Hipermagnezemia – przyczyny, objawy, leczenie nadmiaru magnezu

Magnez w organizmie

Magnez zaliczany jest – obok potasu, sodu czy wapnia – do grupy najważniejszych dla funkcjonowania ludzkiego organizmu pierwiastków. Magnez u dziecka czy u dorosłego umożliwia bowiem prawidłową pracę wielu różnych komórek (np. mięśniowych oraz nerwowych), znajduje się on również w różnych enzymach.

Jak to bywa w przypadku wszystkich wymienionych wyżej pierwiastków, optymalnie jest wtedy, kiedy w organizmie znajdują się ich odpowiednie ilości – tak samo jest w przypadku magnezu. Szkodliwy może być zarówno niedobór (hipomagnezemia), jak i nadmiar magnezu we krwi – hipermagnezemia.

Hipermagnezemia – przyczyny nadmiaru magnezu

Fizjologicznie magnez wchłaniany jest w przewodzie pokarmowym, a wydalany jest z organizmu wraz z moczem przez nerki. U większości ludzi nerkowe wydalanie magnezu przebiega prawidłowo i stężenie magnezu we krwi pozostaje u nich w normie.

Wyróżnia się jednak pewne stany chorobowe, w których przebiegu wydalanie magnezu z organizmu może być upośledzone, przez co dochodzić może do występowania hipermagnezemii.

Jako możliwe przyczyny podwyższonego magnezu w surowicy wymienia się najczęściej:

• niewydolność nerek (ostrą lub przewlekłą),
• niedoczynność tarczycy,
• niedoczynność kory nadnerczy.

Większość magnezu w organizmie znajduje się nie w płynie zewnątrzkomórkowym, a w komórkach. Wysoki magnez we krwi, z tego właśnie powodu, można czasami obserwować u pacjentów, u których dochodzi do znacznego rozpadu komórek – jako przykład takiego stanu można podać hemolizę, czyli rozpad krwinek czerwonych (hipermagnezemia występuje jednak raczej wyłącznie przy wyjątkowo nasilonej hemolizie).

Przyczyną hipermagnezemii może być również stosowanie różnych leków – wysoki magnez we krwi bywa problemem pacjentów, którzy zażywają preparaty zawierające sole litu. Jak jest natomiast z – dużo bardziej dostępnymi i częściej stosowanymi – suplementami magnezu?

Przeczytaj też: Co oznacza wysoki poziom hemoglobiny?

Przedawkowanie magnezu – czy jest możliwe?

Magnez w tabletkach bywa stosowany przez dużą ilość pacjentów – suplementy kupują chociażby ludzie, u których występują skurcze mięśni nóg (np. skurcze łydek w nocy). Choć nie wszyscy o tym wiedzą, to magnez zawierają jednak i inne specyfiki, substancja ta bywa obecna m.in. w lekach na chorobę wrzodową żołądka czy w preparatach przeczyszczających.

Czy możliwe jest jednak przedawkowanie magnezu? Owszem – ryzyko takie dotyczy jednak przede wszystkim tych pacjentów, u których jakieś stany doprowadzają do zaburzeń wydalania magnezu z organizmu – przykładem takowego może być wspominana już wyżej niewydolność nerek.

Skutki uboczne magnezu w tabletkach u osób całkowicie zdrowych zasadniczo się nie pojawiają, jeżeli jednak pacjent jest obarczony jakąś jednostką chorobową, to przed rozpoczęciem stosowania preparatów magnezowych powinien on skonsultować się z lekarzem. To samo dotyczy kobiet ciężarnych, które powinny unikać nadmiaru magnezu w ciąży.

Hipermagnezemia – objawy nadmiaru magnezu

Dolegliwości, które występują u chorych z wysokim poziomem magnezu we krwi, dotyczyć mogą wielu różnych narządów organizmu – odchylenia dotyczyć mogą zarówno czynności mięśni, jak i pracy serca czy czynności przewodu pokarmowego. Objawami hipermagnezemii mogą bowiem być:

• osłabienie odruchów mięśniowej oraz siły mięśniowej,
• nudności i wymioty,
• zaburzenia czynności serca (hipermagnezemia może wywołać blok serca, ale i doprowadzić – w najbardziej skrajnych przypadkach – nawet do całkowitego zatrzymania pracy serca),
• mrowienie w obrębie twarzy,
• zaburzenia oddychania.

Zbyt wysoki poziom magnezu w surowicy prowadzi również do zaburzeń czynności komórek mięśniowych gładkich (z tego względu mogą pojawić się zaparcia).

Za dużo magnezu w organizmie – jakie badania?

Rozpoznanie hipermagnezemii stawiane jest po oznaczeniu stężenia magnezu w surowicy krwi. Za prawidłowe uznaje się stężenie tego pierwiastka sięgające 1–1,2 mmol/litr. Przy wyższych stężeniach magnezu w surowicy można już stwierdzać nadmiar magnezu w organizmie, jednakże – co ciekawe – nie u każdego pacjenta z wynikiem magnezu powyżej normy pojawiają się objawy hipermagnezemii.

Najgroźniejsze symptomy – w postaci m.in. zaburzeń czynności serca – pojawiają się zwykle przy znacznie podwyższonych poziomach magnezu we krwi (przekraczających normę 5–7-krotnie).

Hipermagnezemia – leczenie podwyższonego magnezu

Postępowanie u pacjenta z hipermagnezemią opiera się przede wszystkim na zlikwidowaniu przyczyny tego stanu. Może się np. okazać – szczególnie wtedy, kiedy magnez we krwi jest tylko nieco powyżej normy i objawy hipermagnezemii nie są u chorego nasilone – że do problemu doprowadziło stosowanie przez niego preparatów magnezowych i normalizacja stężenia magnezu w surowicy wystąpi po samym już tylko odstawieniu tychże środków (zaprzestanie suplementacji magnezu).

W sytuacji jednak, kiedy pacjent doświadcza poważniejszych objawów nadmiaru magnezu w organizmie – np. zaburzeń rytmu serca – konieczne jest już zastosowanie leczenia, które w znaczący sposób przyspieszy usuwanie tego pierwiastka. W tym celu podawane mogą być pacjentowi preparaty wapnia, poza nimi wykorzystanie znajduje również podawanie chorym dożylnie roztworu chlorku sodu (NaCl) wraz z lekiem moczopędnym, furosemidem.

Jak usunąć nadmiar magnezu z organizmu? W najcięższych przypadkach hipermagnezemii, kiedy zachodzi potrzeba jak najszybszego obniżenia jego stężenia, u chorych mogą być przeprowadzane dializy.

Źródła:

• Interna Szczeklika 2016/2017, red. P. Gajewski, wyd. Medycyna Praktyczna.
• Tibor Fulop, Hypermagnesemia, Medscape.
• https://www.msdmanuals.com/professional/endocrine-and-metabolic-disorders/electrolyte-disorders/hypermagnesemia