Choroba Bowena – przyczyny, objawy, leczenie, rozpoznanie, rokowania

Choroba Bowena – co to jest?

Choroba Bowena (morbus bowen) jest jedną z postaci raka przedinwazyjnego – pojęcie to oznacza, iż komórki nowotworowe nie przekraczają błony podstawnej naskórka i nie wykazują inwazji do głębiej leżących tkanek.

Należy jednak zaznaczyć, że obecność raka przedinwazyjnego, wiąże się z ryzykiem jego progresji w postać inwazyjną, w którym komórki nowotworowe zajmują błonę podstawną naskórka i naciekają obszary skóry właściwej.

Dla choroby Bowena (zwanej rakiem kolczystokomórkowym in situ) prawdopodobieństwo przejścia w inwazyjnego raka kolczystokomórkowego szacuje się na ok. 3%. Natomiast dla erytroplazji Queyrata ryzyko to jest większe i stanowi ok. 10%.

Przedinwazyjny rak skóry występuje zwykle u osób powyżej 60 roku życia, częściej u kobiet niż u mężczyzn.Choroba charakteryzuje się wieloletnim, łagodnym przebiegiem.

Choroba Bowena – przyczyny

Do czynników predysponujących do powstania choroby Bowena zalicza się: promieniowanie ultrafioletowe, przewlekłe drażnienie mechaniczne, długotrwałe narażenie na arsen.

Do innych przyczyny choroby Bowena zalicza się:

• infekcję wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) – zwłaszcza typem HPV-16 i 18,
• immunosupresję.

Infekcja onkogennym typem wirusa HPV (HPV 16, 18) wiąże się z powstawaniem schorzenia głównie w obrębie narządów płciowych (choroba Bowena prącia) – w badaniu wirusologicznym stwierdza się obecność HPV w 90% przypadków w tej lokalizacji.

W zmianach zlokalizowanych na skórze, przede wszystkim na palcach rąk, również często potwierdza się wirusową etiologię zmian – może to świadczyć o przeniesieniu wirusa z okolic płciowych.

Choroba Bowena – objawy, jak wygląda?

Zmiany na skórze w przebiegu choroby Bowena lokalizują się na skórze lub błonach śluzowych. Cechują się zróżnicowanym obrazem morfologicznym. Zwykle mają postać pojedynczych, rzadziej mnogich, ognisk wielkości od 1 do 3 cm, wyraźnie odgraniczonych od skóry zdrowej.

Zabarwienie zmian jest sino- lub czerwonobrunatne, a ich powierzchnia może być gładka i lśniąca – jak w przypadku erytroplazji Queyrata na błonach śluzowych lub nadmiernie zrogowaciała i pokryta łuskami lub strupami – jak w chorobie Bowena zlokalizowanej na skórze.

choroba Bowena – zdjęcie przedstawia charakterystyczną zmianę skórną; źródło: http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie/1,101580,16168784,Choroba_Bowena.html

Brunatnoczerwona powierzchnia zmian skórnych zwykle jest nieco uniesiona powyżej poziomu skóry niezmienionej, czyli wykazuje nieznaczny naciek podstawy. W miarę powiększania się, zmiany mogą przyjmować nieregularne kształty, a w centrum mogą tworzyć się nadżerki pozostawiające blizny.

Wystąpienie owrzodzenia w obrębie zmiany, może sugerować progresję carcinoma in situ w raka inwazyjnego. Choroba Bowena zwykle obejmuje skórę kończyn (zwłaszcza przedramion), tułowia, karku, małżowin usznych, oraz palców rąk. Odmiana choroby Bowena – erytroplazja Queyrata występuje na błonach śluzowych narządów płciowych - u mężczyzn zazwyczaj lokalizuje się na żołędzi i napletku, a u kobiet na błonach śluzowych warg sromowych.

Bowena choroba – rozpoznanie, diagnoza, badanie

Rozpoznanie raka Bowena opiera się na: charakterystycznych cechach klinicznych (wieloletni przebieg oraz obraz zmian skórnych), badaniu dermatokopowym, a także badaniu histopatologicznym, które pozwala na ocenę poszczególnych komórek naskórka oraz architektoniki naskórka.

Decydującą rolę w rozpoznaniu choroby Bowena odgrywa badanie histopatologiczne. Niekiedy pomocne może okazać się badanie wirusologiczne, wykrywające obecność materiału genetycznego HPV.

Zespół Bowena – z czym różnicować chorobę?

Objawy skórne występujące w przebiegu choroby Bowena mogą przypominać zmiany towarzyszące także innym chorobom. W toku procesu diagnostycznego należy wykluczyć takie jednostki chorobowe, jak: powierzchowny rak podstawnokomórkowy, liszaj płaski zanikowy i barwnikowy, łuszczyca zadawniona.

W przypadku zmian zlokalizowanych na błonach śluzowych narządów płciowych (erytroplazja Queyrata) ogniska chorobowe różnicowane są z:

• nieswoiste zmiany zapalne żołędzi (balanitis) u mężczyzn – zwłaszcza balanitis plasmocellularis Zoon,
• nieswoiste zmiany zapalne sromu (vulvitis) u kobiet.

Obraz badania histopatologicznego, mimo że zwykle jest rozstrzygający, w niektórych przypadkach również może nasuwać podejrzenie innych jednostek chorobowych – stąd konieczność różnicowania choroby Bowena m.in. z: dyskeratozą typu Dariera, rogowaceniem słonecznym, rogowaceniem arsenowym, chorobą Pageta, nabłoniakiem śródnaskórkowym Borst-Jadassona.

Choroba Bowena – leczenie

W leczeniu choroby Bowena wykorzystywana jest krioterapia, czyli kontrolowane niszczenie zmienionych tkanek na pomocą niskich temaperatur; polega na naniesieniu na zmienioną skórę lub błonę śluzową ciekłego azotu, który bezpośrednio uszkadza nieprawidłowe komórki w obrębie zmiany chorobowej.

Inne metody leczenia choroby Bowena to:

• laseroterapia – zwykle przy użyciu lasera CO₂,
• chirurgiczne usunięcie zmiany,
• maść 5% z 5-fluorouracylem lub imikwimodem.

W leczeniu przedinwazyjnego raka skóry wykorzystuje się również terapię fotodynamiczną – polega na naświetlaniu zmienionego obszaru skóry, po uprzednim podaniu środka fotouczulającego (w tym przypadku kwasu delta-aminolewulinowego).

Choroba Bowena – rokowanie

Dzięki wczesnemu rozpoznaniu i zastosowaniu odpowiedniego leczenia rokowanie w chorobie Bowena jest bardzo dobre. W przypadku, gdy leczenie nie zostanie wdrożone lub choroba Bowena leczona jest nieprawidłowo, istnieje ryzyko jej progresji w inwazyjną postać raka kolczystokomorkowego, który ze względu na charakterystyczny obraz komórek nazywany jest rakiem Bowena. Ryzyko przejścia w inwazyjnego raka kolczystokomórkowego szacowane jest na ok. 3% w przypadku zespołu Bowena i 10% w przypadku erytroplazji Queyrata.

Objawy mogące sugerować progresję, to: powiększenie i przerost zmiany, zwiększenie nacieku podstawy, powstanie powierzchownego owrzodzenia.

Czytaj również: Terapia Bowena – co to jest, na czym polega, na co pomaga?