Testosteron wolny – co oznacza zbyt niski i podwyższony testosteron wolny?

Co to jest testosteron wolny?

Mianem testosteronu wolnego określa się taką frakcję testosteronu całkowitego, która nie jest związana z żadnym białkiem transportującym, np. albuminą lub SHBG. Prawidłowo u mężczyzny, około 40– 60 proc. testosteronu występuje w postaci związanej z SHBG (silne wiązanie), pozostała część natomiast jest połączona z albuminą. Jest to wiązanie słabe i łatwo odwracalne. Jedynie 2– 4 proc. testosteronu stanowi wolną frakcję tego hormonu. Wolny testosteron jest łatwo dostępny dla komórek.

Testosteron jest bardzo ważnym hormonem płciowym, odpowiedzialnym za rozwój drugorzędowych cech płciowych u mężczyzny. Są to obniżenie barwy głosu, wykształcenie owłosienia typu męskiego, wzrost masy mięśniowej, a także powiększenie penisa.

Testosteron zaliczany jest do grupy hormonów androgenowych, produkowany jest przez komórki Leydiga jąder mężczyzny. Wydzielanie testosteronu jest zależne od prawidłowego funkcjonowania gonad, nadnerczy, przesadki oraz podwzgórza. Nieprawidłowe funkcjonowanie, któregoś z tych elementów może przyczynić się do zaburzeń hormonalnych, związanych m.in. z nieprawidłowym poziomem testosteronu.

Zobacz też: Po co się robi wymaz z odbytu?

Kiedy badać testosteron wolny?

Wolny testosteron oznacza się w przypadku, gdy określenie testosteronu całkowitego daje wątpliwy wynik. Oznaczenie nie przynosi wartości diagnostycznej w przypadku zbyt dużych wahań poziomu SHBG, białka odpowiedzialnego za wiązanie i transport hormonów płciowych.

Badanie testosteronu wolnego wykonuje się w przypadku podejrzenia nieprawidłowego rozwoju płciowego u chłopców, który objawia się opóźnionym lub przedwczesnym dojrzewaniem płciowym.

Badanie w kierunku stężenia testosteronu wolnego zleca się mężczyznom z zaburzeniami libido oraz zaburzeniami erekcji. U kobiet oznaczenie testosteronu wolnego wskazane jest w przypadku hirsutyzmu (owłosienie typu męskiego u kobiet) oraz wirylizacji. Wirylizacja jest to zespół objawów występujący u kobiet, związany z pojawieniem się hirsutyzmu, męskiej budowy ciała, powiększeniem łechtaczki oraz łysieniem typu męskiego.

Oznaczenie testosteronu przeprowadza się również u pacjentów z zaburzeniami płodności, a także w diagnostyce niepłodność męskiej i żeńskiej.

Jakie są normy wolnego testosteronu?

Na badanie testosteronu należy się zgłosić do punktu laboratoryjnego, gdzie jest możliwe wykonanie oznaczenia wolnego testosteronu. Nie są konieczne żadne szczególne przygotowania. Jak wygląda badanie testosteronu wolnego? Oznaczenie wymaga pobrania od pacjenta niewielkiej próbki krwi. Umieszcza się ją w jałowej strzykawce lub próżniowej probówce. Pobrany materiał biologiczny przekazuje się do laboratorium.

Normy dla testosteronu wolnego są zależne od płci, wieku oraz metody oznaczenia zastosowanej przez laboratorium. Określa się, że prawidłowy poziom testosteronu wolnego mieści się w granicach:

• dla mężczyzn: 174–792pmol/l (50-210 ng/l);
• dla kobiet: <29,5pmol/l (<8,5 ng/l).

Niski poziom testosteronu wolnego – co oznacza?

Obniżony poziom testosteronu wolnego może być wywołany:

• niedorozwojem gonad;
• defektami występującymi podczas syntezy testosteronu;
• wirusowymi infekcjami gonad, w tym zapaleniem jąder wywołanym świnką;
• uszkodzeniem jąder w wyniku urazu mechanicznego lub nadużywania alkoholu;
• chorobami genetycznymi (np. zespół Klinefeltera);
• kastracją;
• leczeniem związanym z cytostatykami lub naświetlaniem gonad;
• guzem przysadki lub podwzgórza;
• hiperprolaktynemią;
• niedożywieniem pacjenta;
• zmianami stężeń białek transportujących.

Podwyższony testosteron wolny

Podwyższony poziom testosteronu wolnego może wystąpić w wyniku:

• wrodzonego lub nabytego przerostu nadnerczy;
• guza jądra;
• zespołu policystycznych jajników;
• nadczynności tarczycy;
• obecności guzów jajników, które wydzielają androgeny;
• zespołu Cushinga;
• zaburzeń stężeń białek wiążących i transportujących hormony płciowe.