Odczyn Waalera-Rosego – badanie OWR – wskazania przy RZS

Czym jest odczyn Waalera-Rosego?

Odczyn Waalera-Rosego to nieswoisty odczyn serologiczny wykorzystywany w diagnostyce reumatoidalnego zapalenia stawów. Badanie to służy do wykrywania obecności czynnika reumatoidalnego RF w surowicy pacjenta. Odczyn Waalera-Rose jest badaniem specyficznym, występującym u ponad 80 proc. pacjentów dotkniętych reumatoidalnym zapaleniem stawów.

Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny choroby

Reumatoidalne zapalenie stawów RZS to choroba zapalna o przewlekłym charakterze, która atakuje głównie stawy, a także inne narządy. Główną przyczyną rozwoju choroby jest obciążenie genetyczne – RZS bardzo często występuje rodzinnie. Same predyspozycje genetyczne nie są jednak wystarczające do rozwoju choroby – konieczne jest zadziałanie czynnika dodatkowego. Najczęściej są to:

• dysfunkcja układu odpornościowego prowadząca do syntezy autoprzeciwciał atakujących własne stawy,
• infekcje wirusowych i bakteryjnych,
• stres,
• płeć (kobiety chorują znacznie częściej),
• wiek,
• palenie papierosów.

Czynnik reumatoidalny a zapalenie stawów

Czynnik reumatoidalny RF to autoprzeciwciało, które syntetyzowane jest przede wszystkim w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów, ale także innych chorób autoimmunologicznych. Te autoprzeciwciała syntetyzowane są we wszystkich klasach immunoglobulin, czyli IgG, IgM, IgA oraz IgE, ale w diagnostyce znaczenie ma jedynie klasa IgM.

RF może występować w niewielkim mianie u osób w podeszłym wieku oraz w przebiegu uszkodzenia tkanek o rozmaitym podłożu, jednak największe jego miana stwierdzane są w przebiegu chorób autoimmunologicznych. To dlatego czynnik reumatoidalny wchodzi w skład tzw. pakietu reumatycznego, który obejmuje:

• czynnik reumatoidalny,
• morfologię krwi,
• białko CRP,
• OB,
• poziom kwasu moczowego we krwi,
• odczyn Waalera-Rosego.

Wskazania do badania Waalera-Rosego

Odczyn Waalera-Rose (OWR) oznaczany jest przede wszystkim przy podejrzeniu reumatoidalnego zapalenia stawów. Objawy RZS, które skłaniają do wykonania badania Waalera-Rosego to:

• sztywność i ból stawów, zwłaszcza po przebudzeniu,
• obrzęk stawów,
• guzki reumatoidalne,
• zaniki mięśniowe.

Zmiany te najczęściej dotyczą początkowo małych stawów, np. stawy palców, stóp, nadgarstka i z czasem obejmują stawy większe. Zmianom w stawach towarzyszyć mogą objawy ogólnoustrojowe, takie jak gorączka, osłabienie, brak apetytu i chroniczne zmęczenie.

Ponadto badanie OWR wykonywane jest profilaktycznie u osób, w rodzinie których zdarzały się przypadki reumatoidalnego zapalenia stawów, a także w celu monitorowania przebiegu RZS.

Odczyn Waaler-Rose – przebieg badania

Badanie Waalera-Rosego polega na oznaczaniu w surowicy pacjenta autoprzeciwciał w klasie IgM. Test polega na zmieszaniu krwi pacjenta ze specjalnie przygotowaną krwią króliczą. Jeśli w surowicy pacjenta obecne są autoprzeciwciała RF, wtedy dochodzi do zjawiska hemaglutynacji, czyli zlepiania się krwinek czerwonych.

Badanie OWR wykonywane jest w próbce krwi pobranej w dowolnym momencie, pacjent nie musi być na czczo, nie jest wymagane żadne specjalne przygotowanie do badania OWR. Cena badania to około 10–15 zł, z czas oczekiwania na wynik badania to 1 dzień.

Interpretacja wyniku badania Waalera – Rosego

Badanie OWR to test jakościowy, który określa obecność w badanej próbce krwi czynnika reumatoidalnego. Badanie polega na wykonaniu kilku rozcieńczeń krwi, od rozcieńczenia 1:20 aż do rozcieńczenia 1:5120. Określa się obecność hemaglutynacji w każdej probówce, a wynik podaje się w jednostkach będących odwrotnością rozcieńczenia. W przypadku badania Waalera-Rosego, jaka jest norma i interpretacja wyników badania? Oto interpretacja badania Waalera-Rosego:

• wynik Waalera-Rosego 20 lub 40 j. to wynik ujemny;
• wynik Waalera-Rosego pomiędzy 40 a 80 j. to wynik wątpliwy;
• wynik Waalera-Rosego powyżej 160 j. to wynik dodatni.

Dodatni wynik badania Waalera-Rosego występuje u prawie 80 proc. osób chorych na RZS, ale może być obecny także w przypadku innych schorzeń, a także – w niewielkich mianach – u osób zdrowych. W celu potwierdzenia rozpoznania RZS wykonać można:

• oznaczenie przeciwciał aCCP, czyli przeciwciał przeciwko cyklicznemu cytrulinowemu peptydowi, stanowiących wczesny marker RZS;
• oznaczenie przeciwciał ACPA, czyli autoprzeciwciał przeciw cytrulinowanym białkom.

Rzadziej oznaczane są przeciwciała ANA, anty-RA33 czy ANCA. Pomocniczo wykonywane są badania obrazowe – RTG bądź USG stawów.

Gdy na wyniku badania znajdziemy zapis: „odczyn Waalera-Rosego ujemny”, co oznacza taki wynik? Świadczy to o braku czynnika reumatoidalnego we krwi.

Bibliografia

Metody diagnostyki serologicznej w reumatologii; S. Luft. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996.

Diagnostyka laboratoryjna wybranych chorób reumatycznych, G.Odrowąż-Sypniewska. MedPharm Polska, 2011

Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, A. Dembińska-Kieć, J. Naskalski. Urban&Partner, 2005.