Tomografia komputerowa klatki piersiowej

Na czym polega tomografia komputerowa klatki piersiowej?

Badanie klatki piersiowej metodą tomografii komputerowej (TK lub KT) pozwala lekarzowi uzyskać dokładny wgląd we wszystkie struktury budujące tę okolicę ciała – poczynając od serca i wielkich naczyń, płuc, oskrzeli i opłucnej, przez wewnątrzklatkową część przewodu pokarmowego (przełyk), przeponę i mięśnie, kończąc na szkielecie budującym ścianę klatki piersiowej (żebra, mostek, kręgosłup), węzłach chłonnych i tkance tłuszczowej.

Tak jak w przypadku innych badań radiologicznych wykorzystujących promieniowanie jonizujące, tomografia komputerowa opiera się na przepuszczeniu przez ciało pacjenta wiązki promieniowania, które zostaje częściowo pochłonięte. To, w jakim stopniu zostanie ono pochłonięte, zależy od gęstości poszczególnych tkanek – kości charakteryzują się silnym pochłanianiem, płuca natomiast – bardzo słabym. Niepochłonięta część wiązki pada na detektory, te natomiast przekazują informacje do komputera, gdzie następuje ich analiza i przetworzenie do formy obrazu.

W tomografii komputerowej uzyskuje się obrazy w postaci bardzo cienkich warstw (skanów) prostopadłych do osi długiej ciała. Jest to możliwe dzięki temu, że pacjent leży wewnątrz pierścienia utworzonego przez źródło promieniowania i detektory. Podczas badania elementy te poruszają się wokół ciała pacjenta ruchem kolistym.

Nowoczesne tomografy pracują w tzw. trybie wielorzędowym lub spiralnym, co znacznie skraca czas badania i pozwala przetwarzać obraz na wiele sposobów. Istnieje wiele rodzajów tomografii komputerowej – np. do badania płuc wykorzystuje się zwykle technikę HRCT (tomografia komputerowa wysokiej rozdzielczości), natomiast do zobrazowania tętnic wieńcowych, aorty i innych naczyń szczególnie przydatna jest tzw. angio-KT (angiografia tomografii komputerowej). Zależnie od wskazań i stanu danego pacjenta, wykorzystuje się badanie tomografii komputerowej z dożylnym podaniem kontrastu (środka cieniującego, najczęściej jodowego) lub bez niego. Dzięki prostocie i dokładności tomografii komputerowej, jest ona obecnie kluczową metodą obrazowania klatki piersiowej. Należy jednak pamiętać, że w porównaniu z badaniami tradycyjnymi (jak np. zdjęcie rtg) wiąże się z wielokrotnie większym narażeniem pacjenta na szkodliwe promieniowanie rentgenowskie.

Przeczytaj również: Tomografia czy rezonans – które badanie wybrać?

Wskazania do tomografii komputerowej klatki piersiowej

Jak wcześniej wspomniano, tomografia komputerowa klatki piersiowej jest kluczowym badaniem obrazowym, pozwalającym na ocenę wszystkich narządów tej okolicy ciała. Nie sposób w związku z tym wymienić w jednym miejscu wszystkich wskazań do badania. Jest ono wykonywane rutynowo w przypadku uzyskania nieprawidłowych lub niejasnych wyników innych badań, jak np. zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej. Dzięki możliwości oceny wielu struktur naraz, jest również wykorzystywane po urazach w celu określenia wielkości obrażeń.

Tomografia komputerowa klatki piersiowej jest ważnym elementem w ustalaniu rozpoznania, w przypadku wystąpienia objawów chorób narządów klatki piersiowej (np. objawów zapalenia płuc, lub tętniaka aorty piersiowej) oraz w podejrzeniu wad rozwojowych.

Tomografia komputerowa klatki piersiowej pozwala dokładnie określić lokalizację, wielkość, kształt i naciekanie nowotworów rozwijających się w klatce piersiowej oraz przerzutów, a także wspomaga ocenę stopnia zaawansowania choroby i podjęcie decyzji o sposobie leczenia oraz pozwala ocenić jego efekty.

Tomografia komputerowa klatki piersiowej wykorzystywana jest też w przypadku tzw. badań celowanych (np. biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej, w przypadku której „pokazuje” lekarzowi, gdzie powinien kierować igłę biopsyjną). Pozwala w końcu zastąpić niektóre badania inwazyjne, a tym samym zmniejszyć ryzyko dla pacjenta – przykładem może być angiografia tomografii komputerowej, zastępująca często badanie koronarograficzne (badanie tętnic serca) wykonywane w celach diagnostycznych.

Jak przebiega tomografia komputerowa klatki piersiowej?

Aby badanie tomograficzne klatki piersiowej było bezpieczne i miarodajne, należy przed nim omówić z lekarzem wszelkie wątpliwości i przekazać mu niezbędne informacje. Konieczne jest poinformowanie go o obecności ciąży lub jeśli istnieje prawdopodobieństwo zajścia w ciążę w ostatnim czasie. Niezbędne jest również przekazanie informacji o wszystkich aktualnych schorzeniach i przyjmowanych lekach (ma to szczególne znaczenie w przypadku chorób nerek, wątroby, niewydolności układu krążenia lub układu oddechowego, astmy, cukrzycy, szpiczaka mnogiego, czy tarczycy), gdyż niektóre z tych stanów mogą wymagać specjalnego podejścia do badania. Warto więc udostępnić lekarzowi całą osobistą dokumentację medyczną.

W związku z tym, że podczas badania tomograficznego klatki piersiowej pacjent znajduje się w dość wąskim tunelu wewnątrz tomografu komputerowego, należy poinformować lekarza o ewentualnej klaustrofobii (lęku przed małymi przestrzeniami) – mogą zostać podane leki uspokajające.

Substancje takie jak baryt i bizmut mogą negatywnie wpływać na jakość uzyskanych skanów, stąd też jeśli pacjent poddany został badaniu przewodu pokarmowego z użyciem papki barytowej w okresie kilku dni przed badaniem oraz jeśli stosuje środki zawierające bizmut, powinien przekazać ten fakt lekarzowi.

Z podobnych względów należy poinformować lekarza o wszczepionym stymulatorze serca, metalowych stentach naczyniowych oraz innych metalowych obiektach znajdujących się wewnątrz ciała. Zaleca się, aby zdjąć z ciała i wyjąć z ubrania wszelkie metalowe przedmioty (w tym aparat na zęby, biżuterię, kolczyki, długopisy, itd.).

W przypadku badania tomograficznego klatki piersiowej z podaniem kontrastu należy zgłosić się na nie na czczo, w pozostałych przypadkach nie jest to konieczne (chyba, że lekarz wydał inne instrukcje). Środek kontrastowy podawany jest przed badaniem przez założony wcześniej wenflon. Osobom cierpiącym na klaustrofobię oraz w przypadku dużego niepokoju podaje się zwykle środki uspokajające.

Pracownia tomografii komputerowej składa się z pomieszczenia z tomografem oraz pomieszczenia dla personelu z konsolą do kontroli urządzenia. Obustronna komunikacja między pacjentem a personelem jest zachowana przez cały okres badania dzięki systemowi głośników i mikrofonów oraz szybie między pomieszczeniami. Po położeniu się na stole tomografu (najczęściej w pozycji na wznak), pacjent proszony jest o pozostanie w tej pozycji bez ruchu przez cały czas badania, a personel opuszcza pomieszczenie tomografu. Na początku badania stół przesuwa się automatycznie wzdłuż tunelu tomografu tak, aby pacjent ustawiony był w sposób optymalny. Podczas właściwej fazy badania (skanowania) pacjent proszony jest o wstrzymanie oddechu – pozwala to zmniejszyć ryzyko zakłóceń. Między skanami można oddychać swobodnie, należy jednak pamiętać, aby pozostać bez ruchu. Po zakończeniu badania można bez przeszkód powrócić do codziennych zajęć. Jeśli podany został środek cieniujący lub leki uspokajające, należy stosować się do instrukcji personelu.

Przeciwwskazania do tomografii komputerowej klatki piersiowej

Z uwagi na narażenie na szkodliwe promieniowanie jonizujące, tomografii klatki piersiowej unika się u kobiet w ciąży (chyba że wykonanie badania jest niezbędne). Względnym przeciwwskazaniem jest brak możliwości pozostania w pozycji leżącej w bezruchu w czasie badania.

Większość przeciwwskazań w przypadku tomografii komputerowej dotyczy wariantu badania z podaniem środka kontrastowego, zwłaszcza jodowego. Stosowanie kontrastu jodowego jest wykluczone u osób z wolem toksycznym tarczycy oraz w przypadku świeżego krwawienia do mózgu. Szczególna ostrożność musi być zachowana u osób z innymi chorobami tarczycy, w przypadku niewydolności wątroby, nerek, układu krążenia lub układu oddechowego, astmy oaz szpiczaka mnogiego, a także u dzieci poniżej 10 roku życia oraz osób po 65 roku życia.

Badanie z kontrastem jest, ponadto, względnie przeciwwskazane u osób z uczuleniem na jodowe środki kontrastowe oraz w przypadku wystąpienia w przeszłości reakcji niepożądanych po podaniu substancji z tej grupy. Uważa się również, że podanie środka cieniującego może nie być bezpieczne u osób zażywających metforminę (doustny lek przeciwcukrzycowy). Kobietom karmiącym piersią zaleca się zaprzestanie karmienia piersią w okresie 24-48 godzin po tomografii komputerowej z podaniem środka cieniującego.