Dlaczego rany się nie goją?

Gojenie się rany i ryzyko zakażenia

Według definicji raną jest przerwanie ciągłości tkanki na skutek działania siły mechanicznej. W przypadku uszkodzenia naskórka istnieje ryzyko wniknięcia drobnoustrojów chorobotwórczych i powstania zakażenia rany. Dlatego nie powinno się lekceważyć nawet drobnych otarć i niewielkich skaleczeń. Oczywiście nie każda rana wymaga konsultacji lekarskiej.

Rana zaczyna goić się bezpośrednio po powstaniu. Najpierw następuje faza zapalna. Dochodzi do agregacji płytek krwi i powstania czopa płytkowego ograniczającego krwawienie. Następnie uruchamiana jest kaskada krzepnięcia i tworzy się skrzep. W uszkodzonych tkankach zwiększa się przepływ krwi, aktywowane są komórki układu odpornościowego i następuje ograniczona reakcja zapalna. Kolejną fazą gojenia jest faza wytwórcza, w której następuje synteza kolagenu i tworzenie się nowych, drobnych naczyń krwionośnych. W dalszym etapie następuje przebudowa rany – tworzenie się krzyżowych połączeń między nowymi włóknami kolagenu. Tworzy się blizna.

Wyróżnia się dwa sposoby gojenia się ran: przez rychłozrost lub ziarninowanie.

• Gojenie rany przez rychłozrost następuje, gdy jej brzegi są równe i gładkie (najczęściej rany cięte lub zaopatrzone chirurgicznie). Brzegi takiej rany sklejają się, ciągłość skóry jest odtwarzana i powstaje linijna blizna. Taki sposób gojeni a się rany jest najbardziej optymalny.
• Gojenie przez ziarninowanie zachodzi wtedy, gdy brzegi rany nie mają ze sobą kontaktu. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku ubytków naskórka, gdy rana nie jest zeszyta lub gdy nastąpiło zakażenie rany. Wtedy proces gojenia trwa dłużej. W dnie rany powstaje ziarnina – wrastające w ranę naczynia krwionośne. Jest to niejako podłoże do regeneracji naskórka, który napełza z brzegów rany. Niekiedy cały proces ziarninowania zachodzi pod powstałym zaraz po zranieniu strupem. Strup taki jak opatrunek zapewnia dobre środowisko do gojenia się rany.

Przeczytaj też: Wścieklizna – przyczyny, objawy, leczenie, profilaktyka

Rodzaje ran i ryzyko ich zakażenia

Rany dzielimy ze względu na to czy obejmują całą grubość skóry czy tylko naskórek (otarcie naskórka) oraz ze względu na to, jaka siła i jakie narzędzie ją spowodowało. Wyróżniamy rany cięte, kłute, szarpane, tłuczone, kąsane

• Rana cięta spowodowana jest działaniem ostrego narzędzia (na przykład noża, kawałka szkła). Brzegi rany są gładkie i równe. Zazwyczaj krwawienie jest obfite a krew wypływając wypłukuje zanieczyszczenia. O ile rana taka nie jest zadana brudnym narzędziem ryzyko zakażenia jest niewielkie.
• Rana kłuta powstaje w wyniku działania ostrego, długiego narzędzia takiego jak nóż, widły, gwóźdź. Na zewnątrz rana może wydawać się niewielka jednak kanał może drążyć na dużą głębokość i stwarzać niebezpieczeństwo krwawienia i uszkodzenia narządów wewnętrznych, szczególnie, jeśli rana draży do klatki piersiowej lub jamy brzusznej. Rany takie, nawet, gdy nie penetrują do jam ciała łatwiej niż rany cięte ulegają zakażeniu.
• Rana szarpana powstaje ona przez zadziałanie zakrzywionego narzędzia (na przykład haka), Jej brzegi są nierówne i poszarpane. Również w dnie rany widać poszarpane tkanki – tkankę podskórną i mięśnie. Czasem występują ubytki skóry a niekiedy nawet ubytki tkanek głębiej położonych.
• Rana tłuczona powstają po uderzeniu tępym narzędziem takim jak kamień czy młotek lub po upadku na nierówne podłoże (na przykład kamieniste). Jej brzegi są nierówne, postrzępione. Krwawienie z reguły nie jest duże. Stłuczone tkanki łatwo ulegają martwicy a następnie zakażeniu.
• Rana kąsana (gryziona) to zazwyczaj kilka ran. Może być rezultatem pogryzienia przez zwierzę domowe lub dzikie, lub niekiedy przez człowieka. Rany kąsane zadane przez człowieka goją się wyjątkowo źle. Każda rana kąsana jest raną potencjalnie zakażoną (w jamie ustnej zwierząt jest bardzo dużo bakterii), dlatego z reguły nawet w przypadku głębokich ran nie szyje się ich. Zeszycie rany stworzyłoby idealne warunki do rozwoju zakażenia. Dodatkowym zagrożeniem jest wścieklizna. Rana kąsana powinna być zawsze skonsultowana przez lekarza.

Czytaj również: Wrastający paznokieć – przyczyny, objawy, leczenie, klamra, domowe sposoby

Co powoduje, że rana trudno się goi?

Wiele czynników wpływa na proces gojenia się rany i szybkość tego procesu. Wiele zależy od rodzaju rany, umiejscowienia rany, napięcia brzegów rany, czasu i sposobu zaopatrzenia rany, ale nie tylko. Czynniki hamujące proces gojenia się rany można podzielić na miejscowe i ogólnoustrojowe. Do czynników tych należą:

• zakażenie rany,
• niedotlenienie tkanek (niedostateczny przepływ krwi przez uszkodzone tkanki, martwica tkanek – dodatkowo martwicze tkanki ulegają zakażeniu, co jeszcze bardziej hamuje gojenie),
• wysuszenie rany,
• niedokrwienie,
• uraz gojącej się rany (np. podczas zmiany opatrunku),
• niedożywienie,
• choroby współistniejące takie jak cukrzyca, niewydolność nerek, nowotwory złośliwe,
• zaburzenia odporności,
• przyjmowanie glikokortykosteroidów.

Duży wpływ na skuteczność leczenia ran ma to czy rana będzie właściwie leczona w warunkach domowych.

Objawy zakażenie rany

Najczęstszym powikłaniem rany jest jej zakażenie. Uszkodzenie naskórka stanowi wrota zakażenia, dlatego nawet drobne otarcia i skaleczenia nie powinny być lekceważone. W przypadku zakażenia rany może powstać brzydka blizna. Zakażenie rany może dać początek groźnemu zakażeniu ogólnoustrojowemu. Największe zagrożenie zakażeniem występuje w ranach po ugryzieniach, ranach zanieczyszczonych, ranach o poszarpanych brzegach z martwiczymi tkankami.

Objawy zakażenia rany to:

• zaczerwienienie,
• nadmierne ucieplenie rany,
• ból i pieczenie,
• uczucie pulsowania w ranie,
• zazwyczaj, w przypadkach zakażenia gronkowcami w trudno gojącej się ranie pojawia się wydzielina ropna,
• mogą wystąpić objawy ogólne zakażenia takie jak gorączka, osłabienie, złe samopoczucie.

Innego rodzaju powikłania to zaburzenia w gojeniu się rany takie jak bliznowce (keloidy) lub blizny przerosłe. U osób z wrodzonymi skłonnościami powstają przerośnięte blizny zbudowane z kolagenu – keloidy, których leczenie jest mało efektywne a chirurgiczne usuwanie nie przynosi efektów. Przerosłe blizny powstają w wyniku przerostu tkanki włóknistej. W ich przypadku możliwe jest ich leczenie chirurgiczne bądź przy pomocy lasera.

Groźnym powikłaniem zranienia, zwłaszcza brudnym narzędziem, zanieczyszczonym ziemią, jest tężec. Bardzo ważne jest szczepienie przeciwko tężcowi a jeśli doszło do zranienia konsultacja lekarska i w razie potrzeby podanie anatoksyny przeciwtężcowej.

Innym niezwykle groźnym powikłaniem jest zgorzel gazowa, wywołana przez bakterie beztlenowe dostające się w głąb rany wraz z brudem a mogąca prowadzić nawet do zgonu. Zgorzel gazowa rozwija się bardzo szybko. Los pacjenta zależy od szybkiego rozpoznania i wdrożenia leczenia – nie wolno zwlekać w przypadku takich objawów jak znaczny obrzęk rany z charakterystycznym trzeszczeniem tkanek (gaz wytworzony przez bakterie), szybko pogarszający się stan ogólny z zamroczeniem, posokowata wydzielina z rany.

Czytaj również: Pulsowanie w głowie – jakie są przyczyny uczucia pulsowania w głowie?

Z jaką raną zgłosić się do lekarza?

Rany wymagające interwencji lekarskiej to zawsze rany kąsane, niezależnie od tego czy zwierze jest dzikie czy domowe, rany zanieczyszczone, szczególnie ziemią oraz zadane brudnym narzędziem. Jeżeli widzimy, że rana nie goi się prawidłowo, na przykład wystąpiło ropienie rany również należy zgłosić się do lekarza. Zawsze, gdy wokół rany tworzy się rumień, miejsce jest ucieplone i pojawia się gorączka, niezbędna jest konsultacja chirurgiczna. Objawy te wskazywać mogą na rozwój zakażenia.

Interwencji wymagają rany powstałe w wyniku poparzenia, poza raną pierwszego stopnia, którą można leczyć w warunkach domowych.