Hiperkeratoza – przyczyny, objawy, leczenie rogowacenia naskórka

Hiperkeratoza – co to jest i jakie ma objawy?

Hiperkeratoza (łac. hyperkeratosis) to nadmierne rogowacenie naskórka, czyli intensywne namnażanie się jego komórek. Ten dokuczliwy problem dotyczy głównie stóp. Objawia się znacząco zgrubiałym naskórkiem o żółto-szarym zabarwieniu. Ponadto sucha skóra ma tendencje do pękania, tworząc bolesne i głębokie rozpadliny.

Objawem hiperkeratozy pięt są również nagniotki, brodawki, odciski i łuszczenie skóry na stopach. Dla hiperkeratozy typowe są także modzele, czyli płaskie skupisko zrogowaciałej warstwy naskórka. Nieleczone mogą się powiększać i dawać uczucie dyskomfortu podczas chodzenia lub dolegliwości bólowe.

Nadmierne rogowacenie naskórka występuje nie tylko na stopach. U niektórych pacjentów występuje hiperkeratoza podpaznokciowa, będąca jednym z objawów łuszczycy paznokci. Przyczyną jest rogowacenie naskórka pod paznokciem. Początkowo płytka jest krucha i łamliwa, a na jej powierzchni pojawiają się drobne wgłębienia i rowki (przypomina wyglądem strukturę naparstka). Po pewnym czasie zmienia kolor i stopniowo odwarstwia się od palca.

Hiperkeratoza w łuszczycy daje objawy dermatologiczne pod postacią wyniosłych grudek pokrytych srebrzystą łuską, zlokalizowanych w różnych częściach ciała, najczęściej na kolanach, łokciach, w okolicy pośladkowej, na owłosionej skórze głowy.

To też może Cię zainteresować: Łuszcząca się skóra – czy zawsze oznacza łuszczycę?

Jakie są przyczyny hiperkeratozy?

Hiperkeratoza często jest reakcją obronną pacjenta na miejscowe czynniki drażniące. Pojawia się w miejscach narażonych na urazy i otarcia, dlatego najczęściej jest chorobą skóry stóp. Przyczyną wystąpienia objawów hiperkeratozy, takich jak nagniotki czy modzele często jest nieodpowiednio dobrane obuwie (zbyt ciasne, powodujące otarcia i stałe podrażnienie) lub zniekształcenia stopy, deformacje budowy kostnej stopy (paluch koślawy, paluch sztywny, palce młotkowate).

Modzelom na stopach sprzyja także wielogodzinne przebywanie w pozycji stojącej (np. w pracy) oraz długie spacerowanie, długie marsze, biegi długodystansowe.

W przypadku hiperkeratozy przyczyną może być również:

• reakcja uczuleniowa – alergia kontaktowa czy wyprysk alergiczny często przybierają postać zmian hiperkeratotycznych oraz łuszczącej się skóry,
• niedobory witamin,
• nadmierna potliwość stóp,
• otyłość, nadwaga (wywołują one stały zwiększony nacisk na podeszwę stopy i jej podrażnienia),
• nieprawidłowa higiena skóry,
• niedostateczna lub nieumiejętna pielęgnacja skóry (np. nieprawidłowe usuwanie naskórka),
• narażenie skóry na detergenty i drażniące środki chemiczne (wywołujące np. hiperkeratozę dłoni),
• nadmierna suchość skóry, której towarzyszy łuszczenie się skóry,
• niektóre zaburzenia hormonalne,
• niektóre choroby dziedziczne (w tym genetycznie uwarunkowane choroby dermatologiczne, np. rybia łuska),
• łuszczyca, atopowe zapalenie skóry,
• choroby reumatologiczne i towarzyszące im deformacje kostno-stawowe,
• ciągłe podrażnienie mechaniczne (np. hiperkeratoza dłoni u osób pracujących fizycznie).

Przeczytaj też: Pękająca skóra na palcach – jak temu zaradzić?

Hiperkeratoza stóp i paznokci w przebiegu grzybicy

Często hiperkeratozie skóry stóp towarzyszy grzybica. Jej rozwojowi sprzyja ciepłe i wilgotne środowisko oraz brak dostatecznej higieny. Inne przyczyny grzybicy to: noszenie ciasnych butów wykonanych ze sztucznego tworzywa (np. gumowego), korzystanie ze wspólnych natrysków na basenie, w saunie czy siłowni.

Ponadto cierpią na nią częściej pacjenci z miażdżycą naczyń kończyn dolnych, chorzy na cukrzycę, przyjmujący leki immunosupresyjne i ludzie w wieku podeszłym.

Grzybica towarzysząca hiperkeratozie objawia się zgrubiałym naskórkiem o żółto-szarym kolorze, zaczerwienieniem skóry, uporczywym swędzeniem i nieprzyjemnym zapachem. Pojawiają się ogniska hiperkeratozy ze złuszczaniem się skóry i z licznymi pęknięciami.

Za wywołanie zmian najczęściej odpowiada grzyb z gatunku Trichophyton rubrum. Hiperkeratoza stóp z towarzyszącą grzybicą zazwyczaj współistnieje z grzybicą i hiperkeratozą paznokci.

Leczenie hiperkeratozy skóry – co pomaga na rogowacenie naskórka?

Przy hiperkeratozie leczenie zależne jest od czynnika wywołującego dolegliwości. Przede wszystkim należy unikać ciągłego i długotrwałego drażnienia skóry. W przypadku hiperkeratozy stóp konieczny jest dobór wygodnego i przewiewnego obuwia, noszenie skarpet wykonanych z naturalnych surowców, odpowiednia higiena.

Warto również stosować kosmetyki do stóp – kremy i maści mające w składzie kwas salicylowy czy mocznik. Preparaty z mocznikiem mają właściwości złuszczające, zmiękczające, co ułatwia następnie usuwanie zrogowaciałego naskórka.

Sposobem na hiperkeratozę jest także namaczanie nagniotków i modzeli w ciepłej wodzie, stosowanie kremów na bazie rumianku, wykonywanie peelingu, zapewnienie wentylacji i odpoczynku stopom. W przypadku suchych, pękających pięt konieczne jest stosowanie kosmetyków nawilżających i natłuszczających.

Niewielkie zmiany hiperkeratotyczne można usuwać również za pomocą narzędzi, takich jak pumeks, pilnik. Znacznie lepiej jednak przeprowadzać takie zabiegi pielęgnacyjne u specjalistów – podologów. Wizyty u podologa są szczególnie ważne u osób chorujących na cukrzycę, u których nawet drobne zranienia stóp trudno się goją.

U pacjentów ze współistniejącą grzybicą konieczne jest włączenie leków przeciwgrzybiczych (w postaci maści lub leków doustnych).

Bibliografia:

• Jabłońska S., Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.