Testosteron to hormon płciowy występujący w dużych ilościach głównie u mężczyzn, choć odgrywa on także pewną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu kobiecych organizmów. Ze względu na fakt, iż zarówno nadmiar, jak i niedobór testosteronu mogą prowadzić do szeregu niebezpiecznych powikłań, badanie jego poziomu stanowi istotny element diagnostyki wielu schorzeń, w tym m.in.: zaburzeń dojrzewania płciowego, niepłodności czy innych zaburzeń hormonalnych o podłożu androgenowym. Jak wygląda badanie testosteronu (jego poziomu)? Kiedy należy je wykonać i jak prawidłowo interpretować uzyskane wyniki? Jak zmieniają się normy testosteronu w zależności od wieku i płci pacjenta? Wszystkie odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule!
Badanie poziomu testosteronu – dlaczego jest ważne i jak interpretować wyniki?
Spis treści
Co to jest testosteron?
Testosteron należy do płciowych hormonów steroidowych – jest zaliczany do grupy androgenów. U mężczyzn syntetyzują go komórki śródmiąższowe Leydiga w jądrach. W kobiecym organizmie natomiast syntetyzowany jest również przez jajniki i łożysko, a w mniejszym stopniu u obu płci – także przez korę nadnerczy. Jego wydzielanie kontrolowane jest przez przysadkę mózgową. Ze względu na fakt, iż testosteron jest związkiem nierozpuszczalnym w wodzie, w naszym organizmie w większości związany jest z albuminami i globulinami (m.in. SHBG) i w ten sposób transportowany po organizmie. Jedynie niewielki jego odsetek występuje w krwiobiegu w aktywnej postaci wolnego testosteronu.
Jaką rolę gra testosteron w naszym organizmie? Jest hormonem anabolicznym, dlatego wpływa stymulująco na rozwój kości i tkanki mięśniowej, jednocześnie redukując ilość tkanki tłuszczowej. Ponadto:
- reguluje ciśnienie tętnicze krwi,
- wspiera pracę układu immunologicznego,
- utrzymuje libido na prawidłowym poziomie,
- wspiera funkcjonowanie jajników,
- utrzymuje mineralizację kości na prawidłowym poziomie,
- działa przeciwzapalnie,
- chroni komórki układu nerwowego,
- wpływa korzystnie na funkcje poznawcze.
U mężczyzn testosteron odpowiada przede wszystkim za prawidłowy przebieg dojrzewania płciowego, w tym pojawienie się drugorzędowych i trzeciorzędowych cech płciowych:
- dojrzewanie plemników,
- rozwój gruczołu krokowego,
- rozwój i powiększenie narządów płciowych,
- mutację,
- uwydatnienie chrząstki tarczowej krtani (jabłka Adama),
- pojawienie się zarostu na twarzy,
- przyrost masy mięśniowej i jej prawidłowy rozkład.
Stężenie testosteronu w naszym organizmie zmienia się m.in. wraz z wiekiem. U mężczyzn szczyt osiąga między 20. a 35. rokiem życia, potem stopniowo spada. Spadek poziomu testosteronu może być też wynikiem: braku aktywności fizycznej, stresu, nieprawidłowej diety, przyjmowania niektórych leków czy stosowania używek. Zaburzenia poziomu testosteronu mogą prowadzić do różnego rodzaju schorzeń, dlatego tak ważne jest ich odpowiednio wczesne wykrycie i wdrożenie właściwego leczenia.
U kobiet za wysoki poziom testosteronu może prowadzić do:
- hirsutyzmu;
- trądziku;
- pogorszenia nastroju – w tym nadpobudliwości i niepokoju, a nawet stanów depresyjnych;
- obniżenia odporności;
- zaburzeń miesiączkowania;
- spadku libido;
- problemów z płodnością;
- łysienia androgenowego;
- obniżenia głosu.
Z kolei u mężczyzn za wysokie stężenie, nadmiar testosteronu może skutkować:
- bezdechem sennym,
- nadmiernym przetłuszczaniem się włosów i skóry,
- trądzikiem,
- nadpobudliwością i agresją,
- przerostem prostaty,
- zaburzeniami erekcji,
- niepłodnością,
- zbyt wysokim poziomem cholesterolu,
- zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób cywilizacyjnych.
W przeciwieństwie do przypadku kobiet, zbyt niski poziom testosteronu u mężczyzn również jest zjawiskiem negatywnym i może prowadzić do:
- obniżenia nastroju, a nawet stanów depresyjnych;
- uczucia przewlekłego zmęczenia;
- nadmiernego przyrostu masy ciała, któremu towarzyszy spadek masy mięśniowej;
- zmian osteoporetycznych w kościach;
- zaburzeń płodności;
- spadku libido (częste są też zaburzenia erekcji).
Badanie testosteronu – kiedy wykonać
Jak już zostało wspomniane, zarówno zbyt wysoki, jak i zbyt niski poziom testosteronu jest zjawiskiem negatywnym, które wpływa niekorzystnie na nasz organizm, prowadząc do wystąpienia wielu objawów niepożądanych, a także rozwoju różnego rodzaju schorzeń.
Z tego względu lekarz może zlecić badanie poziomu testosteronu u kobiet i u mężczyzn, m.in. w przypadku:
- zaburzenia dojrzewania płciowego u chłopców i młodych mężczyzn;
- niewyjaśnionego, gwałtownego spadku lub przyrostu masy ciała;
- diagnostyki niepłodności;
- łysienia;
- trądziku;
- spadku libido i kłopotów z erekcją;
- ginekomastii;
- podejrzenia guza jąder;
- hirsutyzmu (nadmiernego owłosienia) u kobiet;
- wystąpienia u kobiet innych objawów wirylizacji (nadmiaru androgenów w organizmie).
W ramach podstawowego badania poziomu tego hormonu ocenia się całkowite stężenie testosteronu w naszym krwiobiegu.
Czasem konieczna jest pogłębiona diagnostyka i osobne oznaczenie poszczególnych frakcji – testosteronu wolnego i testosteronu związanego z białkami.
Badania poziomu testosteronu – przebieg
Oznaczenie poziomu testosteronu wykonywane jest w surowicy krwi. Materiałem do badania będzie więc próbka krwi żylnej – pobierana najczęściej z żyły łokciowej. Badanie poziomu testosteronu to badanie, które nie wymaga specjalnego przygotowania, a materiał może być pobrany o dowolnej porze dnia (nie trzeba być na czczo). Jedyne, o czym należy pamiętać, to unikanie wysiłku fizycznego na około dobę przed wizytą w punkcie pobrań, a także poinformowanie lekarza o wszystkich przyjmowanych na stałe preparatach – niektóre z nich mogą bowiem wpływać na wynik badania.
Czy istnieje domowy test na poziom testosteronu? Choć w sieci można znaleźć tego typu informacje, metodyka oznaczenia poziomu testosteronu we krwi nie pozwala na wykonanie tego badania w warunkach ambulatoryjnych. Istnieje co prawda możliwość samodzielnego pobrania próbki krwi w domu i jej odesłanie do laboratorium w celu wykonania badania, jednak nie jest to metoda rekomendowana. Nieprawidłowe przechowywanie materiału w trakcie transportu może bowiem prowadzić do zaburzenia wiarygodności uzyskanego wyniku.
Badanie poziomu testosteronu jest wykonywane w większości laboratoriów medycznych, zarówno odpłatnie, jak i w oparciu o skierowanie od lekarza w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, a czas oczekiwania na wyniki zwykle nie przekracza 1–2 dni roboczych.
Stężenie hormonu – normy poziomu testosteronu
Normy stężenia testosteronu we krwi różnią się, nie tylko w zależności od płci pacjenta, ale również od jego wieku. W niektórych przypadkach może na nie wpływać również metoda wykorzystywana do oznaczenia. Dlatego zawsze w interpretacji wyników należy brać pod uwagę zakresy referencyjne podane przez laboratorium wykonujące badanie.
Ogólnie jednak wartości referencyjne testosteronu dla mężczyzn powinny mieścić się w zakresie 260–1000 ng/dl, a dla kobiet w zakresie 15–70 ng/dl.
Poniżej znajdziesz tabele przedstawiające zależność między stężeniem testosteronu a wiekiem pacjentów.
Poziom testosteronu a wiek – tabela dla mężczyzn:
| Wiek | Mężczyzna |
| Noworodek | 75-400 ng/dl |
| Niemowlak do 5. miesiąca życia | 14-363 ng/dl |
| Dziecko do 2. roku życia | <37 ng/dl |
| 2-3 lata | <15 ng/dl |
| 4-5 lat | <19 ng/dl |
| 6-7 lat | <13 ng/dl |
| 8-9 lat | 2-8 ng/dl |
| 10-11 lat | 2-165 ng/dl |
| 12-13 lat | 3-619 ng/dl |
| 14-15 lat | 31-733 ng/ml |
| 16-17 lat | 158-826 ng/ml |
| 18-39 lat | 300-1080 ng/dl |
| 40-59 lat | 300-890 ng/ml |
| ≥60 lat | 300-720 ng/ml |
Poziom testosteronu a wiek – tabela dla kobiet:
| Wiek | Kobieta |
| Noworodek | 20–64 ng/dl |
| Niemowlak do 6. miesiąca życia | <20 ng/dl |
| Dziecko do 2 lat | <9 ng/dl |
| 2–3 lata | <20 ng/dl |
| 4–5 lat | <30 ng/dl |
| 6–7 lat | <7 ng/dl |
| 8–9 lat | 1–11 ng/dl |
| 10–11 lat | 3–32 ng/dl |
| 12–15 lat | 6–52 ng/dl |
| 16–17 lat | 9–58 ng/dl |
| 18–59 lat | 9–55 ng/dl |
| ≥60 lat lub okres pomenopauzalny | 5–32 ng/dl |
Interpretacja wyników testosteronu we krwi
Interpretacja wyników uzyskanych w badaniu poziomu testosteronu zawsze powinna być wykonywana przez lekarza, przy uwzględnieniu wyników pozostałych badań laboratoryjnych (np. stężenia innych hormonów) oraz stanu klinicznego pacjenta.
Zarówno zbyt wysoki, jak i obniżony poziom testosteronu (zbyt niski) mogą mieć różne przyczyny, od których będzie zależeć ewentualna terapia.
U mężczyzn obniżenie poziomu testosteronu może być spowodowane, np.:
- uszkodzeniem mechanicznym jąder,
- przebytą infekcją wirusową,
- nadużywaniem alkoholu,
- niewydolnością kory nadnerczy,
- niewydolnością hormonalną jąder,
- zaburzeniem pracy przysadki mózgowej,
- bezpłodnością.
Przyjmuje się, że stężenie testosteronu poniżej 8 ng/dl jest u mężczyzn wskazaniem do wdrożenia substytucji farmakologicznej.
Z kolei zbyt wysoki poziom testosteronu może być spowodowany:
U mężczyzn:
- guzem jądra,
- guzem nadnerczy,
- nadczynnością tarczycy,
- zbyt wczesnym dojrzewaniem płciowym,
- stosowaniem niektórych leków lub preparatów z testosteronem.
U kobiet:
- guzem jajnika,
- zespołem policystycznych jajników (PCOS),
- guzem nadnerczy,
- wrodzonym przerostem kory nadnerczy.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Dembińska-Kieć A., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, wyd. IV, Wrocław 2018.
- Rychlik U., Ocena stężenia testosteronu i jego frakcji u chorych z miejscowo zaawansowanym rakiem gruczołu krokowego oraz u chorych z pierwotnym rozsiewem choroby. Diagn Lab. (2019);55(4):257-270.
- Mielewczyk J., Świętochowska E., Ostrowska Z., Miczek I., Diagnosis and Management of Testosterone Deficiency in men: A review of the European and American Urology Associations, Postepy Hig Med Dosw (online), 2021; 75: 217–228
Opublikowano: 19.08.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Natalia Michalak
diagnosta laboratoryjny
Absolwentka kierunku analityka medyczna na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Prywatnie mama wesołej dwójki i pasjonatka zdrowego i aktywnego stylu życia. Dzięki swojemu wykształceniu doskonale wie, jak ważną rolę odgrywa w trosce o zdrowie i dobre samopoczucie odpowiednia profilaktyka, której niezbędnymi elementami są m.in. regularnie wykonywane badania laboratoryjne, odpowiednia dieta i aktywność fizyczna.
209
Komentarze i opinie (0)