Przeciwciała ANCA – kiedy wykonywać to badanie?

Przeciwciała ANCA – charakterystyka

Przeciwciała ANCA (ang. anti-neutrophil cytoplasmic antibodies) to przeciwciała przeciw cytoplazmie neutrofilów. Przeciwciała te uczestniczą w patogenezie takich autoimmunologicznych schorzeń naczyń jak:

• ziarniniakowatość Wegenera (ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń) – schorzenie to dotyczy małych i średnich włośniczek, żyłek, żył i tętnic; ponadto charakterystyczne jest zajęcie nerek i rozwój martwiczego zapalenia kłębuszków nerkowych;
• mikroskopowe zapalenie naczyń – obejmuje ono małe i średnie żyły i tętnice, a także martwicze zapalenie kłębuszków nerkowych; niekiedy obserwowane są także zmiany w naczyniach włosowatych płuc;
• zespół Churga-Strauss (ziarniniak kwasochłonny z zapaleniem naczyń) – jest to ziarniniakowe zapalenie dróg oddechowych ze współistniejącą astmą.

Ta heterogenna grupa schorzeń, określanych mianem układowego zapalenia naczyń cechuje się występowaniem zapalnych nacieków zmian martwiczych ścian naczyń krwionośnych. Za rozwój tych niekorzystnych zmian odpowiadają m.in. przeciwciała ANCA. Mają one zdolność aktywowania neutrofili, co prowadzi do uszkodzenia śródbłonka naczyń oraz generowania nacieków zapalnych. Ponadto dochodzi do aktywacji kaskady krzepnięcia krwi.

Przeciwciała c-ANCA skierowane są przeciwko antygenowi proteazie serynowej (PR3), zaś przeciwciała p-ANCA – przeciwko mieloperoksydazie (MPO).

Zobacz listę chorób autoimmunologicznych.

Badania przeciwciał ANCA we krwi – wskazania

Oznaczenie poziomu przeciwciał przeciw cytoplazmie c-ANCA oraz p-ANCA wykonywane jest przede wszystkim przy podejrzeniu układowego autoimmunizacyjnego zapalenia naczyń. Podejrzenie to może nasunąć występowanie następujących objawów:

• objawów ogólnych: osłabienia, gorączki, spadku masy ciała czy nocnych potów;
• objawów specyficznych, wynikających z zajęcia naczyń krwionośnych zlokalizowanych w konkretnych narządach: zaburzeń widzenia lub słuchu, duszności i kaszlu, krwioplucia, wysypki skórnej.

Badanie przeciwciał ANCA wykonywane jest także w celu monitorowania przebiegu choroby.

Jak wygląda badanie p-ANCA i c-ANCA?

Badanie na przeciwciała ANCA we krwi wykonywane jest z próbki krwi żylnej pobranej w dowolnym momencie; pacjent nie musi być na czczo. Pobraną próbkę krwi bada się pod mikroskopem fluorescencyjnym, po zmieszaniu krwi z neutrofilami. Następnie mieszanina wybarwiana jest barwnikiem fluorescencyjnym w celu uwidocznienia ewentualnej reakcji autoprzeciwciał z granulocytami obojętnochłonnymi. Na tym etapie badania możliwe jest określenie typu fluorescencji:

• przeciwciała p-ANCA, czyli przeciwciała o typie świecenia okołojądrowym widoczne są jako silna fluorescencja w okolicy jądra komórkowego;
• przeciwciała c-ANCA cechują się cytoplazmatycznym typem świecenia, które widoczne jest jako fluorescencja rozproszona w całej cytoplazmie komórki.

Gdy w pierwszym etapie badania uzyskany zostanie wynik dodatni, czyli pojawi się fluorescencja, wówczas konieczne jest określenie miana przeciwciał ANCA. Miano przeciwciał ANCA odnosi się do ich stężenia we krwi i polega na określeniu najwyższego rozcieńczenia surowicy, które daje wynik dodatni. Miano przeciwciał ANCA określane jest na drodze kolejnych rozcieńczeń surowicy, a im wyższe miano, tym wyższe stężenie przeciwciał ANCA we krwi.

Poza wspomnianym badaniem immunofluorescencji pośredniej, pozwalającej na określenie typu świecenia (p-ANCA i c-ANCA), możliwe jest wykonanie testu ELISA. To badanie umożliwia ocenę swoistości antygenowej przeciwciał, czyli PR3 ANCA oraz MPO ANCA.

Interpretacja badania ANCA, wyniki

Ujemny wynik badania ANCA nie wyklucza występowania autoimmunologicznego zapalenia naczyń, ale prawdopodobieństwo obecności choroby jest niewielkie. Dodatni wynik badania wskazuje na duże prawdopodobieństwo wystąpienia zapalenia naczyń. Przeciwciała przeciwcytoplazmatyczne p-ANCA lub c-ANCA wraz z dodatnim wynikiem przeciwciał przeciwko PR3 stwierdzane są u ponad 80 proc. pacjentów cierpiących na ziarnianiaka Wegenera. Dodatnie przeciwciała MPO oraz p-ANCA stwierdzane są u pacjentów z:

• kłębuszkowym zapaleniem nerek,
• mikroskopowym zapaleniem naczyń,
• zespołem Churga-Strauss,
• zespole Goodpasteure'a.

Z kolei przeciwciała MPO ANCA oraz c-ANCA towarzyszą takim chorobom autoimmunologicznym jak zespół Sjögrena, toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów.

Czytaj również: Granulocyty – co to? Rodzaje, funkcje, normy we krwi