PCT – morfologia – wskazania, normy, interpretacja wyników badania prokalcytoniny

Prokalcytonina (PCT) – co to za marker stanu zapalnego?

Prokalcytonina (PCT) to prohormon kalcytoniny, czyli hormonu tarczycy, którego wydzielanie regulowane jest stymulacją hormonalną. Prokalcytonina jest natomiast wydzielana przez liczne komórki całego ciała w odpowiedzi na zadziałanie czynnika zapalnego.

Prokalcytonina we krwi występuje w niewielkich stężeniach, zaś pod wpływem działania markerów zapalnych, takich jak cytokiny prozapalne czy toksyny bakteryjne, następuje szybki i znaczący wzrost stężenia PCT we krwi. Już w 3–4 godzinie po zadziałaniu bodźca wyzwalającego obserwuje się zbyt wysoką prokalcytoninę – dochodzi do nawet tysiąckrotnego wzrostu PCT. Morfologia krwi pod kątem poziomu prokalcytoniny w celu monitorowania przebiegu zakażenia i terapii może być wykonywana raz na dobę – czas jej półtrwania to około jedna doba.

Przeczytaj też: Co oznacza wysoki poziom hemoglobiny?

Morfologia PCT – norma w badaniu krwi

Jak wygląda oznaczanie PCT? Badanie krwi przeprowadza się w próbce krwi żylnej, pobranej na czczo. Norma prokalcytoniny u dorosłych to 0,05 – 0,1 ng/ ml (norma procentowo mieści się w granicach 0,14–0,36 w stosunku do całej objętości krwi). U dzieci norma PCT jest odmienna niż u dorosłych w pierwszych dwóch dobach życia; od trzeciej doby obowiązują wartości referencyjne jak dla dorosłych. Normy PCT u noworodka w pierwszych godzinach życia dziecka są następujące:

• 0-6 godzin: 2 ng/ml;
• 6-12 godzin: 8 ng/ml;
• 12-18 godzin: 15 ng/ml;
• 18-30 godzin: 21 ng/ml;
• 30-6 godzin: 15 ng/ml;
• 36-42 godzin: 8 ng/ml;
• 42-48 godzin: 2 ng/ml.

Czytaj również: Podwyższona kreatynina – co oznacza?

Badanie prokalcytoniny – badanie na sepsę u dziecka

Jednym z najważniejszych zastosowań oznaczania PCT u dziecka jest diagnostyka sepsy. Uogólnione zakażenia bakteryjne i sepsa u noworodków rozwijają się bardzo szybko, co wynika z niedojrzałości układu odpornościowego. Takie zakażenia mają u małych dzieci bardzo gwałtowny przebieg, zatem bezbłędna i natychmiastowa diagnostyka ma kluczowe znaczenie.

Badanie prokalcytoniny u noworodków stanowi doskonałe uzupełnienie posiewu bakteriologicznego – na wyniki posiewu trzeba długo czekać, ponadto około 40 proc. wyników badań bakteriologicznych jest fałszywie ujemnych. A oznaczenie PCT u małych dzieci to bardzo szybki i czuły test.

Szczególne wskazania do badania prokalcytoniny u dzieci to: wysoka gorączka bez określonej przyczyny, podejrzenie infekcji u matki w okresie okołoporodowym, przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego, wystąpienie tachykardii u płodu. Oznaczanie PCT u dziecka wykorzystuje się także w diagnostyce różnicowej wirusowego i bakteryjnego zapalenia opon mózgowych. Cenne jest także w prognozowaniu prognozowaniu wystąpienia refluksu pęcherzowo-moczowodowego u dzieci z zakażeniem układu moczowego.

Oznaczenie prokalcytoniny u dzieci zauważalnie zwiększa dokładność diagnostyczną infekcji bakteryjnych w porównaniu z oznaczaniem poziomu leukocytów we krwi (leukocytoza), OB czy CRP.

Wskazania do oznaczenia PCT u dorosłych

Wysokie PCT w wynikach morfologii krwi u dorosłych spowodowane jest głównie przez zakażenie bakteryjne bądź grzybicze, a także stany pourazowe. Inne przyczyny PCT powyżej normy to: AIDS, nowotwory, oparzenia, ostre zapalenie trzustki o etiologii żółciowej, zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych, wstrząs septyczny oraz infekcje pierwotniakowe.

Najważniejsze zastosowanie oznaczenia PCT u dorosłych to diagnostyka i ocena rokowania sepsy. Zmiany stężenia PCT w wynikach morfologii krwi wyprzedzają inne wskaźniki stanu zapalnego i doskonale sprawdzają się u pacjentów z upośledzeniem funkcji immunologicznych, u których zmiany typowych wskaźników zapalnych są przytłumione. Dzięki temu podwyższone PCT we krwi coraz częściej odgrywa kluczową rolę w diagnostyce i terapii wielu schorzeń.

Badanie poziomu prokalcytoniny we krwi znalazło zastosowanie kliniczne w przypadku:

• wczesnego rozpoznania uogólnionych zakażeń bakteryjnych;
• różnicowanie zakażeń bakteryjnych z innymi przyczynami ciężkiego stanu pacjenta;
• różnicowanie bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych z zakażeniem wirusowym;
• monitorowanie chorych we wstrząsie;
• monitorowanie chorych z wysoką gorączką na oddziałach intensywnej opieki;
• ocena rokowania u chorych w stanie krytycznym;
• diagnostyka różnicowa stanów gorączkowych;
• różnicowanie ostrego zapalenia trzustki o etiologii żółciowej od toksycznej.

Oznaczanie prokalcytoniny we krwi umożliwia jednoznaczne stwierdzenie, czy przyczyną zakażenia jest infekcja bakteryjna i czyni zasadnym stosowanie antybiotyków.

Czytaj również: Glikemia – co to jest, badanie, normy

Wyniki prolakcytoniny – interpretacja morfologii

Wyniki badania prokalcytoniny > 0,5 ng/ ml mogą wskazywać na sepsę, często osiągając wartości powyżej 100 ng/ ml. PCT w przedziale 0,5–2 ng/ ml odpowiada średniemu ryzyku rozwoju ciężkiej sepsy, zaś PCT w przedziale 2–10 ng/ ml towarzyszy znacznemu ryzyku rozwoju sepsy. Natomiast PCT > 10 ng/ ml wskazuje na poważną, rozsianą odpowiedź zapalną i towarzyszy bardzo wysokiemu ryzyku rozwoju sepsy. Ale uwaga – nie zawsze można wykluczyć infekcję bakteryjną, gdy w wynikach zachowana jest norma PCT. Morfologia w kierunku stężenia prokalcytoniny może być przeprowadzone za wcześnie – wtedy warto powtórzyć oznaczenie prokalcytoniny po upływie kilku godzin.

U pacjentów z zakażeniem dolnych dróg oddechowych wartości podwyższone PCT < 0, 25 ng/ ml wskazują na brak konieczności stosowania antybiotyków. W przypadku pozaszpitalnego zapalenia płuc antybiotykoterapię zaleca się zakończyć przy wartościach PCT < 0,1 ng/ ml.

Poza oznaczeniem prokalcytoniny ilościowo, bardzo ważna jest dynamika zmian stężenia PCT. Morfologia wskazujaca na wzrastający poziom PCT świadczy o gwałtownie rozwijającej się infekcji. Podczas terapii zakażenia powinien następować codziennie spadek poziomu PCT o 50 proc. Jest to najdokładniejszy wskaźnik powodzenia terapii antybiotykowej.

Czytaj również: Granulocyty – co to? Rodzaje, funkcje, normy we krwi

PCT a CRP i OB – diagnostyka infekcji bakteryjnej

Jeszcze kilkanaście lat temu najważniejszym markerem stanu zapalnego był odczyn Biernackiego, czyli OB. Badanie to polegało na ocenie szybkości opadania krwinek czerwonych w określonej jednostce czasu. Podwyższone OB świadczyło o stanach zapalnych, infekcjach, urazach. Ale na wynik badania wpływ miały także inne czynniki: ciąża, wysiłek fizyczny, stan nawodnienia organizmu, gorączka.

CRP i prokalcytonina jest mniej podatne na wpływy tych czynników, ponadto jest to czułe, specyficzne i nowoczesne badania. Oznaczenie CRP (białko C-reaktywne) i prokalcytoniny wykonywane jest w zautomatyzowanym systemie, co gwarantuje dokładność badania. Z tego powodu OB Jest coraz rzadziej wykonywanym badaniem.

Prokalcytonina jest lepszym markerem sepsy niż CRP. Wykazuje szybszy i większy wzrost niż CRP, zatem jest dokładniejszym markerem rozsianych infekcji bakteryjnych.

Czytaj również: Awidność przeciwciał – wysoka, wynik, kiedy oznaczać?