Niedokrwistość mikrocytarna (anemia mikrocytarna)

Czym jest niedokrwistość mikrocytarna?

Anemia mikrocytarna to jeden z wielu rodzajów niedokrwistości, do której charakterystycznych cech należy wygląd czerwonych krwinek – są małe (medycznie określanie jako mikrocyty). Podstawową miarą w morfologii krwi, która wskazuje nam na niedokrwistość mikrocytarną jest MCV (średnia objętość krwinki) – gdy jest to niedokrwistość mikrocytarna, graniczna wartość MCV wynosi 80 fL (i mniej).

W przebiegu niedokrwistości mikrocytarnej erytrocyty są zwykle niedobarwliwe (czyli bardziej blade niż zdrowie czerwone krwinki). Spowodowane jest to niedoborem hemoglobiny w komórkach krwi, mierzonej przy pomocy parametru morfologii MCHC (średniego stężenia hemoglobiny w czerwonej krwince).

Czytaj również: Niska hemoglobina – przyczyny

Anemia mikrocytarna – przyczyny

Do przyczyn niedokrwistości mikrocytarnej należą:

• u dzieci:
  • niedokrwistość z niedoboru żelaza (najczęstsza przyczyna niedokrwistości w ogóle oraz niedokrwistości mikrocytarnej),
  • talasemia
• u dorosłych:
  • niedokrwistość z niedoboru żelaza,
  • niedokrwistość syderoblastyczna,
  • niedokrwistość chorób przewlekłych (w niektórych przypadkach),
  • zatrucie ołowiem,
  • niedobór pirydoksyny.

Przeczytaj również: Gęsta krew – jakie są przyczyny nadmiernej lepkości krwi?

Niedokrwistość z niedoboru żelaza

Niedokrwistość mikrocytarna najczęściej spowodowana jest brakiem odpowiednich zapasów żelaza we krwi. Ten pierwiastek jest niezbędny przy tworzeniu nowych czerwonych krwinek – jego niedobór powoduje, że powstające erytrocyty są mniejszych wymiarów niż ich zdrowe odpowiedniki. Choroba dotyczy zarówno dzieci, jak i osób dorosłych.

Diagnostyka niedokrwistości z niedoboru żelaza wymaga po pierwsze ustalenia przyczyny zwiększonego zapotrzebowania na ten pierwiastek lub zmniejszonych jego rezerw w organizmie. Do typowych przyczyn niedoboru żelaza należą:

• choroby pasożytnicze (tasiemce, glisty – zaburzają wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym oraz podrażniają śluzówkę jelita, co prowadzi do przewlekłej utraty krwi),
• utrata krwi (krwinki zawierają żelazo, także utrata dużych objętości krwi prowadzi do jego niedoboru; u kobiet najczęstszą przyczyną są obfite krwawienia miesięczne, natomiast ogólnie żelazo najczęściej tracone jest na skutek przewlekłego krwawienia – np. z wrzodów żołądka, malformacji naczyniowych w przewodzie pokarmowym, polipów oraz raka jelita grubego; czasami przewlekłe zapalenie śluzówki i utratę krwi poprzez przewód pokarmowy powoduje nadmierne stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, czyli na przykład aspiryny lub ibuprofenu),
• niewłaściwa dieta (brak spożycia produktów bogatych w przyswajalne żelazo, takich jak czerwone mięso, jajka, wątróbka, rośliny o zielonych liściach – często towarzyszy niewłaściwe skomponowanej diecie wegańskiej lub jarskiej),
• zaburzenia wchłaniania żelaza (wiele chorób ogranicza zdolność jelit do przyswajania żelaza dostarczanego z pokarmem, przykłady takich schorzeń to celiakia, zapalne choroby jelit i żołądka, ale także stany po operacjach chirurgicznych z usunięciem długich odcinków jelita cienkiego),
• ciąża (jest stanem zwiększonego zapotrzebowania na żelazo – podczas ciąży znacznie rośnie objętość krwi, ponieważ organizm matki musi również dostarczać tlen i składniki odżywcze do rozwijającego się intensywnie płodu, bez suplementacji u wielu kobiet rozwija się niedokrwistość mikrocytarna z niedoboru żelaza, co może spowolnić wzrost płodu),
• hemoliza wewnątrznaczyniowa (pod tą nazwą kryje się nadmierny rozpad krwinek czerwonych w układzie krwionośnym, który może być spowodowany przez wiele czynników – np. toksyny bakteryjne),
• hemoglobinuria (czyli nieprawidłowa obecność hemoglobiny w moczu spowodowana rozpadem czerwonych krwinek, może na przykład towarzyszyć malarii).

Rzadsze przyczyny niedokrwistości mikrocytarnej

O ile najczęściej dochodzi do rozwoju niedokrwistości mikrocytarnej przy niedoborze żelaza, to diagnostyka musi być uzupełniona o wykluczenie innych, nie mniej ważnych przyczyn tego schorzenia:

Talasemia. Niedokrwistość mikrocytarna może być powodowana przez zaburzenia w budowie łańcuchów hemoglobiny, które występują w przebiegu chorób genetycznych zwanych talasemiami. W zależności od typu mutacji, inny jest obraz objawów oraz ciężkość przebiegu choroby. W diagnostyce ważne jest dokładne zebranie wywiadu lekarskiego w kierunku podobnych objawów u krewnych, podstawowe badania krwi (morfologia) oraz szczegółowa diagnostyka molekularna identyfikująca mutację wywołującą chorobę.

Niedokrwistość syderoblastyczna. Ta przyczyna niedokrwistości mikrocytarnej ma słabo poznane przyczyny. Wiadomo, że dochodzi w niej do tworzenia się nieprawidłowych komórek zwanych syderoblastami. Może być schorzeniem wrodzonym lub pojawiać się w trakcie życia (wywołują ją niektóre leki lub inne choroby). Diagnozuje się ją poprzez dokładną analizę obrazu krwi oraz poszukiwanie czynników indukujących jej wystąpienie.

Anemia mikrocytarna – objawy

Objawy niedokrwistości mikrocytarnej są bardzo podobne do innych rodzajów niedokrwistości. Najbardziej charakterystycznym objawem choroby jest bladość skóry (z powodu zmniejszenia zawartości utlenowanej hemoglobiny w tkankach), ogólne zmęczenie, zawroty głowy i osłabienie. Czasami, gdy niedokrwistość mikrocytarna trwa przez wiele lat, organizm adaptuje się do choroby i część objawów zanika. W ciężkich przypadkach dochodzi do pojawienia się duszności związanej z brakiem tlenu w tkankach. Inne objawy niedokrwistości mikrocytarnej (które mogą, ale nie muszą się pojawić) to:

• uczucie lęku i poczucie zagrożenia,
• drażliwość,
• ból w klatce piersiowej,
• zaparcia,
• nadmierna senność,
• owrzodzenia w jamie ustnej,
• szumy uszne,
• palpitacje,
• utrata włosów,
• utrata przytomności lub uczucie towarzyszące zbliżaniu się utraty przytomności,
• depresja,
• bezdechy,
• mimowolne skurcze mięśniowe,
• bladożółta skóra,
• nudności,
• uczucie pieczenia w jamie brzusznej,
• zaburzenia miesiączkowania (brak cyklu),
• zapalenie lub zakażenie powierzchni języka,
• zapalenie kącików ust,
• osłabienie apetytu,
• świąd,
• trudności z przełykaniem (w przypadku rozwinięcia się rzadkiej formy niedokrwistości – zespołu Plummera-Vinsona),
• bezsenność,
• zespół niespokojnych nóg.

Leczenie i rokowanie

Niedokrwistość mikrocytarna, po ustaleniu przyczyny, wymaga leczenia przyczynowego lub objawowego. Najczęstszą formę, czyli niedokrwistość z niedoboru żelaza, leczy się poprzez uzupełnienie rezerw tego pierwiastka (w postaci modyfikacji diety i suplementacji preparatami przepisanymi przez lekarza) oraz wyeliminowanie przyczyny choroby. Inne schorzenia wywołujące niedokrwistość mikrocytarną wymagają odmiennego sposobu postępowania, najczęściej pod kontrolą lekarza-hematologa.

Gdy uda się ustalić oraz wyeliminować przyczynę choroby, rokowanie jest dobre. W przypadku niedokrwistości mikrocytarnej towarzyszącej np. talasemiom lub zatruciom, rokowanie zależy od nasilenia choroby i odpowiednio szybkiego wdrożenia działań zapobiegawczo-leczniczych.