Łupież – co to jest? Rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie, domowe sposoby

Czym jest łupież?

Łupież to przewlekła i nawrotowa choroba skóry głowy, która może być wywołana przez wiele czynników, w tym grzyby drożdżopodobne z rodzaju Malasezzia. Choć łupież kojarzy się przede wszystkim z owłosioną skórą głowy, niektóre odmiany łupieżu dotyczą skóry całego ciała. Zmiany mogą także dotyczyć rzęs oraz brwi.

Łupież zwykły występuje najczęściej pomiędzy 12. a 16. rokiem życia, następnie przekształcając się w łupież tłusty . Jeśli chodzi o płeć, łupież częściej występuje u mężczyzn. Uważa się, że szczyt zachorowań na łupież oraz jego nasilenie przypada przedstawicielom płci męskiej w wieku około 20 lat.

Skłonność do łupieżu u mężczyzn a hormony

Mężczyźni bardziej niż kobiety narażeni są na rozwój łupieżu. Duży wpływ na to mają męskie hormony – androgeny, które nasilają wydzielanie łoju. Gruczoły łojowe, pobudzone przez hormony, produkują sebum w nadmiarze, co może doprowadzić do różnych schorzeń skóry, w tym łojotokowego zapalenia skóry głowy czy właśnie łupieżu.

Wytwarzający się łój staje się doskonałą pożywką dla drożdżaków, które szybko się rozwijają i są bezpośrednią przyczyną pojawienia się łupieżu. Ich obecność powoduje wytworzenie się stanu zapalnego skóry głowy, który objawia się zaczerwienieniem i świądem.

Następstwem łupieżu łojotokowego bywa poważna choroba, zwana łysieniem łojotokowym. Może być spowodowana wieloma czynnikami, takimi jak rozwijające się zakażenie grzybicze, zaburzenia układu hormonalnego, a także odpornościowego. Ponadto wpływ na rozwój łupieżu łojotokowego mają także niedobory witamin: A, E, B2 i C. Zmiany występujące w łupieżu łojotokowym są bardzo charakterystyczne. Są to duże łuski o żółtawym zabarwieniu, objawom towarzyszą swędzące zaczerwienione ogniska, szerzące się obwodowo. Włosy osoby z łupieżem łojotokowym są mocno przetłuszczone.

Kolejnym powodem, dla którego łupież jest bardziej widoczny u mężczyzn, jest fakt, że męski naskórek jest dużo grubszy od kobiecego. Ponadto skóra męska jest lepiej ukrwiona, przez co procesy odnowy naskórka są szybsze i naskórek szybciej ulega wymianie, więc intensywniej się złuszcza.

Jakie są rodzaje łupieżu?

Wyróżnia się dwa główne rodzaje łupieżu owłosionej skóry głowy: łupież tłusty – łojotokowy i łupież suchy – zwykły.

Ponadto można spotkać się z odmianami łupieżu, które nie dotyczą lub bardzo rzadko dotyczą owłosionej skóry głowy. Należą do nich:

• łupież różowy Gilberta to łagodnie przebiegająca odmiana łupieżu, który najczęściej ustępuje samoistnie po upływie 1-2 miesięcy. Rozpoczyna się on od pojedynczej, kilkucentymetrowej blaszki macierzystej, barwy bladoróżowej, która charakteryzuje się delikatnym złuszczaniem. W kolejnych etapach pojawiają się następne plamki na skórze ciała – wszystkie jednak są mniejsze od blaszki macierzystej;

• łupież pstry to łagodna infekcja grzybicza skóry, występująca w obrębie tułowia, wywołana przez grzyby drożdżakopodobne. Charakteryzuje się występowaniem łuszczących się plamek o wyraźnie zaznaczonych krawędziach, zabarwionych na jasnoróżowy, brązowy lub żółto-brunatny i średnicy 3-4 mm. Plamki mogą się zlewać i pozostawiać przebarwienia. Zmianom towarzyszy też świąd skóry;

• łupież biały skóry gładkiej to odmiana łupieżu, która głównie występuje u dzieci. Wyróżnia się białymi, dobrze odgraniczonymi ogniskami, zlokalizowanymi na twarzy i kończynach.

Od czego robi się łupież na głowie? Przyczyny łupieżu

Skóra głowy ma charakterystyczny mikrobiom, składający się przede wszystkim z bakterii Gram-dodatnich oraz drożdżaków. Jeśli na skutek różnych przyczyn proporcje naturalnego mikrobiomu zostaną zaburzone, pojawiają się choroby owłosionej skóry głowy, w tym łupież.

Jest wiele przyczyn powstawania łupieżu. Należą do nich:

• zaburzenia hormonalne, przede wszystkim wysoki poziom androgenów, które nasilają łojotok;
• przyspieszony proces odnowy naskórka, trwający od 7 do 15 dni, zamiast 28. Hiperproliferacja naskórka może być spowodowana m.in. nadmierną kolonizacją grzybów Malassezia, które powodują podrażnienia naskórka, tym samym przyspieszając jego złuszczanie;
• zaburzenia immunologiczne;
• zaburzenia neurologiczne;
• niewłaściwa higiena, w tym rzadkie mycie włosów i skóry głowy;
• używanie źle dobranych lub zbyt silnie działających preparatów do mycia i pielęgnacji skóry głowy oraz włosów;
• niedobór cynku, magnezu, selenu, potasu i innych istotnych substancji odżywczych, wynikających z niewłaściwego sposobu odżywiania organizmu;
• przewlekły stres;
• niezdrowy tryb życia, w tym zbyt mała ilość snu;
• niektóre z przyjmowanych leków.

Jak rozpoznać łupież?

Objawy łupieżu zależą od jego rodzaju. W przypadku łupieżu suchego, zwanego też zwyczajnym, na skórze głowy pojawiają się liczne szaro-białe sypkie łuski, które odpadają z głowy same lub podczas czesania. Łuski gromadzą się szczególnie w rejonach skroni i czubka głowy. Można także zaobserwować przesuszenie i łamliwość włosów.

Łupież tłusty można rozpoznać po przytwierdzonych do okolic szczytu skóry głowy tłustych, żółtawych łuskach. Można go określić jako złuszczanie naskórka, któremu towarzyszy nasilony łojotok. Łuski tworzą brudnożółtą warstwę na powierzchni skóry głowy, na której mogą też tworzyć się strupy. W obrębie skóry głowy występują również stan zapalny oraz uporczywy świąd. Włosy wyglądają na mocno lśniące przez nadmierną ilość wydzieliny gruczołów łojowych. Można też zaobserwować nadmierne wypadanie włosów. Łupież tłusty jest dosyć często następstwem łupieżu suchego.

Jak szybko pozbyć się łupieżu?

Zazwyczaj leczenie łupieżu rozpoczyna się w domu, poprzez stosowanie miejscowo działającego szamponu przeciwłupieżowego. Dopiero jeśli objawy łupieżu nie ustąpią lub problem z łupieżem nawraca, zapada decyzja o wizycie lekarskiej, w celu wykonania dokładnej diagnostyki i rozpoczęcia ukierunkowanego leczenia.

Łupież – leczenie

Leczenie łupieżu powinno koncentrować się na działaniach:

• keratolitycznych, które rozluźniają połączenia pomiędzy martwymi komórkami naskórka i usuwają je ze skóry głowy. To sprawia, że skóra głowy zostaje oczyszczona, dotleniona i przygotowana na aplikację substancji czynnych;
• przeciwzapalnych, które łagodzą stan zapalny skóry;
• przeciwgrzybiczych, które niszczą grzyby odpowiedzialne za rozwój łupieżu;
• redukujących uporczywy świąd, które łagodzą nieprzyjemne objawy łupieżu, a tym samym zapobiegają rozdrapywaniu naskórka;
• regenerująco-nawilżających, które dostarczają skórze substancji, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania skóry, w tym jej odbudowy;
• antyproliferacyjnych, które hamują namnażanie się grzybów, np. Malassezia furfur.

W leczeniu łupieżu wykorzystuje się m.in. następujące substancje aktywne: ketokonazol w stężeniu do 2%, flukonazol, itrakonazol, siarczek selenu, pirytonian cynku, ichtiol, cykloproksolamina, dziegcie, alfa- i betahydroksykwasy o działaniu ułatwiającym usuwanie łusek (np. kwas glikolowy, kwas salicylowy w stężeniu 2-3% i kwas mlekowy), chmiel; probiotyki, które pomagają przywrócić prawidłowy skład mikroflory bakteryjnej na skórze głowy i przywracają prawidłowe pH skóry, witaminę E, siarkę w stężeniu 2-5%, mocznik.

Domowe sposoby na łupież

Do domowych sposobów wspomagających leczenie łupieżu, zalicza się:

• prawidłową pielęgnację skóry głowy, w tym regularne mycie włosów;
• unikanie stresu;
• zdrową dietę bogatą, m.in. w: kwasy omega-3, witaminy A, E oraz z grupy B, magnez, wapń i potas;
• peeling skóry głowy raz w tygodniu, w celu usunięcia nadmiaru zalegającej łuski i przygotowania skóry głowy do przyjęcia substancji aktywnych zawartych w innych preparatach, w tym szamponach przeciwłupieżowych;
• szampony przeciwłupieżowe aplikowane na skórę głowy. W składzie preparatu przeznaczonego do samodzielnego stosowania powinny znaleźć się składniki, które nie tylko działają przeciwłupieżowo, ale także zapobiegają wypadaniu włosów i ich uszkodzeniu, redukują podrażnienia na skórze głowy oraz regenerują przesuszoną skórę. Pożądanymi substancjami będą, m.in.: klimbazol, priokton olaminy, pantenol czy ekstrakt z drożdży piwnych. Szampon przeciwłupieżowy należy stosować zgodnie z instrukcją zawartą na opakowaniu produktu. Częstotliwość stosowania to zwykle 2-3 razy na tydzień;
• szampony kojąco-nawilżające, które odbudowują płaszcz hydrolipidowy skóry głowy, a tym samym zapobiegają nawrotom łupieżu. Zaleca się ich stosowanie przy drugim myciu włosów – pierwsze mycie szamponem przeciwłupieżowym, a drugie szamponem kojącym;
• masaż skóry głowy, który poprawia mikrokrążenie.

Jak wybrać dobry szampon przeciwłupieżowy?

Skuteczność szamponów przeciwłupieżowych to jeden z ważniejszych powodów, dla których problem łupieżu nie jest w obecnych czasach dolegliwością spędzającą sen z powiek. Wybierając dobry szampon przeciwłupieżowy należy pamiętać, że powinien on działać wielopoziomowo – zwalczać problem łupieżu, eliminować dokuczliwe swędzenie skóry głowy i chronić ją przed nawrotem łupieżu.

• Szampon przeciwko łupieżowi powinien przede wszystkim regulować (w większości przypadków obniżać) ilość bytujących na powierzchni skóry głowy drożdżaków, stanowiących główną przyczynę problemu.

• Substancje dające gwarancję skuteczności to przede wszystkim ketokonazol, a ponadto piroktolanina, pirytonian cynku oraz siarczan selenu. Ketokonazol działa przeciwgrzybiczo, zapewnia bardzo dobre efekty leczenia i posiada szerokie spektrum działania ze względu na niewielką oporność grzybów. Przynosi zatem szybkie i długotrwałe rezultaty. Do szamponów przeciwłupieżowych posiadających w składzie ketokonazol należy między innymi Zoxin-med.

• Dobrej jakości szampon powinien także pielęgnować skórę głowy, nawilżać ją, łagodzić podrażnienia oraz eliminować świąd skóry. Dobrze więc, jeżeli w jego składzie znajdziemy odpowiednie wyciągi roślinne, np. z aloesu, który działa przeciwzapalnie, minimalizując uczucie swędzenia, nader często towarzyszące podrażnieniom.

• W składzie szamponu przeciwłupieżowego nie powinno zabraknąć również innych substancji kojących skórę – panthenolu, alantoiny, gliceryny, które nie tylko zmniejszają dokuczliwe objawy łupieżu, ale także działają profilaktycznie, zabezpieczając skórę poprzez utworzenie na jej powierzchni ochronnego filmu.

• Pod względem profilaktyki łupieżu doskonale sprawdza się szampon DX2, zawierający wymienione składniki. W linii marki DX2 znajduje się również szampon przeciwłupieżowy dla mężczyzn.

• Lecznicze właściwości szamponu przeciwłupieżowego powinny być dostosowane do rodzaju skóry. W przypadku wzmożonego łojotoku zadaniem szamponu jest m.in. regulowanie wydzielania sebum. Doskonale, jeżeli w recepturze szamponu znajdą się dodatkowo substancje złuszczające martwy naskórek, takie jak keratolina czy papaina. Warto również zwrócić uwagę na odczyn pH szamponu przeciwłupieżowego – prawidłowa wartość to 5,5.

Domowe płukanki i olejki eteryczne na łupież

Do najpowszechniejszych i skutecznych domowych płukanek na łupież zalicza się:

• płukankę z tymianku lub melisy – kilka garści ziół należy przegotować w około 400 ml wody, ostudzić i rozprowadzić na umytych, wilgotnych włosach, masując skórę głowy (płukanki na łupież nie należy spłukiwać);

• płukankę miętową – trzy łyżki świeżej mięty lub suszu miętowego należy zmieszać z litrem octu winnego, a następnie odstawić płukankę na okres dwóch tygodni. Dokładnie odsączyć, przefiltrować i stosować po każdorazowym umyciu głowy;

• płukankę z pokrzywy – należy zaparzyć susz pokrzywowy w proporcjach 1 łyżka na szklankę wody ostudzić i zastosować po umyciu włosów;

• płukankę z lipy – przygotować wywar z 4 łyżek stołowych lipy i dwóch szklanek wrzątku, ostudzić, stosować do płukania skóry głowy i włosów;

• płukankę na łupież z rumianku, skrzypu polnego i nagietka – po jednej łyżce z każdego rodzaju należy gotować 5 minut w litrze wody. Po ostudzeniu i przecedzeniu należy spłukać umyte, lekko osuszone włosy. Zaleca się stosowanie 2–3 razy w tygodniu.

Jednym z domowych sposobów na łupież jest stosowanie olejków eterycznych . Stosowane są z reguły w formie mieszaniny z olejem lnianym lub kokosowym, pełniącym w tym wypadku funkcję rozpuszczalnika. Stosując je, należy delikatnie masować skórę głowy, a następnie umyć ją jak zwykle. Olejki zalecane w problemach z łupieżem to np.: olejek rozmarynowy, olejek z drzewa herbacianego, olejek cedrowy, olejek cytrynowy i lawendowy.

Maseczki wspomagające kurację przeciwłupieżową

Kurację przeciwłupieżową można również wspomóc maseczkami, które wykonuje się w warunkach domowych:

• maseczka jajeczna – wykorzystujemy sztywną pianę, ubitą z białek, którą należy dokładnie wetrzeć masując skórę głowy, następnie założyć czepek, owinąć głowę ręcznikiem, pozostawić na około 30 minut, a następnie umyć włosy szamponem;

• maseczka jogurtowa – wykorzystujemy jogurt naturalny, wmasowując go w skórę głowy, następnie zaleca się założenie czepka kosmetycznego i ręcznika na około 60 minut;

• maseczka z oliwy, cytryny i żółtka jaja – wykorzystujemy 1/4 szklanki oliwy, 1 żółtko oraz sok z jednej cytryny; należy rozetrzeć wymienione składniki, nałożyć na umyte włosy i pozostawić przez około 20 minut, a następnie zmyć maskę szamponem;

• maska z zielonej glinki – należy zmieszać dwie łyżki sproszkowanej zielonej glinki z odrobiną wody, a następnie nałożyć maskę na skórę głowy na czas 15 minut.

Wypowiedź dermatologa na tema pozbycia się łupieżu

współpraca: stylistka Magdalena Seremak