Niedobór magnezu w organizmie – hipomagnezemia

Przyczyny niedoboru magnezu

W warunkach prawidłowych stężenie magnezu we krwi mieści się w przedziale 0,65–1,2 mmol/l. Niedobór magnezu w większości przypadków spowodowany jest nieprawidłową, ubogą w magnez dietą.

Często jest on wynikiem stosowania restrykcyjnych diet, głodówek oraz nieumiejętnych i radykalnych prób odchudzania. Do niedoboru magnezu może doprowadzić dieta wybiórcza, ograniczona jedynie do kilku stale przyjmowanych produktów.

• Bywa, że niski poziom magnezu pojawia się w przebiegu chorób ogólnoustrojowych. Może być także efektem przyjmowania wybranych leków.
• Czynnikiem ryzyka hipomagnezemii jest nadmierne spożycie alkoholu i nadużywanie kofeiny.
• Wśród chorób, w przebiegu których często stwierdza się niskie stężenie magnezu, należy wymienić: stany upośledzonego połykania u pacjentów po przebytym udarze, choroby neurologiczne, nowotwory jamy ustnej, gardła, przełyku, stany prowadzące do zmniejszonego wchłaniania pierwiastka z jelit (zespół krótkiego jelita, dysbakteriozy, celiakia, alergie pokarmowe, nieswoiste choroby zapalne jelit).
• Ważną grupą przyczyn prowadzących do hipomagnezemii są patologie związane ze zwiększonym wydalaniem magnezu z organizmu, np. przewlekłe biegunki, nadużywanie substancji przeczyszczających, wymioty, przewlekła choroba nerek, wielomocz.
• Odrębnym zagadnieniem są stany, gdzie pomimo prawidłowego poziomu magnezu w ustroju, występują objawy typowe dla jego niedoboru. Tak dzieje się np. w ostrym zapaleniu trzustki czy zaburzeniach równowagi kwasowo-zasadowej.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza przyspieszone bicie serca?

Jakie są skutki niedoboru magnezu?

Zbyt niski poziom magnezu w organizmie człowieka może dawać różne objawy. Bardzo często pacjenci z łagodnymi niedoborami skarżą się z powodu niższej tolerancji stresu, nadpobudliwości, uczucia niepokoju oraz problemów ze snem i z zasypianiem. U kobiet występuje bolesne miesiączkowanie. Nierzadko pojawia się także niewyjaśniona utrata apetytu.

Oprócz opisanych symptomów ogólnych, charakterystyczne są również zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu:

• układu nerwowego – drżenie mięśni, uczucie drętwienia i mrowienia, bóle głowy,
• mięśni – ich skurcze, zwłaszcza w obrębie twarzy lub łydek,
• przewodu pokarmowego – zaparcia,
• układu krążenia – ryzyko arytmii, nadciśnienia tętniczego, większa podatność na rozwój miażdżycy w obrębie naczyń,
• hormonów – upośledzenie wydzielania insuliny, wzrost insulinooporności, a przez to zmniejszona tolerancja glukozy, zaburzony metabolizm witaminy D.

Niedoborom magnezu bardzo często towarzyszą również inne zaburzenia – niski poziom potasu lub wapnia. Zaobserwowano także, że zbyt niski poziom tego pierwiastka może wiązać się ze spadkiem odporności i większym ryzykiem rozwoju nowotworu.

Jak niedobór magnezu wpływa na serce?

Ze względu na fakt, iż magnez pełni kluczową rolę w funkcjonowaniu wielu układów i narządów, jego niedobór daje szereg licznych i zróżnicowanych objawów. Hipomagnezemia daje wyraźne objawy w układzie sercowo-naczyniowym.

• Najczęstszym objawem niedoboru magnezu ze strony układu sercowo-naczyniowego jest szybkie, czasami niemiarowe bicie serca.
• Mogą być odczuwane dodatkowe pobudzenia w układzie elektrycznym serca, które dają uczucie kołatania serca.
• Objawem, który może być spowodowany niedoborem magnezu jest napad migotania przedsionków.
• Jony magnezu wpływają na napięcie spoczynkowe mięśniówki naczyń krwionośnych, a podczas hipomagnezemii może dochodzić do ich skurczu. Jeśli skurcz nastąpi w obrębie naczyń wieńcowych, doprowadza do wystąpienia bólu dławicowego (silnego, gniotącego bólu za mostkiem, który jest charakterystyczny dla zawału mięśnia sercowego).
• Przewlekły niedobór magnezu może stać się przyczyną skurczu i przebudowy ścian dużych naczyń i tym samym wpływać na rozwój nadciśnienia tętniczego.

Zobacz też: Globus histericus – co oznacza gula w gardle?

Jak niedobór magnezu wpływa na układ nerwowy?

Niskie stężenie magnezu w organizmie wywiera wpływ na układ nerwowo-mięśniowy. Widać to szczególnie w postaci zwiększonej pobudliwości nerwowo-mięśniowej. Objawia się to skurczami mięśni, które pojawiają się zarówno w spoczynku, jak i podczas wysiłku. Są one bardzo bolesne, ustępują powoli, często wybudzają ze snu.

Takie symptomy mogą przypominać napady tężyczki wywołane niedoborem wapnia. Jeśli jednak po wyrównaniu zaburzeń gospodarki wapniowej skurcze nadal się pojawiają, najpewniej jest to spowodowane niedoborem magnezu.

Poza skurczami mięśni występować mogą także ich drżenia, a w skrajnych przypadkach, gdy niedobór magnezu jest bardzo duży, mogą wystąpić napady drgawkowe. U kobiet ciężarnych niedobór magnezu może być powodem zwiększonej gotowości skurczowej macicy.

Niedobór magnezu wpływa także na funkcje psychiczne. Objawami hipomagnezemii mogą być:

• bezsenność,
• zaburzenia pamięci i koncentracji,
• nadpobudliwość,
• nerwowość,
• drażliwość,
• uczucie lęku.

Inne objawy niskiego poziomu magnezu

Innymi cechami zmniejszonego stężenia magnezu jest nadmierne wypadanie i łamliwość włosów oraz kruchość paznokci.

W zakresie zaburzeń czynności układu pokarmowego często stwierdza się skurcz mięśniówki gładkiej przewodu pokarmowego. Doprowadza to w konsekwencji do zaburzeń połykania (kurcz przełyku), zaburzeń pasażu jelitowego, bólów brzucha.

W przypadku dużych niedoborów magnezu może dojść do niedrożności porażennej jelit.

Przewlekła hipomagnezemia może prowadzić ponadto do zmniejszenia gęstości mineralnej kości.

Diagnostyka i leczenie hipomagnezemii

Stwierdzenie objawów sugerujących niedobór magnezu powinno skłonić do poszerzenia diagnostyki. Zawsze, przed ewentualnym włączeniem leczenia, należy w miarę możliwości ustalić przyczynę hipomagnezemii.

Diagnostyka zwykle opiera się na oznaczeniu stężenia jonów magnezu, potasu i wapnia we krwi, ponieważ najczęściej zaburzenia dotyczą kilku pierwiastków jednocześnie. Gdy istnieje taka konieczność, oznacza się również wydalanie magnezu z moczem po doustnym obciążeniu siarczanem magnezu.

Leczenie hipomagnezemii obejmuje suplementację preparatami magnezu po wcześniejszym wyrównaniu gospodarki wapniowej i potasowej. Gdy objawy niedoboru magnezu są ciężkie (np. zaburzenia rytmu serca), możliwe jest zastosowanie dożylnego wlewu siarczanu magnezu.

Należy pamiętać, iż zarówno niedobór, jak i nadmiar magnezu są niebezpieczne dla organizmu. Dlatego przyjmowanie wszelkich preparatów zawierających magnez powinno być poprzedzone konsultacją z lekarzem.

Jak dbać o prawidłowy poziom magnezu? Jaką dietę stosować?

Najlepszym sposobem na codzienne dostarczanie magnezu do organizmu jest dieta bogata w produkty zawierające ten pierwiastek.

Magnez to składnik chlorofilu, występuje zatem w warzywach liściastych. Dobrym źródłem tego makroelementu są również:

• kiełki zbóż,
• otręby,
• produkty zbożowe z pełnego przemiału,
• nasiona roślin strączkowych,
• kukurydza,
• banany,
• orzechy,
• migdały,
• kakao,
• gorzka czekolada.

W mniejszych ilościach magnez zawiera również mięso, podroby, mleko i jego przetwory.

Zapotrzebowanie na magnez wzrasta w okresie dojrzewania, w ciąży oraz podczas karmienia piersią, w podeszłym wieku, a także u osób bardzo aktywnych fizycznie.

Trzeba wiedzieć, że wchłanianie magnezu z przewodu pokarmowego wzrasta w obecności białka i laktozy, natomiast wysoka zawartość tłuszczu w diecie ogranicza jego przyswajanie.

Duża ilość błonnika w pożywieniu również może zmniejszyć przyswajanie tego pierwiastka. Nadużywanie alkoholu, picie dużych ilości kawy, przewlekła biegunka lub wymioty także przyczyniają się do obniżenia poziomu magnezu. Wzrost stężenia hormonów związanych ze stresem powoduje nadmierne wydalanie tego pierwiastka z moczem, co prowadzi do niedoborów, które potęgują reakcje stresowe.

Dieta bogata w magnez

Najważniejszym źródłem magnezu jest odpowiednio zbilansowana dieta. Naturalnie, w dużych ilościach magnez występuje w:

• zielonych warzywach,
• owocach,
• roślinach strączkowych,
• produktach pełnoziarnistych,
• gorzkiej czekoladzie.

Istotnym źródłem magnezu jest wysoko mineralizowana woda pitna.

Ilość magnezu, która zostanie wchłonięta w jelitach, zależy od obecności tzw. naturalnych inhibitorów wchłaniania. Są nimi m.in.:

• szczawiany,
• fityniany,
• metale ciężkie,
• wapń,
• fosfor.

Dlatego podczas suplementacji magnezu należy pamiętać o unikaniu produktów zawierających powyższe składniki.

Magnez zawarty w produktach odżywczych wchłania się z jelit do krwi jedynie w 30%. Pozostała część zostaje wydalona z kałem. W przypadku niedoboru magnezu ilość ta może wzrosnąć nawet do 90%, co ma zapewnić odbudowę minimalnej jego puli w organizmie.

Jak wybrać dobry magnez?

Jeżeli pojawią się objawy niedoboru magnezu lub jego suplementację zaordynuje lekarz, warto sięgnąć po najlepsze preparaty z magnezem. Są dostępne bez recepty, różnią się dawką magnezu i postacią. Wybierając odpowiedni preparat, warto zwrócić uwagę na dwa najważniejsze czynniki – czy magnez jest naturalny oraz jaka jest jego bioretencja.

Utrzymanie odpowiedniego stężenia magnezu we krwi zależy od prawidłowej czynności nerek oraz od tego, czy magnez prawidłowo i w odpowiedniej ilości się wchłonie. Z kolei bioretencja to termin, który oznacza zdolność do zatrzymania, a także wykorzystania przez tkanki organizmu tego cennego składnika mineralnego. Parametr ten jest tym lepszy, im mniejsza ilość składnika pobranego z pokarmem lub dostarczonego w postaci tabletki zostanie wydalona z organizmu.

współpraca: lek. Marta Cygoń-Pawlicka