Szczawiany wapnia w moczu – co oznaczają?

Szczawiany wapnia w moczu – czym są i jak powstają?

Kryształy szczawianu wapnia w moczu to jedne z najpowszechniej wykrywanych kryształków. Stanowią one najczęstszą przyczynę kamicy nerkowej.

Szczawiany w moczu występują fizjologicznie w niewielkiej ilości, a ich źródłem jest pożywienie, a także przemiany metaboliczne kwasu glioksalowego i askorbinowego.

Co powoduje wytrącanie kryształów szczawianu w moczu? Niezbędna jest kombinacja dwóch czynników – z jednej strony nadmiernej podaży szczawianów, a z drugiej – obecności w moczu czynników sprzyjających krystalizacji: kwaśnego pH, nadmiaru wapnia, magnezu, cytrynianów czy mukopolisacharydów.

Przekroczenie progu rozpuszczalności szczawianów w moczu powoduje wytrącanie ich osadu, a w dalszej kolejności – powstawanie kamieni nerkowych (kamica nerkowa) lub kamieni o innej lokalizacji w drogach moczowych.

Czynnikiem najczęściej towarzyszącym nadmiernemu stężeniu szczawianów jest wysoka zawartość wapnia w moczu. Zatem obecność szczawianów wapnia w moczu najczęściej wskazuje na schorzenia przebiegające ze wzrostem zawartości szczawianów oraz jonów wapnia w układzie moczowym.

Sprawdź również: Ketony w moczu – normy, przyczyny, objawy, leczenie

Kryształki szczawianu wapnia w moczu – norma

Norma szczawianów w moczu to 10–35 mg/dobę. Powinny być one oznaczane w dobowej zbiórce moczu. Z kolei norma wydalania wapnia z moczem wynosi < 250 mg/dobę u kobiet oraz < 300 mg/dobę u mężczyzn.

Kryształy szczawianów w moczu oznaczane są pod mikroskopem w odwirowanym osadzie moczu. Fizjologicznie mogą występować nieliczne kryształy szczawianu wapnia w polu widzenia. Przekroczenie tych wartości sprzyja rozwojowi kamicy szczawianowej.

Kamica nerkowa to coraz częściej diagnozowana przypadłość, obecnie dotycząca ok. 5 proc. populacji. Częściej dotyka mężczyzn, diagnozowana jest także u dzieci (kamica nerkowa u dzieci). Szczawiany w moczu mogą występować w nadmiarze jako efekt schorzeń wrodzonych lub nabytych.

To też może Cię zainteresować: pH moczu – co oznacza zasadowy i kwaśny odczyn moczu?

Kryształy szczawianu wapnia w moczu – co oznaczają?

Jak już wspomniano, szczawiany wapnia w moczu powstają w przebiegu chorób powodujących wzrost stężenia szczawianów lub wapnia w świetle układu moczowego, czego ostateczną konsekwencją jest kamica nerkowa.

Najczęstszą przyczyną kamicy szczawianowej (także u dzieci) jest hiperkalciuria, czyli nadmierne wydalanie wapnia z moczem.

Przyczyny hiperkalciurii to:

• nadmierne wchłanianie wapnia w przewodzie pokarmowym (dieta bogata w wapń, sód, węglowodany i białka, a uboga w fosforany i potas oraz nadmiar witaminy D);
• zmniejszenie wchłaniania zwrotnego wapnia w kanalikach nerkowych (diuretyki, cukrzyca);
• nadmierna resorpcja wapnia z kości (pierwotna nadczynność przytarczyc, szpiczak, przerzuty nowotworowe do kości, unieruchomienie, długotrwała terapia sterydami).

Nadmiar wapnia w moczu wiąże szczawiany, tworząc trwałe struktury krystaliczne szczawianu wapnia. Niekiedy hiperkalciuria ma podłoże genetyczne, wtedy, z nieznanych powodów, następuje wzmożone wydalanie wapnia, mimo jego prawidłowego stężenia we krwi.

Liczne szczawiany w moczu – o czym świadczą?

Liczne szczawiany w moczu mogą towarzyszyć diecie obfitującej w produkty zawierające kwas szczawiowy, np. – szczaw, szpinak, rabarbar, cytryny, buraki, kapustę, herbatę, alkohol i kakao.

Duża zawartość białka zwierzęcego prowadzi do zakwaszenia moczu, co sprzyja wytrącaniu kamieni szczawianowych. Dieta bogata w owoce i warzywa natomiast – obniża stężenie cytrynianów (także koniecznych do wytrącenia szczawianu wapnia). Nadmierne spożycie kwasu askorbinowego (witaminy C) także prowadzi do nadmiaru szczawianów w moczu.

Ponadto choroba Leśniowskiego-Crohna czy zespoły złego wchłaniania sprzyjają wzmożonemu wchłanianiu szczawianów z przewodu pokarmowego.

Szczawiany wapnia w moczu mogą także świadczyć o pierwotnej hiperoksalurii, czyli wrodzonym zaburzeniu metabolizmu kwasu glioksylowego.

Wszystkie wymienione stany chorobowe, manifestujące się nadmiernym stężeniem wapnia czy szczawianów w moczu, powodują wytrącanie kryształów szczawianu wapnia, które są podłożem dla rozwoju kamieni nerkowych. Kamica nerkowa jest zatem objawem wielu zaburzeń, a nie zaburzeniem samym w sobie.

Szczawiany wapnia w moczu – postępowanie

Stwierdzenie obecności nielicznych szczawianów wapnia nie jest podstawą do niepokoju – kryształy te, w niewielkich ilościach, występują w moczu u każdego.

Jeśli jednak, w wyniku badania moczu, pojawi się informacja o licznych kryształach szczawianu, wskazana jest dalsza diagnostyka. Ilościowe oznaczanie szczawianów w dobowej zbiórce moczu i USG układu moczowego to standardy w rozpoznaniu kamicy nerek.