Test zdolności zagęszczania moczu

Co to jest test zagęszczania moczu?

Test zdolności zagęszczania moczu, zwany inaczej testem odwodnieniowym, to proste i mało inwazyjne badanie, wykorzystujące naturalną zdolność nerek do zagęszczania moczu. Polega ono na całkowitym zaprzestaniu przyjmowania płynów (oczywiście pod pełną kontrolą lekarza) z jednoczesną oceną każdej oddanej porcji moczu pod kątem analizy jej gęstości oraz osmolalności.

Gęstość moczu wyrażamy przy użyciu parametru nazwanego ciężarem właściwym moczu (wynoszącym od 1.003-1,035 kg/l w warunkach prawidłowych). Oznaczenie ciężaru właściwego jest jednym z podstawowych parametrów ocenianym w badaniu ogólnym moczu.

Wzrost wartości ciężaru właściwego, a więc zagęszczenie moczu u zdrowego człowieka występuje w chwili powstrzymania się od przyjmowania płynów. Niekiedy zwiększoną wartość ciężaru właściwego moczu możemy obserwować także w przebiegu stanów patologicznych związanych z odwodnieniem. Należą do nich m.in.:

• cukrzyca,
• białkomocz (w postaci zespołu nerczycowego),
• kłębuszkowe zapalenie nerek.

Po zastosowaniu leków o działaniu silnie odwadniającym np. mannitolu czy furosemidu, po wczesnej fazie zmniejszenia ciężaru właściwego przy braku odpowiedniego nawodnienia pacjenta, dochodzi do wzrostu gęstości moczu. Utrata zdolności zagęszczania moczu przez nerki może być wczesnym sygnałem rozwijającej się przewlekłej choroby nerek, grożącej ciężkimi powikłaniami narządowymi, a niekiedy nawet prowadzącej do zgonu.

Wskazania do wykonania testu zagęszczania moczu

Wskazaniami do wykonania testu zagęszczania moczu są:

• wczesna faza niewydolności nerek;
• choroby cewkowo-śródmiąższowe nerek – w tych zaburzeniach dochodzi do uszkodzenia nefronu, czyli podstawowej jednostki produkującej mocz w nerce. Skutkuje to zaburzeniami zagęszczania moczu. Obecnie najczęstszymi przyczynami uszkodzenia nerek, a co za tym idzie ich niewydolności są: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze oraz kłębuszkowe i śródmiąższowe zapalenia nerek. Te stany są pośrednimi wskazaniami do wykonania testu zagęszczenia moczu;
• pierwszy etap diagnostyki moczówki prostej – w moczówce prostej z racji zaburzonego wydzielania wazopresyny, hormonu produkowanego w układzie nerwowym, nie dochodzi do wchłaniania wody w nerkach co skutkuje zwiększonym wydzielaniem moczu (do 15-20 litrów na dobę). W przebiegu moczówki prostej nie dochodzi ani do wzrostu osmolalności, ani ciężaru właściwego moczu. Wzrost tych parametrów wyklucza rozpoznanie moczówki i przemawia za rozpoznaniem psychicznego podłoża schorzenia (polidypsję psychogenną).

Jak przebiega test zdolności zagęszczania moczu?

Test odwodnieniowy jest prostym, stosunkowo bezpiecznym i łatwym do wykonania badaniem, nie wymagającym wcześniejszego przygotowania. Jedynym mankamentem może być długość badania, średnio trwa około 24 godzin. Lekarz zlecający wykonanie testu powinien przed przystąpieniem do badania ocenić aktualny stan nerek. Interpretacji podlega stężenie kreatyniny oraz jonów sodu i potasu w surowicy krwi. Lekarz, w miarę możliwości, powinien także zebrać krótki wywiad na temat: obecnie przyjmowanych leków oraz wcześniejszych badań obrazujących funkcjonowanie nerek.

Przez cały okres badania pacjent nie przyjmuje płynów. Ocenie podlega każda porcja oddanego moczu. Mierzony jest ciężar właściwy moczu oraz osmolalność. Badanie może zakończyć się wcześniej w przypadku gdy oceniane parametry osiągną lub przekroczą zakładaną wartość, najczęściej jednak trwa on dobę. Ciężar właściwy moczu powinien wzrosnąć do 1,025 – 1,035. Jeżeli po upływie 24 godzin wartość ta nie zostanie osiągnięta, wskazuje to na upośledzenie zagęszczania moczu.

U pacjentów, którzy nie są w stanie powstrzymać się od spożywania płynów, stosuje się zmodyfikowany test odwodnieniowy, tzw. Próbę Zimnickiego. Modyfikacja testu polega na podawaniu w ciągu doby określonej ilości płynów – standardowo 1000 ml i ocenie ciężaru właściwego moczu w kolejnych oddawanych porcjach.

Po zakończeniu badania należy uzupełnić niedobory płynów. U pacjentów z niewydolnością krążenia nie należy uzupełniać niedoborów w sposób gwałtowny, gdyż może się to wiązać z powikłaniami pod postacią obrzęku płuc. Samo badanie nie powoduje skutków ubocznych. Test zagęszczania moczu jest badaniem powtarzalnym i może być wykonywany u kobiet w ciąży.

Przeciwwskazania do wykonania testu odwodnieniowego

Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania testu zagęszczania moczu jest niewydolność nerek. Odwodnienie może spowodować zmniejszenie ilości krążącej krwi w organizmie pacjenta, co może skutkować niedokrwieniem nerek i pogłębieniem niewydolności nerek.