ściśle z androgenami. Pojawia się po 40. roku życia. Często poprzedza występowanie w młodym wieku nadmiernego łojotoku i łupieżu. Pierwsze wypadają włosy z okolicy kątów czołowych, a dalej ubywają w kierunku szczytu głowy.

Cały mechanizm łysienia androgenowego spowodowany jest hamującym działaniem dihydrotestosteronu na mieszki włosowe skóry głowy. W okresie dzieciństwa i młodości hormony męskie są w równowadze oraz dominują włosy w anafazie. Nadmiar DHT obserwowany jest w okresie andropauzy u mężczyzn, gdy stopniowo zmniejsza się pula testosteronu w organizmie. Dlatego też właśnie w tym okresie ma miejsce intensywne wypadanie włosów przez hormony u mężczyzn.

Zaburzenia hormonalne a wypadanie włosów po ciąży

Wiele kobiet skarży się na problem nadmiernie wypadających włosów po urodzeniu dziecka. Jakie są przyczyny takiego stanu rzeczy? U kobiety ciężarnej poziom estrogenów wzrasta. Trzeba podkreślić, że hormony te zapobiegają wypadaniu włosów.

Kiedy kobieta urodzi, stężenie estrogenów gwałtownie spada, a co za tym idzie, po porodzie kobieta traci sporą ilość włosów, które nie wypadły w czasie ciąży. Wiele kobiet martwi się takim stanem rzeczy i obawia postępującego łysienia. Warto jednak pamiętać, że gospodarka hormonalna po porodzie po kilku miesiącach wraca do normy, stabilizując się. Włosy odrastają, a ich kondycja ulega poprawie.

Wypadanie włosów – hormony a menopauza

Łysienie u kobiet, szczególnie dla tej płci, jest przypadłością wielce dotkliwą. Dotyczy kobiet w czwartej dekadzie życia i starszych.

W trakcie diagnostyki łysienia zawsze trzeba wziąć pod uwagę zaburzenia hormonalne. Bardzo ważną rolę odgrywa dokładnie zebrany wywiad ginekologiczny pod kątem nieregularnych cykli menstruacyjnych, niepłodności, czy zespołu policystycznych jajników. U kobiet młodych stosujących antykoncepcję doustną jak i u kobiet w wieku przekwitania może pojawić się problem łysienia.

Zjawisko to związane jest z wahaniami hormonalnymi. Estrogeny bowiem działają stabilizująco na poziom dihydrotestorenu. W momencie zaburzenia tej równowagi, załamuje się także struktura włosa. W okresie menopauzy, gdy dochodzi do powolnego spadku estrogenów, nasila się przemiana hormonów nadnerczowych, w wyniku czego uzyskuje się wzrost poziomu DHT. Mieszki włosowe są wówczas bezsilne, przechodzą w fazę telogenową i rozpoczyna się proces łysienia.

U kobiet obserwuje się charakterystyczne wypadanie włosów ze szczytu głowy z ich pozostawieniem w części czołowej. Obszar łysienia często zajmuje skórę całej głowy, co obrazuje się pod postacią rzadkich włosów.

Zawsze należy pamiętać, że odstawienie leków pobudzających wypadanie włosów, usunięcie czynnika prowokującego ten proces np. niewłaściwego szamponu, lakieru, czy innego kosmetyku oraz redukcja stresu nie tylko zapobiegają dalszemu postępowi łysienia, ale także mogą pozytywnie wpływać na wygląd.

Jakie hormony zbadać przy wypadaniu włosów?

Ponadto, należy skontrolować stężenia hormonów tarczycy w kierunku nadczynności bądź niedoczynności tego narządu, która również może być przyczyną łysienia. Wdrożenie leczenia powinno odbyć pod kontrolą dermatologa lub endokrynologa. Podobnie jak u mężczyzn zaleca się miejscową kurację minoksydilem.

Zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn łysienie jest poważnym problemem. Oprócz defektu kosmetycznego, negatywnie oddziałuje na psychikę. Należy zawsze poszukiwać przyczyny przerzedzania się włosów, bo usunięcie czynnika wywołującego może zahamować łysienie.

Hormonalne wypadanie włosów – leczenie minoksydylem

Zapobieganie łysieniu androgenowemu jest niemożliwe, ale są sposoby na jego zatrzymanie. Efekt ten, osiągnięty przez przypadek, okazał się działaniem niepożądanym leku początkowo przeznaczonego do obniżania ciśnienia tętniczego. Substancją tą jest minoksydyl bez recepty na wypadanie włosów w formie dwu- lub pięcioprocentowego płynu na skórę. Powinien być stosowany miejscowo dwa razy dziennie. Kuracja musi być kontynuowana nieprzerwanie, gdyż jej wstrzymanie sprzyja wznowieniu łysienia. W aptece taki lek na łysienie dostępny jest w wygodnej formie sprayu. Środek o stężeniu dwuprocentowym (delikatniejszy) stosuje się w przyoadku leczenia łysienia androgenowego u kobiet.

Inny sposobem leczenia łysienia androgenowego jest stosowanie hormonów na porost włosów lub finasterydu, który hamuje enzym 5-alfa-reduktazę, zmniejszając poziom dihydrotestosteronu. Podobnie jak wyżej opisana terapia, musi być stale stosowana, ponieważ, w przeciwnym razie, objawy powrócą.