pH krwi a równowaga kwasowo-zasadowa organizmu

pH krwi a równowaga kwasowo-zasadowa

pH krwi jest odzwierciedleniem przeciwstawnych procesów komórkowych: produkcji CO₂ i nielotnych kwasów oraz jednoczesnego wydalania CO₂ i jonów wodorowych. Za utrzymanie fizjologicznego pH odpowiadają liczne układy buforowe krwi i komórek, wymiana gazowa w płucach oraz wydalanie jonów wodorowych z moczem.

Zaburzenie homeostazy, czyli równowagi kwasowo-zasadowej organizmu, prowadzi do nieprawidłowości elektrolitowych, neurologicznych oraz metabolicznych. W skrajnych przyczynach może prowadzić do śmierci.

Gazometria, obejmująca m.in. oznaczenie pH oraz ocenę saturacji O₂ i CO₂, dostarcza cennych informacji o zaburzeniach równowagi kwasowo-zasadowej oraz wymianie gazowej organizmu. Badanie powinno być wykonywane z krwi tętniczej (gazometria krwi tętniczej), choć w stanach nagłych dopuszczalne jest oznaczenie z krwi włośniczkowej.

Przeczytaj też: Czym jest homeostaza?

Gazometria (badanie pH krwi i saturacji) – kiedy?

Najczęściej wskaźnik odczynu krwi sprawdzany jest w przypadku przewlekłej niewydolności oddechowej, którą sugerować mogą objawy, takie jak: duszności, zadyszka, łatwe męczenie się, sinica (sine zabarwienie warg, czasem płatków uszu i koniuszka nosa), kaszel i świszczący oddech.

Inne wskazania do badania pH krwi to: choroby metaboliczne, długotrwałe wymioty, urazy szyi i głowy, sepsa, ostra niewydolność serca czy powikłana cukrzyca, a także stany nagłe – rozległe urazy, zaburzenia świadomości czy inne objawy neurologiczne oraz poważne zaburzenia oddechu.

Szczególnym przypadkiem jest badanie pH skalpu płodu lub pH krwi pępowinowej. Takie badania krwi noworodka wykonywane jest okołoporodowo w przypadku: przewlekłego zapalenia nerek, nadciśnienia bądź cukrzycy u matki, hipotrofii płodu, skurczów porodowych o nadmiernej amplitudzie bądź częstotliwości, przedłużającego się porodu, smółki w płynie owodniowym, innych powikłań porodowych.

To też może Cię zainteresować: pH moczu – co oznacza zasadowy i kwaśny odczyn moczu?

Odczyn krwi – badanie – przebieg i normy

Poziom pH krwi powinien być oznaczany w próbce krwi tętniczej (badanie krwi), pobranej w warunkach anaerobowych, czyli bez kontaktu w powietrzem. Próbkę pobiera się najczęściej z tętnicy promieniowej po wewnętrznej stronie nadgarstka. Po nakłuciu krew pobierana jest do cienkiej kapilary, której końce zatykane są koreczkami. Ważne jest, aby do probówki nie dostały się pęcherzyki powietrza, a pH oznaczone zostało jak najszybciej.

Niekiedy wykonuje się oznaczenie pH krwi włośniczkowej, po pobraniu krwi z nakłucia opuszka palca lub płatka ucha. Nakłuwane miejsce powinno zostać uprzednio ogrzane w celu przekrwienia. pH płodu bada się natomiast na drodze nacięcia skalpu na długość około 2 mm.

Wartości pH przekraczające dolny zakres normy wskazują na kwasowe pH krwi, zaś przekraczające górną jej granicę – zasadowe pH.

Jeśli chodzi o odczyn krwi, norma zależy od tego, z jakiej próbki oznaczane jest badanie:

• pH krwi tętniczej mieści się w zakresie 7,35–7,45;
• pH krwi żylnej mieści się w zakresie 7,32–7,42.
• pH krwi płodu powinno wynosić 7, 20–7,40.

Badanie nie wymaga żadnego przygotowania ze strony pacjenta. Nakłucie tętnicy nie należy do przyjemnych i może wiązać się z bólem. Po pobraniu krwi pacjent powinien odpoczywać i uciskać miejsce wkłucia przez kilkanaście minut.

pH krwi (wysokie i niskie w morfologii) – co to znaczy?

Interpretacja pH dla płodu przedstawia się następująco: pH w zakresie 7,29 do 7,40 oznacza dobrostan płodu. Wartości pH 7,26–7,28 to wartości graniczne, zaś 7,10–7,25 to mniej lub bardziej nasilona kwasica, która może stanowić wskazanie do jak najszybszego rozwiązania porodu. pH płodu 6,70–7,09 to nasilona kwasica płodu i zagrożenie życia, zaś pH poniżej 6,70 – strefa śmierci wewnątrzmacicznej płodu.

Wysokie lub podwyższone pH krwi w wynikach badania może być wynikiem:

• zasadowicy spowodowanej przewlekłymi wymiotami, długotrwałym stosowaniem glikokortykosteroidów czy diuretyków, a także pod wpływem niektórych toksyn;
• hipokaliemii;
• aktywacji glikolizy beztlenowej.

Obniżone (za niskie) pH krwi świadczy natomiast o:

• kwasicy spowodowanej zatruciem alkoholem, niedotlenienieniem organizmu, cukrzycą, przewlekłą biegunką, niewydolnością nerek, chorobami płuc lub serca;
• hiperkaliemii;
• zaburzeniach metabolizmu;
• przewlekłym zmęczeniu.

Jeśli chodzi o interpretację pH, oznaczanie jednocześnie innych parametrów w ramach gazometrii krwi ułatwia ocenę stanu zdrowia pacjenta. Jakiekolwiek zaburzenia powinny być dokładnie zdiagnozowane, gdyż utrzymujące się zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej organizmu stanowić mogą nawet zagrożenie życia.