Wskaźnik albumina/kreatynina (ACR) – badanie albumin w moczu

Co to jest albuminuria – podwyższone albuminy w moczu?

Prawidłowe wydalanie albuminy z moczem to <30 mg/dobę (lub wyrażone w innych jednostkach <20 mg/l). Stan, w którym występują podwyższone albuminy w moczu, określany jest mianem albuminurii. Rozpoznaje się go w momencie, w którym wartości te przekraczają 30 mg/dobę. Kiedy oznaczać albuminę w moczu? I o czym świadczy podwyższona albumina w moczu? Przekroczenie normy albumin w moczu może świadczyć o nefropatii cukrzycowej. Jest to uszkodzenie błony podstawnej kłębków nerkowych spowodowane wysokim stężeniem glukozy we krwi, które prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzkłębkowego i wzmożonej filtracji.

• Pierwszy okres nefropatii towarzyszy początkom cukrzycy i polega na powiększeniu nerek i wzroście filtracji kłębkowej o 20–50 proc.; albumina w moczu jest wciąż na prawidłowym poziomie.
• Drugi okres nefropatii obejmuje 2–5 rok cukrzycy, gdy postępują patologiczne zmiany w nerce; pojawia się tzw. mikroalbuminuria, czyli albumina w moczu na poziomie 30–300 mg/dobę, która nie jest wykrywana w standardowym badaniu moczu.
• Trzeci okres nefropatii to białkomocz >300 mg/dobę, możliwy do wykrycia w rutynowym badaniu; może pojawić się nadciśnienie i obniżenie filtracji kłębkowej.
• Czwarty okres nefropatii cukrzycowej, po 15–25 latach cukrzycy, to dalsze zmiany w nerkach i nadciśnienie u wszystkich pacjentów.
• Ostatni, piąty okres, to schyłkowa niewydolność nerek.

U chorych na cukrzycę zalecane jest wykonywanie oznaczenia albuminurii w moczu raz w roku

Badanie albumin w moczu – wskazania

Oznaczanie poziomu albumin w moczu wykonuje się nie tylko w celu oceny rozwoju nefropatii cukrzycowej. Lista wskazań do badania jest nieco szersza.

• Poziom albumin sprawdzany jest w nefropatii nadciśnieniowej. Nadciśnienie tętnicze generuje szereg zmian w nerkach, m. in. stwardnienie i uszkodzenie błon podstawnych kłębków nerkowych, co powoduje ostatecznie rozwój schyłkowej niewydolności nerek; albumina w moczu to doskonały wskaźnik postępu tych zmian;
• Oznaczenie poziomu albumin w moczu pozwala monitorować przebieg terapii lekami nefrotoksycznymi.
• Albuminuria to także marker ryzyka sercowo-naczyniowego. Nawet nieznacznego stopnia albuminuria jest związana z wystąpieniem nadciśnienia, zmian miażdżycowych i chorób układu sercowo-naczyniowego. Nie jest dokładnie znane podłoże tej zależności, jednak badania kliniczne bezsprzecznie dowodzą związek między albuminurią a znacznym ryzykiem sercowo-naczyniowym.

Niedawno albuminuria została dodana do kryteriów diagnostycznych przewlekłej niewydolności nerek.

Jak rozpoznać albuminurię?

Oznaczenie albuminurii wymaga przeprowadzenia dobowej zbiórki moczu, co jest dość kłopotliwe dla pacjenta. Ponadto oznaczanie mikroalbuminurii (30–300 mg/dobę) możliwe jest jedynie w wyspecjalizowanych laboratoriach – w rutynowych badaniach moczu stwierdzić można jedynie stężenie albuminy w moczu >300 mg. Stanowi to ryzyko znacznej luki diagnostycznej dla wczesnych zmian nerkowych. Wydalanie albuminy z moczem podlega zmienności okołodobowej i efektowi ortostatycznemu (jest większe w pozycji stojącej). Inne czynniki przedanalityczne wpływające na oznaczenie albuminurii to wysiłek fizyczny w dniu poprzedzającym badanie, ilość oddanego moczu (zależna od objętości przyjętych płynów) oraz zażywanie niektórych leków na nadciśnienie.

Trudności z przeprowadzeniem dobowej zbiórki moczu i wysoka zmienność parametru, skłoniły do poszukiwania stabilniejszego, bardziej wiarygodnego i łatwego do przeprowadzenia badania laboratoryjnego. Coraz częściej stosowanym i obecnie rekomendowanym sposobem oceny albuminurii jest wskaźnik albumina/kreatynina ACR, wyrażany w mg/dobę lub mg/g.

Czytaj również: Niska kreatynina – co oznacza?

Co to jest wskaźnik albumina/kreatynina ACR?

Wskaźnik ACR jest wyliczany w oparciu o ilościowe oznaczenie stężenia albuminy i kreatyniny w przygodnej próbce moczu. Ponieważ wydalanie kreatyniny jest stosunkowo stabilne i zależy od masy mięśniowej, wielkość ACR najsilniej zależy od ilości wydalanej albuminy. Nie stwierdza się interferencji ze strony czynników ingerujących w oznaczanie albuminurii. Dzięki temu oznaczanie wskaźnika albumina/kreatynina z próbki moczu posiada zbliżoną efektywność diagnostyczną do oznaczania albuminurii w oparciu o dobową zbiórkę moczu.

Jakie są wskazania do badania? Wskaźnik ACR oznaczany jest w tych samych stanach klinicznych, które obligują do określania albuminurii – monitorowanie nefropatii cukrzycowej i nadciśnieniowej, diagnostyka przewlekłej niewydolności nerek, kontrola terapii lekami nefrotoksycznymi czy szacowanie ryzyka sercowo-naczyniowego. Oznaczenie nie powinno być wykonywane u pacjentów z zaostrzoną niewydolnością serca, hiperwolemią czy zakażeniem dróg moczowych.

Wskaźnik ACR – norma

Jak interpretować wyniki wskaźnika albumina/kreatynina?

• ACR < 30 mg/g – prawidłowa albuminuria;
• ACR 30- 299 mg/g – zwiększona albuminuria;
• ACR >300 mg/g – jawny białkomocz.

Pacjent pobiera próbkę moczu do specjalnego pojemnika, z pierwszej porannej próbki moczu, ze środkowego strumienia (po oddaniu pierwszej porcji moczu do toalety). Dopuszcza się pobranie również drugiej próbki porannej. Pacjent nie musi być na czczo. Cena badania ACR to ok. 20 zł.

Stosunek albuminy do kreatyniny w moczu wykazuje mniejszą zmienność niż pojedyncze oznaczenia albuminy i kreatyniny w moczu. Wskaźnik ten powinien być oznaczany u wszystkich chorych na cukrzycę oraz u osób z wielkością przesączania kłębkowego GFR < 60 ml/min/1,73m2. Badanie ACR coraz częściej staje się integralną częścią rutynowych badań przesiewowych.