USG układu moczowego – wskazania, przygotowanie, przebieg

USG układu moczowego – kiedy wykonać?

USG układu moczowego jest to badanie całkowicie nieinwazyjne i bezpieczne, nie powoduje bólu. Jego bezpieczeństwo potwierdza USG u kobiet w ciąży w celu oceny rozwoju płodu. W dzisiejszych czasach, ze względu na łatwą dostępność i tani koszt jest bardzo często wykorzystywane przez lekarzy w diagnostyce.

W badaniu tym wykorzystywane są ultradźwięki. Metoda ta umożliwia wykrywanie już niewielkich zmian w narządach. Należy zaznaczyć, że nie istnieją przeciwwskazania do wykonania tego badania. Po badaniu ultrasonograficznym, nie występują również żadne powikłania.

Kiedy należy wykonać opisywane badanie USG? Jednym z podstawowych wskazań są objawy, które mogą sugerować chorobę układu moczowego. Należy tu wymienić np. ból w okolicy lędźwiowej oraz podejrzenie i dalszą diagnostykę kamicy układu moczowego (kamicy nerkowej, kamicy pęcherza moczowego) czy nadciśnienia nerkopochodnego.X

Inne wskazania do USG układu moczowego to guz wyczuwalny palpacyjnie w okolicy nerkowej (diagnostyka nowotworów układu moczowego) czy problemy z oddawaniem moczu (utrudnione czy popuszczanie oddawanie moczu, nocne moczenie i inne). Badanie należy wykonać ponadto w przypadku podejrzenia choroby związanej z zajęciem układu moczowego przez bakterie czy w sytuacji zmian w wyglądzie moczu (kolor, zapach, konsystencja).

Badanie układu moczowego tego typu nalezy wykonać, kiedy mamy do czynienia z urazami jamy brzusznej różnego pochodzenia, a także w celu oceny tętnic nerkowych – USG dopplerowskie. Diagnostykę ultrasonograficzną tego typu przeprowadza się wreszcie, jeśli istnieje podejrzenie chorób prostaty oraz w celu oceny skuteczności leczenia zwężenia tętnicy nerkowej lub wewnątrznaczyniowej embolizacji.

Ultrasonografię układu moczowego wykonuje się także w celu kontroli po zabiegach (biopsji nerek, drenażu torbieli, ropnia i innych). Badanie wykorzystywane jest ponadto do oceny po przeszczepie nerki. Bywa, że lekarze w czasie diagnostyki ograniczają się jedynie do oceny pęcherza (USG pęcherza moczowego) lub nerek (USG nerek).

Badanie nerek i prostaty podczas USG układu moczowego

Układ moczowy składa się z następujących części: nerek, moczowodów, pęcherza moczowego oraz cewki moczowej. Nerki są parzystym narządem, który zbudowany jest z dwóch części – rdzenia i kory. Położone są na tylnej ścianie jamy brzusznej w okolicy lędźwiowej.

Podstawową funkcją nerek jest usuwanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii. Ponadto nerki odpowiadają za utrzymywanie równowagi wodno-elektrolitowej, a także kwasowo-zasadowej. Należy zaznaczyć, że nerki pełnią również rolę wydzielniczą, są miejscem produkcji erytropoetyny – hormonu, który pobudza szpik kostny do produkcji czerwonych krwinek. W nerkach powstaje także witamina D.

Za pomocą badania USG układu moczowego lekarz może ocenić położenie, kształt i wielkość nerek, wykryć i ocenić charakter ewentualnych zmian w nerkach. Możliwa jest również ocena stanu naczyń i przepływu w naczyniach nerkowych. Ultrasonografia pozwala ocenić budowę dróg moczowych oraz ich drożność, a także wykryć obecność ewentualnych złogów bądź innych możliwych przyczyn ograniczonego przepływu moczu. U mężczyzn oceniany jest również gruczoł krokowy, czyli prostata.

USG układu moczowego – przygotowanie i przebieg

Jak przygotować się do badania USG układu moczowego? Aby lekarz wykonujący badanie mógł ocenić pęcherz moczowy oraz prostatę u mężczyzn, konieczne jest, aby pacjent dostosował się do kilku zaleceń. Niezwykle istotne jest, aby pęcherz moczowy był jak najbardziej wypełniony. Dopiero wówczas możliwa jest ocena jego kształtu i grubości ścian. Pacjent powinien na godzinę przed badaniem wypić około 1,5 litra płynów, ważne, aby były to płyny niegazowane (najlepiej woda źródlana).

Zaleca się również, aby na dzień przed badaniem, pacjent zastosował dietę lekkostrawną. Na kilka godzin przed badaniem zaleca się całkowite powstrzymanie od spożywania pokarmów. Pacjenci u których występują wzdęcia powinni na 2 dni przed badaniem przyjmować leki zmniejszające ilość gazu w jelitach. Przed badaniem ultrasonograficznym zaleca się nie palić papierosów i nie żuć gumy.

W czasie badania ultrasonograficznego układu moczowego, pacjent znajduje się w pozycji leżącej na plecach, w trakcie badania lekarz może poprosić o zmianę pozycji np. poprosi o położenie się na boku. Lekarz nakłada na brzuch żel, a następnie przykłada głowicę. Żel pełni istotną funkcję, ponieważ poprawia jakość sygnału.

Jeśli lekarz będzie chciał ocenić objętość zalegającego moczu po opróżnieniu pęcherza (USG układu moczowego z oceną zalegania po mikcji), pacjent w przerwie badania USG uda się do toalety, a następnie lekarz dokona ponownej oceny pęcherza moczowego. Badanie ultrasonograficzne trwa około 15–12 minut.

Badanie układu moczowego – wynik USG

Opis prawidłowej nerki – wymiar podłużny 9–13cm. Grubość miąższu u młodej osoby – 15–25 mm, natomiast u osoby powyżej 60. roku życia –10 mm.

W badaniu tym ocenia się również tzw. „echogeniczność”, dzięki temu parametrowi można rozpoznać choroby miąższu nerek. Pod pojęciem tym kryje się zdolność struktury badanej do odbijania fal dźwiękowych. Wyróżnia się odpowiednio: obszary o niskiej echogeniczności (hypoechogeniczne) oraz o wysokiej (hiperechogeniczne). Obszar hypoechogeniczny jest widoczny na ekranie jako ciemniejszy obraz, natomiast hiperechogeniczny, jako jaśniejszy od otoczenia.

Dla przykładu przyczyną hipoechogeniczności miąższu nerki może być: ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, zakrzepica żyły nerkowej, torbiel w nerce, krwiak, a także nowotwory.

Natomiast przyczyną hiperechoegeniczności może być nefropatia cukrzycowa czy kłębuszkowe zapalenie nerek. Badanie ultrasonograficzne układu moczowego nie pozwala ocenić pracy nerek.