Pletyzmografia – co to jest, wskazania i przygotowanie do badania

Co to jest pletyzmografia?

Pletyzmografia jest nieinwazyjnym badaniem diagnostycznym służącym do oceny układu krwionośnego oraz oddechowego. Pletyzmografia układu oddechowego związana jest ze zmianą wypełnienia płuc powietrzem w tracie oddychania.

Pletyzmografia układu krwionośnego opiera się na pomiarze objętości kończyny, która ulega okresowym zmianom związanym z wypełnieniem naczyń krwią. Jest to badanie służące do oceny wydolności układu krwionośnego. Wspomniana objętość kończyny jest uzależniona od kilku czynników, m.in. od:

• wydolności pompy mięśniowej kończyny dolnej,
• wydolności zastawek żył głębokich oraz powierzchownych kończyny dolnej,
• drożności wyżej wymienionych żył.

W badaniu określa się czas powrotu żylnego – jest to czas, kiedy żyły ponownie ulegają wypełnieniu krwią, po ich uprzednim opróżnieniu.

Pletyzmografia – kiedy wykonuje się badanie?

Badanie jest nieinwazyjną metodą oceny naczyń obwodowych u pacjentów. Badanie pozwala na ocenę zarówno naczyń tętniczych jak i żylnych. Pletyzmografię naczyniową wykonuje się w przypadku:

• diagnostyki zakrzepicy żył głębokich,
• przewlekłej niewydolności żylnej – w tym żylaki kończyn dolnych,
• zespołu pozakrzepowego,
• oceny hemodynamicznych zmian i efektów po angioplastyce.
• oceny wpływu leków na obwodowe krążenie krwi.

Pletyzmografię wykonuje się w przewlekłej niewydolności żylnej, kiedy stwierdza się zastój żylny spowodowany wstecznym przepływem krwi w żyłach (tzw. refluks), zwężeniem lub niedrożnością naczyń żylnych. Pletyzmografia w chorobie żylakowej kończyn dolnych pozwala na ocenę refluksu żylnego oraz jest stosowana do kontroli leczenia inwazyjnego. Określa się, że przewlekła niewydolność żylna obejmuje takie schorzenia jak:

• choroba żylakowa kończyn dolnych,
• zespół pozazakrzepowy,
• pierwotna niewydolność zastawek żylnych.

Pletyzmografia pneumatyczna – badanie ciśnienia w kończynach

Pletyzmografia polega na wykonaniu pomiarów przy użyciu mankietów podobnych do tych, jakie używane są trakcie pomiaru ciśnienia tętniczego. W trakcie pomiaru pacjent nie odczuwa bólu ani dyskomfortu. Odczuwalny jest ucisk jaki dają mankiety (zazwyczaj na kończynę dolną zakłada się 3 mankiety). Czujniki te połączone są z pletyzmografem, który rejestruję przepływ krwi przez kończyny.

Pletyzmografia pneumatyczna pozwala na ocenę cofania się krwi w kończynach dolnych (tzw. refluks żylny). U pacjentów, u których zastawki żylne nie działają prawidłowo, dochodzi do cofania się krwi do niższych partii kończyny dolnej. Może wystąpić przy tym obrzęk kończyn dolnych, puchnięcie stóp. Oprócz nieprawidłowo działających zastawek u takich pacjentów występuje również upośledzenie siły mięśniowej kończyn dolnej. Zadaniem mięśni podudzia jest wyciskanie krwi do góry – w kierunku serca. Zaletą badania pletyzmografii pneumatycznej jest możliwość oceny całościowej kondycji kończyny dolnej. Kończyna zostaje umieszczona w specjalnej komorze obejmującej obszar od kostek, aż po kolano. Dzięki temu jest unieruchomiona i zapobiega powstaniu zakłóceniom w czasie diagnostyki. W przeciwnym razie wynik może zostać zafałszowany poprzez pojawiające się skurcze mięśni podczas wysiłku.

Pletyzmografia pneumatyczna może być używana jako badanie przesiewowe przewlekłej niewydolności żylnej lub do pełnej analizy obiegu krwi w naczyń żylnych kończyny dolnej. W chorobie żylakowej kończyn dolnych pozwala na określenie czy żylaki są naczyniami krążenia obocznego, których zadaniem jest ułatwienie odpływu krwi z kończyn.

Czytaj również: Choroba Pompego – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Pletyzmografia a refluks żylny

Napływ krwi do kończyn oraz jej odpływ wywołuje zmiany jej objętości, a co za tym idzie adekwatne wahania ciśnienia, które są rejestrowane przez aparaturę. Do wykonania pomiaru refluksu żylnego układa się pacjenta na leżąco, a następnie zaleca się zgięcie kończyny w stawie kolanowym z uniesieniem jej do kąta 45⁰.Odczekujemy chwile, aż do pojawienia się płaskiej linii (tzw. plateau), oznacza to, że noga jest w stanie spoczynku, a dodatkowe skurcze mięśni nie pojawiają się.

Zaleca się pacjentowi przyjąć pozycje stojącą. Należy stanąć na nodze, która nie jest poddawana badaniu. Kończyna badana nadal powinna pozostawać w lekkim zgięciu i wypełnia się krwią. Dzięki założonym na nogę mankietom możliwe jest określenie objętości krwi żylnej, a z tego wyliczyć można wskaźnik wypełnienia. W warunkach prawidłowych wskaźnik ten powinien wynosić mniej niż 2ml/s. W nasilonym refluksie żylnym może dojść nawet do 30ml/s.

Pletyzmografia a frakcja wyrzutowa pompy mięśniowej

Kolejnym oznaczeniem jakie możemy wykonać przy pomocy pletyzmografii kończyn dolnych jest ocena ilość wypompowanej krwi z kończyny dolnej w kierunku serca. W tym przypadku pacjent powinien stanąć na palcach, równomiernie rozkładając ciężar ciała na obydwie stopy. Ten test polega na pomiarze tzw. frakcji wyrzutowej pompy mięśniowej podudzi. Inaczej mówiąc ocenia się skuteczność wypompowania krwi z kończyn dolnych w kierunku serca przy użyciu pracy mięśni podudzi.

Mięśnie te podczas wykonywanego wysiłku działają jak pompa. Na samym początku ocenia się ilość krwi zalegającej w kończynie. Następny pomiar wykonuje się po wykonaniu przez pacjenta dziesięciokrotnego wspięcia się na palce. Praca mięśni podudzia powinna usprawnić usuwanie krwi z kończyny dolnej. Wynik prawidłowy tego oznaczenia mieści się w przedziale 5–35 proc. U pacjentów cierpiących na żylaki kończyn dolnych frakcja objętości zalegającej wynosi 20–70 proc, a w przypadku zmian głębokiego układu żylnego dochodzi do 100 proc.

Pletyzmografia a odpływ żylny

W badaniu pletyzmografii pneumatycznej wykonuje się również ocenę odpływu żylnego. W tym wypadku na udo, możliwie jak najwyżej zakłada się mankiet uciskowy i wypełnia się go powietrzem do wartości ciśnienia 80 mm Hg. Do kończyny zaczyna napływać krew. Po wyrównaniu ciśnienia w nodze oraz tego nadanego przez opaskę uciskową, zdejmuje się mankiet i rejestruje się krzywą odpływu żylnego.

Następnie mankiet zakłada się na wysokości stawu kolanowego, zaciskając tym samym żyłę odpiszczelową i wykonuje się pomiar na tej samej zasadzie. Norma to wynik frakcji odpływu po 1 s powyżej 38 proc. Wynik w granicach 30–38 proc. wskazuje na utrudniony odpływ krwi żylnej z kończyn, natomiast wyniki poniżej 28 proc. oznaczają znaczną obturację żył kończyny dolnej.