Kaszak – przyczyny, usuwanie, leczenie, domowe sposoby

Co to jest kaszak?

Kaszak (atheroma, steatoma) jest zmianą skórną spotykaną u ludzi dość powszechnie, zwykle ustępującą samoistnie. Występuje około dwukrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet, przy czym na jego rozwinięcie szczególnie predysponowane są osoby między drugą, a trzecią dekadą życia. Kaszak u dziecka jest obserwowany stosunkowo rzadko. Częściej natomiast można spotkać się z jego rodzinnym występowaniem.

W kulturach, w których powszechne jest obrzezanie, kobiet epidermoidalne torbiele sromu są bardzo powszechnym zjawiskiem.

Czytaj również: Guzek za uchem, powiększone węzły chłonne za uchem

Kaszak jest łagodną torbielą (cystą, naroślą na skórze), zwykle zlokalizowaną na skórze, która rozwija się z tkanki ektodermalnej. Histologicznie ściana kaszaka składa się z cienkiej warstwy nabłonka wielowarstwowego płaskiego, a w jego świetle można znaleźć łój wraz z masami zrogowaciałego naskórka.

Wiele osób próbuje samodzielnie usuwać te niegroźne zmiany skórne w domu. Jeśli chodzi o kaszaki, wyciskanie, o czym warto pamiętać, może pozostawiać ślady i blizny na skórze albo doprowadzić do zakażenia.

Zobacz też: Guzek w odbycie – co może oznaczać?

Kaszaki – przyczyny

Można wymienić dość wiele przyczyn powstawania kaszaków. Powstają one np. na skutek zaczopowania ("zatkania") się gruczołu łojowego. Może dojść do tego w wyniku używania kosmetyków, które "zapychają" pory w skórze (np. podkłady, tłuste kremy, produkty z zawartością silikonów).

Inne przyczyny kaszaków na ciele to:

• okres dojrzewania, nadmierna praca gruczołów łojowych,
• zbyt intensywna ekspozycja na promienie słoneczne,
• uszkodzenia mieszka włosowego.

Bywa, że kaszaki powstają już na etapie życia płodowego.

To też może Cię zainteresować: Co może być przyczyną pojawienia się krost na głowie?

Jak wygląda kaszak?

Kaszak najczęściej ujawnia się jako bezbolesny guzek na skórze, zlokalizowany w obrębie powłok skórnych i tkanki podskórnej, koloru cielistego, żółtego lub białego. U osób o ciemnej karnacji można dostrzec wzmożoną pigmentację tej okolicy.

Kaszak – zdjęcie przedstawia zmiany w okolicach oczu; źródło: Wikimedia Commons; domena publiczna; Silver442n

Jeśli zmiana ulegnie zakażeniu, pojawia się zaczerwienienie dotkniętej infekcją okolicy oraz bolesność. Kaszaki na skórze mogą mieć różną wielkość, ale raczej nie przekraczają kilku centymetrów średnicy. W badaniu palpacyjnym są twarde (twarde guzki na skórze), spoiste oraz okrągłe. Makroskopowo może być widoczny wypływ serowatej wydzieliny przez centralnie zlokalizowany por (otwór).

Przeczytaj też: DMSO (dimetylosulfotlenek) jako lek – wskazania, zastosowanie

Kaszaki – na twarzy, na głowie, na wardze sromowej

Zmiany skórne zlokalizowane w obrębie narządów płciowych (tj. kaszak na penisie, kaszak na wardze sromowej) występują znacznie rzadziej, aczkolwiek mogą powodować bolesność podczas stosunku (tzw. dyspareunię) lub dolegliwości bólowe, związane z chodzeniem czy też noszeniem bielizny. Mogą również przeszkadzać w prawidłowym oddawaniu moczu (mikcji).

Miejsca, w których mogą rozwijać się kaszaki, to (w kolejności malejącej częstotliwości występowania):

• okolica twarzy,
• tułów (kaszak na plecach występuje częściej niż po stronie brzusznej),
• szyja,
• kończyny górne i dolne (nierzadko spotyka się kaszak pod pachą),
• głowa (kaszak na głowie czy kaszak za uchem).

Błony śluzowe oka i jamy ustnej również mogą być dotknięte schorzeniem – opisano przypadki występowania kaszaków na: spojówce powiekowej (opisywane przez pacjentów jako kaszak na powiece, kaszak na oku czy też kaszak pod okiem), wargach, wewnętrznej powierzchni policzków oraz pod językiem.

Podpaznokciowe torbiele epidermoidalne mogą powodować zmiany strukturalne w płytce paznokciowej w postaci onycholizy lub nadmiernego rogowacenia pod paznokciem, które należy różnicować ze zmianami powstałymi na tle grzybicy lub łuszczycy. Powodują one również dolegliwości w postaci rumienia, obrzęku, tkliwości oraz bolesności.

Czytaj również: Guzek pod pachą – jakie są przyczyny zgrubienia pod pachą?

Kaszak pod skórą czy tłuszczak?

Zazwyczaj rozpoznanie kaszaka nie budzi wątpliwości i nie są wymagane żadne badania dodatkowe. Wyjątkowo w wątpliwych przypadkach podejrzanych o charakter nowotworowy, konieczne może być wycięcie zmiany i przeprowadzenie badania histopatologicznego.

W diagnostyce różnicowej torbieli epidermoidalnej należy wziąć pod uwagę przede wszystkim:

• tłuszczaka – ma tendencję do powiększania się i jest stosunkowo miękki podczas ucisku;
• nerwiakowłókniaka – często zmiany o charakterze mnogim, twarde palpacyjnie;
• ropnia – towarzyszące zwiększenie ucieplenia, rumień.

Liczne torbiele epidermoidalne występujące u osób nastoletnich powinny nasuwać podejrzenie zespołu Gardnera. Zespół Gardnera jest schorzeniem uwarunkowanym genetycznie (dziedziczonym autosomalnie dominująco), w którym ponadto obserwuje się współwystępowanie polipowatości jelita grubego oraz kostniaków lub innych nowotworów tkanek miękkich.

Przeczytaj: Krostki na wargach sromowych – co to za choroba?

Kaszak – leczenie

Znamienna część osób z kaszakiem nie będzie wymagała jakiejkolwiek pomocy medycznej. Jeśli nie wystąpiły powikłania, to postępowanie terapeutyczne nie jest wymagane. Torbiel na skórze epidermoidalna może zaniknąć spontanicznie (samoistnie), nie pozostawiając po sobie żadnego śladu, natomiast nawet najbardziej umiejętne wycięcie zmiany pozostawi po sobie trwałe blizny po kaszaku.

Jeśli okolica jest zaczerwieniona, o zwiększonym uciepleniu, to prawdopodobnie doszło do rozwoju zakażenia. W tym przypadku można rozważyć włączenie antybiotyku (przede wszystkim o profilu przeciwgronkowcowym) np. flukloksacyliny. Zakażenie bakteryjne florą mieszaną (zwłaszcza beztlenową) jest bardziej prawdopodobne w przypadku zmian zlokalizowanych w obrębie twarzoczaszki (kaszak na głowie, kaszak na czole, kaszak na twarzy, kaszak za uchem, kaszak na szyi), odbytu oraz narządów moczowo-płciowych.

Jeśli ciągłość torbieli epidermoidalnej została naruszona, to jej zawartość może wydzielić się na zewnątrz, aczkolwiek bardzo prawdopodobne jest ponowne uformowanie się zmiany. Zmiany zmienione zapalnie, lecz bez cech infekcji, mogą z dobrym skutkiem reagować na miejscową iniekcję steroidu (postępowanie takie nie jest jednak zalecane).

Jak usunąć kaszaka?

Jeśli kaszak jest dla pacjenta kłopotliwy lub jeśli pacjent po poradzie lekarskiej jest skłonny go usunąć, to może on zostać wycięty chirurgicznie. Procedura zabiegowa wiąże się z doszczętnym usunięciem całej ściany torbieli epidermoidalnej.

Usuwanie kaszaków można wykonać metodą chirurgiczną. Zabieg taki wykonuje się w miejscowym znieczuleniu. Polega on na nacięciu zmiany i usunięciu jej zawartości oraz torebki. Metoda ta praktycznie gwarantuje, że kaszak się nie odnowi. W przypadku kaszaków mnogich czy kaszaków występujących w rejonach twarzy dodatkowo stosuje się doustną antybiotykoterapię.

Kolejną metodą leczenia kaszaków jest krioterepia (wymrażanie). Podczas zabiegu kaszak zostaje kilkukrotnie zamrażony się i rozmrożony, co powoduje zniszczenie jego tkanki. Zabieg wykonywany jest miejscowo. To metoda nieinwazyjna.

Jak usunąć kaszaka domowym sposobem?

Nierzadko pacjenci korzystają z domowych sposobów na kaszaki. Jednym z nich jest ich usuwanie polegające na delikatnym nakłuciu czy wyciśnięciu zmiany. Aby uniknąć zakażenia, trzeba pamiętać w tym przypadku o prawidłowym odkażeniu zmiany i używanej igiełki czy lancetu. Zdarza się też, że kaszaki ulegają samoistnemu pęknięciu.

Aby pozbyć się kaszaka należy stosować okłady z wykorzystaniem ziół o działaniu wysuszającym i ściągającym. Tu sprawdzi się np. skrzyp polny zawierający kwas krzemowy.

Jeśli zmiany nawracają lub powiększają się, należy zgłosić się do dermatologa. Jeśli usuwanie kaszaka w domu nie przynosi rezultatów, rozwiązaniem może być zabieg z wykorzystaniem lasera (przeprowadzany w znieczuleniu miejscowym).