Choroba Fabry'ego – co to? Przyczyny, objawy u dzieci i dorosłych, leczenie, rokowanie

Choroba Fabry'ego – co to jest?

Choroba Fabry'ego jest genetycznie uwarunkowanym schorzeniem, dziedziczonym z chromosomem X (płciowym) w sposób recesywny. Oznacza to, że kobiety będące nosicielkami zmutowanego genu nie prezentują objawów choroby. Pełen obraz kliniczny tej jednostki chorobowej ujawnia się u chorujących mężczyzn. Wskutek defektu genetycznego w organizmie człowieka, dochodzi do spadku aktywności enzymu α-galaktozydazy A i kumulacji substancji, które w warunkach prawidłowych ulegają przemianom przy jego udziale.

Choroba występuje z częstością 1 na 50 tysięcy żywych urodzeń. Pierwsze objawy choroby Fabry'ego mogą pojawić się już we wczesnym dzieciństwie, nawet około 5. roku życia. Ze względu na niespecyficzne objawy chorobowe, są one często mylnie interpretowane, a diagnoza zostaje postawiona dopiero w wieku młodzieńczym.

Choroba Fabry'ego – przyczyny

Niska aktywność enzymu α-galaktozydazy A (α-Gal A) skutkuje brakiem rozkładu triheksozyloceramidów (GL-3). Związki te gromadzą się w obrębie lizosomów, czyli specjalnych struktur znajdujących się w komórkach. Dlatego też schorzenie to należy do lizosomalnych chorób spichrzeniowych. Do największej akumulacji dochodzi w komórkach śródbłonka naczyń krwionośnych, co prowadzi do zwężenia ich światła i jest przyczyną upośledzonego ukrwienia skóry, nerek, ośrodkowego układu nerwowego i innych narządów.

Patologiczne zmiany przekładają się na objawy kliniczne, na które skarżą się pacjenci cierpiący na chorobę Fabry'ego. Zwężenie w naczyniach krwionośnych dostarczających krew do nerwów obwodowych wywołuje najczęstszy objaw schorzenia – czyli ból. Może on być bardzo silny, jeżeli np. na skutek stresu, dojdzie do gwałtownego niedokrwienia nerwu.

Objawy choroby Fabry'ego u dzieci

Obraz kliniczny pacjentów cierpiących na chorobę Fabry'ego różni się w zależności od płci i wieku. Pierwsze objawy choroby Fabry'ego pojawiają się już w dzieciństwie. Silniej wyrażone są u chłopców, natomiast u dziewczynek – nosicielek zmutowanego genu, przebieg schorzenia jest łagodniejszy. W wielu przypadkach jako pierwszy i najbardziej uciążliwy objaw choroby pojawia się ból. Charakterystyczne jest jego umiejscowienie. Lokalizuje się w obrębie dłoni lub stóp, a wywołany zostaje wysiłkiem fizycznym, zmęczeniem lub gorączką. Jego natężenie zmienia się w różnych porach dnia.

Często towarzyszą mu parestezje (uczucie mrowienia) dalszych części kończyn. U niektórych pacjentów przyjmuje formę napadów – tak zwanych akroparestezji. Są to ataki silnego, rozdzierającego lub piekącego bólu, który promieniuje z okolicy dłoni lub stóp do innych części ciała. Pacjenci skarżą się na ból kości (udowej, piszczelowej, biodrowej) i stawów. Z biegiem lat częstość i nasilenie epizodów bólu w kościach ma tendencję do obniżania się.

Do innych objawów choroby zaliczyć można:

• zaburzenia neurologiczne – znikome lub brak wydzielania potu, co skutkuje upośledzoną tolerancją wysokiej temperatury oraz skłonnością do hipertermii (zaburzenia termoregulacji ciała – organizm sam nie jest w stanie wytworzyć odpowiedniej ilości potu, by się schłodzić);
• charakterystyczne zmiany skórne – rozsiane naczyniaki rogowaciejące (angiokeratomata), które przyjmują postać czerwono-fioletowych wykwitów występujących przede wszystkim w obrębie ud, pośladków i podbrzusza oraz wokół pępka, zazwyczaj rozmieszczonych symetrycznie, naskórek, który pokrywa zmiany ulega nadmiernemu złuszczaniu, zajęte obszary to także błona śluzowa jamy ustnej lub spojówki;
• objawy ze strony narządu wzroku – zaćma lub zmętnienie rogówki;
• postępujące upośledzenie słuchu;
• dolegliwości ze strony układu pokarmowego: ból brzucha po posiłku, nudności, biegunki.

Najbardziej znamiennym symptomem choroby Fabry'ego są charakterystyczne wysypki skórne, które często skłaniają do diagnostyki w kierunku choroby Fabry’ego.

Choroba Fabry'ego u dorosłych – objawy

U dorosłych pacjentów choroba Fabry'ego objawia się inaczej niż u dzieci czy młodzieży. W tych przypadkach do obrazu klinicznego dołączają się zmiany narządowe. Przede wszystkim zajęte są nerki, serce i mózg. Uszkodzenie nerek przebiega stopniowo. Początkowo w moczu pojawia się pewna ilość białka. Następnie rozwija się zespół nerczycowy czyli znaczny białkomocz, któremu towarzyszą obrzęki, niski poziom albumin oraz zaburzenia lipidowe. Stany te powodują postępującą niewydolność nerek.

Natomiast do charakterystycznych zmian w sercu, które występują w przebiegu schorzenia należy przerost lewej komory oraz niedomykalność zastawki mitralnej. Nierzadko występują zaburzenia rytmu i przewodzenia w sercu. Bardzo często pacjenci skarżą się z powodu silnych zawrotów głowy. Zmiany rozwijające się w obrębie narządów prowadzą do zgonu chorego. W większości przypadków przyczyną śmierci są udar mózgu lub zawał mięśnia sercowego.

Choroba Fabry'ego – jakie badania, by rozpoznać?

Występowanie schorzenia wśród najbliższych członków rodziny pacjenta, a także charakterystyczne objawy nasuwają podejrzenie choroby Fabry'ego. Do postawienia pewnego rozpoznania można posłużyć się badaniem aktywności enzymu α-galaktozydazy w osoczu krwi lub leukocytach. U kobiet szczególne znaczenie mają badania genetyczne (molekularne). Pomocny jest także obraz histopatologiczny wycinka nerki, który ujawnia charakterystyczne zmiany w tym narządzie związane z chorobą Fabry'ego.

Choroba Fabry'ego – leczenie i rokowania

W leczeniu choroby Fabry'ego stosuje się preparat rekombinowanej α-galaktozydazy A – agalzydazę α/β pod handlową nazwą Fabrazyme lub Repalgal. Jest to związek, który wykazuje identyczne działanie jak enzym, którego aktywność w organizmie pacjenta jest bardzo niska. Podawany co dwa tygodnie we wlewie dożylnym przyczynia się do spowolnienia rozwoju choroby. U niektórych pacjentów, gdy nie doszło jeszcze do nieodwracalnych zmian w obrębie narządów, leczenie choroby Fabry'ego wspomnianym preparatem może prowadzić do ustępowania niektórych jej objawów.