Lipemia surowicy – co to jest, objawy, przyczyny, leczenie, dieta

Co to jest lipemia?

Lipemia oznacza nieprawidłowo wysoką zawartość lipidów we krwi. W ludzkim osoczu znajdują się różne lipidy, m.in. tłuszcze, sterole (w tym cholesterol) oraz rozpuszczalne w tłuszczach witaminy. Ponieważ lipidy nie są rozpuszczalne w wodzie, są one transportowane jako specjalne kompleksy lipidowo-białkowe, czyli lipoproteiny. Transport odbywa się z jelit do wątroby za pośrednictwem chylomikronów oraz pomiędzy pozostałymi tkankami za pośrednictwem lipoprotein o różnej gęstości (VLDL, LDL i HDL).

Co to jest surowica lipemiczna?

Oznacza to, że osoba przygotowująca próbkę stwierdziła gołym okiem podwyższoną zawartość lipidów. Lipemię w surowicy można więc czasem stwierdzić makroskopowo, tzn. gołym okiem. Próbka surowicy lub osocza jest wówczas mętna, może nawet przypominać mleko. Zazwyczaj mętne zabarwienie surowicy jest widoczne przy stężeniu triglicerydów od 400 do 800 mg/dl (norma to stężenie poniżej 150 mg/dl).

O czym świadczy lipemia, czy daje objawy?

Przyczyny lipemii mogą być różne. Można je podzielić na dwie grupy, pierwotne i wtórne. Przyczyny pierwotne obejmują wrodzone zaburzenia budowy lipoprotein, niedobór, lipazy lipoproteinowej oraz schorzenia takie jak rodzinna hipertriglicerydemia oraz rodzinna mieszana hiperlipidemia. Wrodzone hiperlipidemie mogą ujawniać się już w młodym wieku. W przypadku rodzinnego występowania możliwe jest stwierdzenie lipemii u niemowląt i małych dzieci.

Do wtórnych przyczyn lipemii należą:

• nadużywanie alkoholu,
• cukrzyca,
• zespół metaboliczny,
• zespół nerczycowy,
• toczeń układowy,
• żywienie pozajelitowe,
• przewlekła choroba nerek,
• niedoczynność tarczycy lub niedoczynność przysadki,
• stosowanie niektórych leków takich jak: acytrecyna, sterydy, estrogeny, inhibitory proteazy, olanzapina.

Lipemia nie daje objawów odczuwalnych dla pacjenta.

Lipemia poposiłkowa

Najczęstszym rodzajem jest jednak lipemia poposiłkowa. Przez pewien czas po spożyciu posiłku poziom lipidów, podobnie jak glukozy rośnie. Stąd, aby uniknąć lipemii po jedzeniu, zaleca się wykonywanie niektórych badań krwi na czczo.

Istnieje również zależność pomiędzy lipemią, a odżywianiem. Osoby spożywające posiłki bogate w tłuszcze oraz cukry proste mają większą skłonność do lipemii. Na zaburzenia gospodarki lipidowej oraz węglowodanowej są także bardziej narażone osoby z otyłością brzuszną.

Przyczyną hiperlipidemii może być nie tylko nadużywanie alkoholu ale również nagłe zaprzestanie spożywania. Bardzo rzadko w takim przypadku może rozwinąć się tzw. zespół Zievego, na który poza zaburzeniami lipidowymi składają się zapalenie lub stłuszczenie wątroby, hiperlipidemia, żółtaczka i anemia hemolityczna.

Lipemia, surowica lipemiczna i badania laboratoryjne

Jak już wspomniano surowica lipemiczna oznacza to, że osoba przygotowująca próbkę stwierdziła gołym okiem podwyższoną zawartość lipidów. Taka informacja mówi nam to, że istnieje ryzyko błędu laboratoryjnego. Zwiększona zawartość lipoprotein we krwi utrudnia analizę niektórych jej składników. Lipemia ma wpływ na oznaczenia:

• stężenia albuminy, cholesterolu, glukozy, mocznika, kwasu moczowego, kreatyniny;
• elektrolitów, takich jak sód, wapń, magnez, potas, chlorki;
• aktywności enzymów wątrobowych, amylazy, kinazy kreatynowej, dehydrogenazy mleczanowej;
• stężenia leków, w tym: salicylanów, wankomycyny, teofiliny;
• poziomu testosteronu.

Wartości niektórych parametrów oznaczanych w surowicy lipemicznej mogą być zaniżone, a inne zaś zawyżone. Przykładowo fałszywie niskie mogą być wartości elektrolitów oznaczanych za pomocą elektrod pośrednich.

Leczenie lipemii

W przypadku kiedy pojawia się bardzo znaczna, silna lipemia w przypadki kiedy występują podejrzenia błędu w badaniach laboratoryjnych należy powtórzyć pobranie próbki krwi po zachowaniu 12-godzinnej przerwy od spożywania posiłków.

Jeśli lipemia utrzymuje się pomimo bycia na czczo, laboratorium może zastosować większe rozcieńczenie badanych próbek. Przykładowo wysoka zawartość lipidów wpływa na próbki rozcieńczone w stosunku 1:20, a przy zastosowaniu rozcieńczenia 1:400 wpływ ten jest mniejszy. Istnieje również możliwość oddzielenia warstwy tłuszczowej za pomocą ultrawirowania lub rozpuszczenia jej przy użyciu rozpuszczalnika organicznego. Metody te nie są jednak zawsze dostępne, a czasami nie mogą być stosowane ze względu na zakłócenie pomiaru.

Jakie mogą być skutki i powikłania po lipemii?

Przyczyny zwiększonej zawartości lipidów zawsze powinny być wyjaśnione. Jeśli w danym przypadku problemem nie jest prosta zależność między lipemią, a dietą należy poszukiwać źródła zaburzenia i wdrożyć odpowiednie leczenie. Wysokie stężenia trójglicerydów są jednym z głównych czynników ryzyka wystąpienia ostrego zapalenia trzustki. Występujące rzadziej wrodzone zaburzenia gospodarki lipidowej są ważnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

Jeśli po wykryciu lipemii potwierdzi się podejrzenie np. rodzinnej hipertriglicerydemii, należy koniecznie wdrożyć leczenie. Podstawą są zalecenia dietetyczne polegające na ograniczeniu spożycia tłuszczów i cukrów prostych oraz całkowitym zaprzestaniu picia alkoholu. Dieta powinna za to zawierać ok. 2–4 gram na dobę wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Występują one naturalnie w tłustych rybach morskich. W leczeniu farmakologicznym stosuje się fibraty i statyny.