Renoscyntygrafia (badanie izotopowe nerek) – wskazania i przebieg

Co badamy podczas renoscyntygrafii?

Renoscyntygrafia stosowana jest w diagnostyce chorób nerek. Nerki są narządami położonymi na tylnej ścianie jamy brzusznej na wysokości odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Do ich podstawowych funkcji należą filtracja krwi i oczyszczanie jej ze zbędnych produktów przemian metabolicznych w procesie produkcji moczu, regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej, regulacja ciśnienia krwi oraz wydzielanie niektórych hormonów. Zaburzenia pracy nerek wynikać mogą zarówno z ich niewłaściwej budowy, jak i z innych subtelnych zmian, takich jak nieprawidłowy przepływ krwi lub moczu. Wykrycie i dokładna analiza niektórych patologii nerek wykracza poza możliwości standardowych metod diagnostycznych. Stosuje się wtedy bardziej skomplikowane techniki, takie jak scyntygrafia izotopowa nerek. Istotną jej zaletą jest możliwość jednoczesnej oceny budowy narządu i jego pracy.

Na czym polega renoscyntygrafia?

Renoscyntygrafia (dynamiczna scyntygrafia nerek) należy do badań medycyny nuklearnej. Wymaga zastosowania tzw. radioznacznika, czyli niewielkiej ilości substancji promieniotwórczej podanej do układu krwionośnego. Pełni on rolę podobną do środków cieniujących używanych w tomografii komputerowej czy rezonansie magnetycznym – ma za zadanie uwidocznienie elementu badanego (w tym przypadku – nerek).

W odróżnieniu jednak od technik radiologicznych, w scyntygrafii obraz uzyskuje się poprzez analizę siły promieniowania emitowanego przez radioznacznik. Ponadto, śledzi się drogę, jaką pokonuje on przepływając przez narząd. W przypadku nerek odzwierciedla ona sposób przepływu krwi, a następnie moczu. W celu analizy sygnału radioznacznika wykorzystywana jest tzw. gammakamera – zestaw detektorów odbierających i przekazujących sygnał, sprzężonych z komputerem, który analizuje i przetwarza informacje, przedstawiając je w postaci obrazu i parametrów liczbowych.

Nieodłącznym elementem urządzenia służącego do przeprowadzania renoscyntygrafii jest automatycznie sterowany stół, na którym podczas badania leży pacjent. W zależności od wskazań do wykonania badania, w jego trakcie podane mogą zostać leki wpływające na pracę nerek, takie jak inhibitory konwertazy angitensyny (ACE-I) lub leki moczopędne. Z uwagi na szeroki zakres możliwych wskazań do renoscyntygrafii, w przypadku których analizie podlegają odmienne parametry, stosuje się kilka różnych rodzajów skanowania. Każdy z nich „skupia się” na innym obszarze. Podczas pojedynczego badania zastosować można jeden lub więcej schematów skanowania.

Wskazania do renoscyntygrafii

Mówiąc najogólniej, renoscyntygrafię wykorzystuje się w diagnostyce chorób nerek. Umożliwia ona jednoczesną analizę wielu różnych cech mających wpływ na ich pracę, stąd też użyta może być w przypadku większości związanych z nimi zaburzeń. Wśród niektórych zastosowań renoscyntygrafii wymienić można obrazowanie ropni, guzów i torbieli, rozpoznawanie zaburzeń ukrwienia nerek, ocenę uszkodzeń nerek po urazach, diagnostykę tzw. nerkopochodnego nadciśnienia tętniczego, rozpoznawanie innych chorób nerek, a także ocenę skuteczności leczenia oraz ocenę efektów przeszczepu nerki – w tym rozpoznanie odrzucania przeszczepu. Badanie z zastosowaniem inhibitorów ACE stosuje się w diagnostyce nerkopochodnego nadciśnienia tętniczego, leki moczopędne używane są natomiast w przypadku podejrzenia zaburzeń przepływu moczu.

Jak przebiega renoscyntygrafia?

Wymagane przygotowanie do renoscyntygrafii różni się w zależności od wskazań i rodzaju skanowania, jakie zostanie użyte podczas badania. Szczegóły przygotowania odpowiednio wcześniej przedstawia lekarz. W każdym przypadku należy jednak poinformować lekarza o wszystkich obecnych chorobach i przyjmowanych lekach – także o tych dostępnych bez recepty. Ze względu na technikę badania, warto poinformować o ewentualnej klaustrofobii. Należy również przekazać informację o istniejącej ciąży lub jej podejrzeniu, a także o karmieniu piersią. Metalowe przedmioty w pobliżu ciała takie jak biżuteria, protezy zębowe czy elementy ubioru mogą zakłócić wyniki, dlatego też nie należy zabierać ich na badanie.

Przed rozpoczęciem skanowania podawany jest dożylnie radioznacznik oraz – jeśli istnieje taka potrzeba – odpowiednie leki. W przypadku niektórych wskazań, konieczne może być założenie cewnika do pęcherza moczowego. Odstęp między wprowadzeniem radioznacznika a rozpoczęciem skanowania uzależniony jest od wskazań do badania – może rozpocząć się ono już w momencie jego podawania, czasami jednak konieczne jest odczekanie nawet do 3 godzin.

Podczas skanowania pacjent leży na stole, a gammakamera wykonuje odpowiednie pomiary. W tym czasie konieczne jest pozostanie w bezruchu. Pomiędzy poszczególnymi pomiarami urządzenie może zmieniać pozycję. W niektórych przypadkach podczas badania mogą zostać podane odpowiednie leki.

Renoscyntygrafia trwa zwykle od 45 minut do 3 godzin. Po jej zakończeniu należy dokładnie stosować się do poleceń personelu. Zazwyczaj jeszcze tego samego dnia można powrócić do zwyczajnych zajęć. Jeśli w ciągu kilku dni po renoscyntygrafii wystąpią jakiekolwiek niepokojące objawy, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Przeciwwskazania do renoscyntygrafii

Renoscyntygrafia jest badaniem bezpiecznym, obciążonym tylko niewielkim ryzykiem komplikacji. Mimo stosowania radioizotopu, jest on podawany w dawce niezagrażającej zdrowiu. Również uczulenie na radioznaczniki używane w scyntygrafii stwierdzane jest bardzo rzadko. Mimo to, w przypadku wystąpienia objawów nadwrażliwości badanie jest przeciwwskazane. Z uwagi na wystawienie dziecka na działanie promieniowania, szczególną ostrożność należy zachować w przypadku kobiet w ciąży i karmiących piersią. Badanie może być utrudnione lub niemożliwe do przeprowadzenia u pacjentów, którzy mają trudności z pozostawaniem w pozycji leżącej (np. u osób z niewydolnością serca, cierpiących na klaustrofobię lub nadmiernie pobudzonych). Badanie z użyciem inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACE-I) lub diuretyków (leków moczopędnych) nie może być przeprowadzone u osób z przeciwwskazaniami do przyjmowania do tych leków.