Test na paciorkowca – kiedy go wykonać?

Co to jest paciorkowiec?

Paciorkowce (łac. Streptococcus) to duża grupa bakterii, swoją nazwę zawdzięczająca wyglądowi pod mikroskopem – poszczególne bakterie układają się jedna za drugą, tworząc różnej długości „paciorki”. Większość gatunków paciorkowców jest nieszkodliwa dla człowieka, niektóre jednak mają zdolność wywołania choroby. Bakterie te mogą być przyczyną infekcji o różnym stopniu ciężkości, od względnie częstych i niegroźnych (jak zapalenie gardła) do poważnych, mogących zagrażać życiu (np. bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych).

Jednym z najczęściej wywołujących infekcje gatunkiem paciorkowca jest tzw. paciorkowiec ropotwórczy (Streptococcus pyogenes lub S. pyogenes). W nazewnictwie profesjonalny określany jest często jako paciorkowiec β-hemolizujący grupy A. Stanowi on częstą przyczynę ostrego bakteryjnego zapalenia gardła i migdałków, potocznie nazywanego anginą.

To też może Cię zainteresować: Biały nalot na gardle i migdałkach – jakie są przyczyny?

W szybkim teście lateksowym na paciorkowca wykorzystuje się fakt, że każda komórka bakterii zaopatrzona jest w pewne charakterystyczne dla danego gatunku cząsteczki – tzw. antygeny. Ich wykrycie pozwala potwierdzić zakażenie paciorkowcem. Test lateksowy pozwala na uzyskanie wyniku w ciągu kilku minut. Jego zasadniczą zaletą w stosunku do standardowego badania mikrobiologicznego jest więc jego szybkość (dla porównania wyniki posiewu dostępne są zwykle po co najmniej 48 godzinach hodowli).

Wskazania do wykonania testu na paciorkowca

Szybki test na paciorkowca wykonuje się najczęściej w przypadku wystąpienia objawów ostrej infekcji gardła (zwykle z jednoczesnym zajęciem migdałków). Zakażenie paciorkowcem najczęstsze jest u dzieci. Objawia się:

• silnym bólem gardła,
• wysoką gorączką (powyżej 38°C),
• bólem głowy,
• białym nalotem na migdałkach,
• „obłożonym” (a w miarę rozwoju choroby – malinowym) językiem.

U dzieci zdarzają się również ból brzucha i wymioty. Wykonanie testu pozwala w takiej sytuacji szybko odróżnić infekcję bakteryjną od zakażenia wirusowego, które czasami przebiega podobnie. Jest to o tyle ważne, że antybiotyki stosowane w zakażeniach bakteryjnych (w tym wywołanych przez paciorkowce) nie działają na wirusy. Test pozwala więc zarówno uniknąć niepotrzebnej antybiotykoterapii, jak i wcześnie wdrożyć odpowiednie leki w przypadku potwierdzenia obecności paciorkowca.

Warto mieć na uwadze, że nieleczona angina wiąże się z ryzykiem powikłań. Niektóre z nich – jak np. gorączka reumatyczna lub ostre kłębuszkowe zapalenie nerek – mogą wiązać się z poważnymi następstwami. Test na paciorkowca ma szczególne znaczenie w sytuacjach, gdy nie ma możliwości wykonania posiewu oraz gdy stan chorego wymaga pilnego wdrożenia leczenia.

Jak przeprowadza się test na paciorkowca?

Test na antygen paciorkowca wymaga zbadania materiału z okolicy zakażenia – w przypadku anginy jest to wymaz z gardła. Pobranie materiału powinno być wykonane na czczo (lub co najmniej kilka godzin po ostatnim posiłku). Na kilka godzin przed badaniem nie należy płukać jamy ustnej. Istotne jest, aby poinformować lekarza o stosowanych aktualnie i w niedawnym czasie lekach (dotyczy to zwłaszcza antybiotyków). Pobranie materiału do badania odbywa się z wykorzystaniem tzw. wymazówki (przypomina ona kształtem patyczek kosmetyczny). Lekarz przyciska język do dna jamy ustnej za pomocą szpatułki, a następnie przesuwa i obraca końcówkę wymazówki w miejscach zmienionych chorobowo (szczególnie na tylnej ścianie gardła oraz nad migdałkami). Po pobraniu materiału lekarz nanosi go na paski testowe. Wynik otrzymuje się po kilku minutach.

Wartości referencyjne

Za wynik prawidłowy przyjmuje się brak antygenu paciorkowca w próbce z wymazu (tzw. wynik ujemny). Wykrycie antygenu (wynik dodatni) wiąże się ze stwierdzeniem obecności paciorkowca i uznawane jest za wynik nieprawidłowy. W niektórych przypadkach uzyskuje się wynik niejednoznaczny, niemożliwy do interpretacji. Dokładna prezentacja wyniku zależna jest od stosowanego w danym gabinecie lekarskim sprzętu.

Interpretacja wyniku

Test na obecność antygenu paciorkowca β-hemolizującego charakteryzuje się dużą swoistością i nieco mniejszą czułością. Oznacza to, że uzyskanie wyniku dodatniego potwierdza obecność antygenu paciorkowca w próbce i tym samym umożliwia zdiagnozowanie infekcji paciorkowcowej. Stanowi to podstawę do wdrożenia leczenia antybiotykiem. Należy jednak pamiętać, że u dzieci wczesnoszkolnych częstym zjawiskiem jest nosicielstwo paciorkowca ropotwórczego (obecność bakterii w gardle bez wywoływania choroby). Stąd też istnieje u nich zwiększone ryzyko uzyskania wyniku fałszywie dodatniego. Błędnej interpretacji można uniknąć odnosząc wynik testu do obecnych objawów.

Wynik ujemny badania oznacza brak antygenu paciorkowca w próbce. Z uwagi jednak na niepełną czułość testu, zdarza się „przeoczenie” infekcji i uzyskanie wyniku ujemnego, mimo faktycznego zakażenia S. pyogenes. Jest to tzw. wynik fałszywie ujemny. Z tego względu wynik ujemny, zwłaszcza przy współistnieniu wyraźnych objawów anginy (oraz w każdym przypadku u dzieci), jest wskazaniem do wykonania bardziej dokładnego badania mikrobiologicznego – posiewu. Dopiero brak wzrostu paciorkowca w hodowli pozwala w sposób pewny wykluczyć infekcję paciorkowcową.