Uromodulina (białko Tamma-Horsfalla) – badanie funkcji nerek

Co to jest uromodulina, czyli białko Tamma Horsfalla?

Białko Tamma Horsfalla (THP) to białko występujące fizjologicznie w układzie moczowym. Jest to główne białko występujące w moczu, które wydzielane jest przez komórki kanalików nerkowych. Najbardziej prawdopodobną rolą fizjologiczna białka Tamma Horsfalla jest zapobieganie przylegania bakterii Escherichia coli do ścian układu moczowego.

Ponadto uromodulina ma właściwości żelifikacyjne, a zatem może wpływać na regulowanie gospodarki wodno-elektrolitowej w pętli Henlego w nerkach. Dotyczy to głównie transportu jonów potasowych. Ponadto białko Tamma Horsfalla może zapobiegać rozwojowi kamieni nerkowych, ograniczając krystalizację kryształów szczawianu wapnia w świetle układu moczowego.

Fizjologicznie w moczu białko Tamma Horsfalla jest najliczniej występującym białkiem; jego niewielkie ilości przedostają się także do krwi. W moczu uromodulina może tworzyć tzw. wałeczki szkliste.

Uromodulina jako marker chorób nerek

Uromodulina to białko swoiste dla tkanki nerkowej, którego poziom we krwi zależy wyłącznie od funkcji nerek. W przeciwieństwie do kreatyniny, na stężenie uromoduliny we krwi nie wpływa waga, masa mięśniowa czy sposób odżywiania. Niewątpliwie największą zaletą uromoduliny jest fakt, iż umożliwia ona detekcję niewydolności nerek na jej wczesnych etapach, gdy zawodzą jeszcze inne parametry, takie jak klirens kreatyniny czy współczynnik GFR.

Średnia norma uromoduliny we krwi to około 200 ng/ ml. Wynik poniżej 100 ng/ ml może wskazywać na upośledzenie funkcji nerek. Obniżenie stężenia uromoduliny we krwi wynika z uszkodzenia komórek kanalików nerkowych i ograniczonej syntezy białka Tamma Horsfalla.

Na jakie choroby nerek może wskazywać uromodulina?

Oznaczanie poziomu uromoduliny we krwi może umożliwić detekcję wczesnych etapów niewydolności nerek, ponadto może odzwierciedlać funkcję nerek po przeszczepie tego narządu. Seryjne oznaczenia uromoduliny mogą okazać się przydatne w ocenie skuteczności leczenia chorób nerek.

Oznaczanie uromoduliny w moczu może być natomiast wykorzystane w diagnostyce chorób nerek związanych z uromoduliną. Są to wrodzone choroby nerek wynikające z mutacji genu kodującego uromodulinę. W przebiegu tych chorób dochodzi do nadmiernej akumulacji białka Tamma Horsfalla w komórkach kanalików nerkowych i uszkodzenia tych kanalików. Choroby nerek związane z uromoduliną określane są także mianem chorób spichrzeniowych uromoduliny i są to:

• rodzinna młodzieńcza nefropatia hiperurykemiczna,
• torbielowatość rdzenia nerek typu 2,
• kłębuszkowo-torbielowata choroba nerek.

Poza obniżeniem poziomu uromoduliny w moczu, w przebiegu tych chorób stwierdza się obecność mutacji w genie UMOD oraz zwiększoną ekspresję uromoduliny w barwionych bioptatach nerek.

W jaki sposób można ocenić funkcje nerek?

Nerki to organy odpowiadające za oczyszczanie krwi ze szkodliwych metabolitów i usuwanie ich wraz z moczem. O sprawności ich funkcjonowania świadczy brak lub obecność określonych parametrów biochemicznych we krwi lub moczu. Najczęściej oznaczane parametry nerkowe to:

• poziom kreatyniny we krwi – jest to badanie mało specyficzne, które umożliwia wykrycie zaburzeń funkcjonowania nerek dopiero przy znacznym obniżeniu filtracji kłębuszkowej nerek; ponadto poziom kreatyniny we krwi zależy od wielu innych, pozanerkowych czynników;
• poziom mocznika we krwi, który także zależy od licznych czynników nie związanych z pracą nerek;
• wielkość przesączania kłębuszkowego GFR, wyliczaną w oparciu o stężenie kreatyniny we krwi i moczu oraz dobową objętość moczu;
• badanie ogólne moczu, w którym badana jest obecność parametrów biochemicznych (glukoza, bilirubina, ciała ketonowe) a także komórek (erytrocytów, leukocytów, nabłonków, bakterii czy wałeczków);
• badania specjalistyczne moczu, np. oznaczanie glukozy w dobowej zbiórce moczu, elektroforeza moczu w celu rozdziału białek na frakcje: albuminy, alfa-1-globuliny, alfa-2-globuliny, beta-globuliny i gamma-globuliny;
• znaczanie wskaźnika białko/kreatynina ACR w kierunku diagnostyki nefropatii cukrzycowej czy nadciśnieniowej.

Nowsze markery stosowane w celu wykrywania chorób nerek to cystatyna C, uznawana za znacznie dokładniejszy niż kreatynina test wykrywający zaburzenia nerkowe. Innym obiecującym markerem jest białko Tamma i Horsfalla, czyli uromodulina.

Bibliografia

Fugiel A., Kuźniewski M., Fedak D., Uromodulina – czy może być nowym wskaźnikiem uszkodzenia nerek?, Przegląd Lekarski 2013

Althof S., Kindler J., Atlas osadu moczu, Wydawnictwo Medyczne Sapota 2005