Biopsja stereotaktyczna

Czemu służy biopsja stereotaktyczna?

Biopsja stereotaktyczna przydatna jest szczególnie w sytuacjach, w których konieczna jest duża precyzja prowadzenia narzędzi biopsyjnych oraz kiedy zachodzi trudność w dokładnym zlokalizowaniu zmiany innymi metodami (np. na podstawie badania dotykiem lub USG). Ma to miejsce najczęściej w przypadku zmian w obrębie ośrodkowego układu nerwowego (w tym mózgu), gdzie niezwykle istotne jest zminimalizowanie uszkodzeń towarzyszących biopsji oraz w gruczole piersiowym, gdzie zmiany mogą być słabo widoczne, nieostro odgraniczone i zbyt małe do wykrycia w badaniu dotykiem. W przypadku piersi ważny jest również aspekt estetyczny – biopsja stereotaktyczna, w odróżnieniu od wykonanej tradycyjnymi metodami, pozostawia znacznie mniej widoczne ślady.

Na czym polega biopsja stereotaktyczna?

Biopsja stereotaktyczna jest biopsją przeprowadzaną pod kontrolą wzroku, z użyciem obrazowania radiologicznego. Podstawową jej zaletą jest duża precyzja pobrania materiału do badania. Osiągana jest ona dzięki uzyskaniu obrazów rentgenowskich jednocześnie z dwóch różnych płaszczyzn. Dane z nich uzyskane przesyłane są do komputera i przekształcane na współrzędne. Dzięki temu lekarz ma możliwość zarówno dokładnej lokalizacji zmiany, jak i precyzyjnego prowadzenia narzędzi.

Podobnie jak w przypadku innych typów biopsji, biopsja stereotaktyczna wykorzystuje specjalnie przygotowane igły, umożliwiające pobranie wycinka w postaci cienkiego walca (biopsja gruboigłowa) lub „zassanego” fragmentu tkanki (biopsja cienkoigłowa aspiracyjna), zależnie od wskazań do badania. Próbka taka badana jest następnie pod mikroskopem. Igła zamontowana jest na tzw. ramie stereotaktycznej.

W przypadku piersi, rama sprzężona jest z mammografem. Urządzenie to umożliwia otrzymanie zdjęć rentgenowskich piersi. Biopsja w obrębie ośrodkowego układu nerwowego przeprowadzana jest pod kontrolą tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Rama stereotaktyczna służy jednocześnie unieruchomieniu badanej części ciała.

Biopsja piersi przeprowadzana jest najczęściej w pozycji leżącej na brzuchu. Pacjentka kładzie się na stole biopsyjnym, w obrębie którego położony jest otwór prowadzący do ramy stereotaktycznej – w nim umieszczana jest pierś. Rzadziej zabieg przeprowadza się w pozycji siedzącej.

Biopsję stereotaktyczną ośrodkowego układu nerwowego przeprowadza się w pozycji siedzącej lub leżącej. Aby zmniejszyć ryzyko pomyłki, w obu przypadkach obrazowanie miejsca badanego wykonuje się wielokrotnie – przed wprowadzeniem igły, po umieszczeniu jej w odpowiedniej pozycji oraz po jej wyjęciu.

Wskazania do biopsji stereotaktycznej

Biopsja stereotaktyczna ośrodkowego układu nerwowego (mózgu) wskazana jest, gdy zachodzi potrzeba przeprowadzenia badania mikroskopowego wykrytej wcześniej zmiany, zwłaszcza gdy jest ona mała i położona w trudno dostępnym miejscu. Badanie takie (tzw. badanie histopatologiczne) umożliwia określenie charakteru zmiany i – w przypadku rozpoznania nowotworu – ocenę jej złośliwości. Umożliwia to zaplanowanie optymalnego leczenia.

Biopsja stereotaktyczna gruczołu piersiowego stosowana jest zwykle w przypadku zmian niedostępnych w badaniu palpacyjnym, a także zmian małych i słabo odgraniczonych, które są trudne do regularnej oceny innymi metodami i które podejrzane są o charakter nowotworowy. Ma również duże znaczenie w ocenie zmian u kobiet z bliznami pooperacyjnymi w obrębie piersi, z implantami piersi oraz ze zmianami włóknistymi.

We wszystkich tych przypadkach analiza obrazu zwykłych badań radiologicznych jest utrudniona. Biopsja stereotaktyczna powinna być przeprowadzana dopiero po wyczerpaniu innych, mniej inwazyjnych metod diagnostycznych.

Jak przebiega biopsja stereotaktyczna?

Tak jak w przypadku innych badań, przed biopsją stereotaktyczną należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach (dotyczy to także leków dostępnych bez recepty i suplementów diety) i ewentualnych reakcjach niepożądanych, alergiach i chorobach. Nie należy zapominać o przekazaniu informacji o ewentualnym nosicielstwie patogenów takich jak HIV, HBV czy HCV – pozwoli to zachować specjalne środki bezpieczeństwa.

Dokładny przebieg zabiegu biopsji stereotaktycznej zależny jest od wskazań. Biopsja stereotaktyczna ośrodkowego układu nerwowego przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Po założeniu ramy stereotaktycznej w odpowiedniej pozycji wykonywane jest badanie rezonansem magnetycznym lub tomografem komputerowym, z użyciem środka kontrastującego, podczas którego ustala się lokalizację zmiany oraz miejsce i kąt wprowadzenia igły.

W następnym etapie podawany jest antybiotyk, w wybranym miejscu wycinane są włosy i lekarz wykonuje niewielki otwór w czaszce. Przez otwór ten wprowadzana jest igła i pobierane są wycinki. Po zakończeniu zabiegu igła jest wyjmowana, rana zostaje zszyta, a pacjent pozostaje w szpitalu w celu obserwacji ewentualnych powikłań.

Nieco inaczej wygląda biopsja stereotaktyczna piersi. Pacjentka proszona jest o położenie się na stole biopsyjnym na brzuchu w taki sposób, aby badana pierś znajdowała się w otworze ramy stereotaktycznej. Pierś zostaje unieruchomiona i przeprowadzane jest badanie mammograficzne, które pozwala ustalić szczegóły prowadzenia igły. Po dezynfekcji i znieczuleniu miejsca wkłucia, igła wprowadzana jest w pożądany obszar i następuje pobranie wycinków.

W niektórych przypadkach w miejscu biopsji pozostawia się marker widoczny w późniejszych badaniach. Po zabiegu igła zostaje wyjęta, a miejsce wkłucia uciśnięte w celu zatamowania wypływu krwi. W ciągu doby od zabiegu pacjentka wraca zazwyczaj do pełnej sprawności, jednak nie należy zapominać o poinformowaniu lekarza o wszelkich niepokojących objawach, takich jak nadmierne krwawienie, długo utrzymujące się opuchnięcie czy ból. Wyniki badania próbek otrzymać można zwykle po kilku dniach.

Przeciwwskazania do biopsji stereotaktycznej

Biopsja stereotaktyczna ośrodkowego układu nerwowego nie powinna być stosowana u osób, u których wykryty guz jest zbyt mały, aby można było bezpiecznie wykonać zabieg. Nie można jej także przeprowadzić u osób z przeciwwskazaniami do znieczulenia dożylnego oraz do podania środka kontrastowego (np. uczulenie na jod).

W przypadku wszystkich wskazań, szczególna ostrożność wymagana jest u osób z zaburzeniami układu krzepnięcia oraz ze względu na konieczność zastosowania promieniowania jonizującego, u kobiet w ciąży.

Biopsja stereotaktyczna jest przeciwwskazana również u osób z zaburzeniami układu immunologicznego, ze zmianami dermatologicznymi w planowanym miejscu wprowadzenia igły oraz niewspółpracujących z lekarzem. W każdym przypadku należy uważnie rozważyć ryzyko zabiegu w porównaniu z płynącymi z niego korzyściami.