Żelazo to pierwiastek biorący udział w produkcji czerwonych krwinek (erytrocytów). Poziom tego pierwiastka oznacza się, wykonując badanie krwi i analizując wyniki morfologii. Niski poziom żelaza może wystąpić u dzieci, dorosłych i kobiet w ciąży. Objawy obniżonego stężenia tego pierwiastka to m.in.: wypadanie włosów i łamliwość paznokci oraz zaburzenia pamięci. Znaczny brak żelaza może prowadzić do niedokrwistości (anemii)
Niski poziom żelaza
Żelazo we krwi – jaką pełni funkcję?
Żelazo jest zaliczane do bardzo ważnych pierwiastków występujących w organizmie człowieka i warunkujących jego prawidłowe działanie. Nie jest ono endogennie produkowane przez organizm człowieka, dlatego ważne, aby dostarczać odpowiednią ilość tego pierwiastka wraz z przyjmowanym pokarmem.
Żelazo wchłaniane jest w początkowym odcinku jelita cienkiego – dwunastnicy, następnie wiąże się z transferyną i wraz z krwią transportowane jest do szpiku kostnego, mięśni, śledziony i wątroby. Wątroba magazynuje ten pierwiastek, a jego zapasy są uwalniane np. w trakcie krwawienia.
Żelazo pełni ważną funkcję podczas produkcji czerwonych krwinek (erytrocytów). Jest składnikiem budulcowym hemoglobiny oraz mioglobiny. Przyczynia się do prawidłowego działania enzymów tkankowych, metabolizmu cholesterolu oraz detoksykacji toksycznych substancji w wątrobie. Pierwiastek ten wspiera także działanie układu nerwowego oraz układu odpornościowego poprzez zwalczanie bakterii i wirusów.
Czytaj również: Niska hemoglobina – przyczyny
Brak żelaza – jakie są przyczyny?
Przyczynami niskiego (obniżonego) poziomu żelaza może być nadmierna utrata krwi, w tym krwawienie menstruacyjne u kobiet czy krwawienia z przewodu pokarmowego lub układu moczowego.
Do innych przyczyn za niskiego żelaza we krwi zalicza się:
- nieprawidłową dietę, która nie zaspakaja zapotrzebowania na żelazo (niedobory żywieniowe),
- nadmierne zapotrzebowanie wynikające ze stanu, w jakim znajduje się pacjent, np. dojrzewanie, niedobór żelaza i anemia w ciąży, laktacja, leczenie erytropoetyną, przełom retikulocytowy,
- nieprawidłowe wchłanianie w przewodzie pokarmowym – zespół upośledzonego wchłaniana/trawienia, zespół poresekcyjny, przewlekłe stany zapalne przewodu pokarmowego z towarzyszącą biegunką,
- chorobę przewlekłą z niedokrwistością.
Wymienić należy tu także nadmierne odkładanie się żelaza w tkankach, np. w układzie siateczkowo-śródbłonkowym, w przebiegu stanów zapalnych.
Niski poziom żelaza – jakie są objawy?
W początkowym okresie niskie żelazo we krwi organizmie manifestowany będzie zawrotami głowy, uczuciem szybkiej pracy serca (szybsze bicie serca, kołatanie) czy apatią, czyli stanem zobojętnienia wyrażonym mniejszą wrażliwością na bodźce emocjonalne i fizyczne.
Wśród innych objawów obniżonego żelaza wymienia się:
- zaburzenia pamięci i koncentracji,
- suchą skórę z tendencją do powstawania siników,
- łamliwość i kruchość paznokci,
- wypadanie włosów,
- obniżenie odporności, częste przeziębienia, zajady w kąciku ust.
Znaczne zaawansowanie stanu niedoboru tego pierwiastka we krwi będzie skutkowało rozwojem niedokrwistości z niedoboru żelaza (anemii).
Niedobór żelaza u dziecka i młodzieży
Na niedobór żelaza we krwi szczególnie narażone są niemowlęta między 6. a 20. miesiącem życia, a także młodzież w okresie dojrzewania. Młody organizm w trakcie rozwoju potrzebuje dużo substancji odżywczych i odpowiedniego zaopatrzenia w tlen. Musi być także odporny na działanie czynników chorobotwórczych. Z tych względów wzrasta zapotrzebowanie na mikro- i makroelementy, m.in. na żelazo.
Początkowo zostają zużywane zapasy, które zgromadzone są np. w wątrobie. Po ich wyczerpaniu zaczynają się pojawiać pierwsze objawy niedoboru żelaza u dziecka.
Przyczyną niskiego żelaza w surowicy krwi jest nieprawidłowe odżywianie. Pacjent przyjmuje zbyt małą ilość pierwiastka, która nie pokrywa zapotrzebowania organizmu.
Badanie żelaza a wyniki morfologii
Oprócz oznaczenia stężenia żelaza we krwi pacjenta można wykonać również inne badania, na wynik których ma wpływ zbyt niski poziom tego pierwiastka.
Zmiany w morfologii krwi będą związane z niskim poziomem żelaza przechodzącym w niedokrwistość z jego niedoboru żelaza.W badaniu krwi pod kątem anemii ocenia się: ilość krwinek czerwonych – erytrocytów, ilość hemoglobiny (Hb), hematokryt (Ht), średnią objętość krwinki czerwonej (MCV) i masę hemoglobiny w krwinkach czerwonych (MCH), a także średnie stężenie hemoglobiny w krwinkach czerwonych (MCHC). Ponadto gospodarkę żelaza ocenia się za pomocą: całkowitej zdolności wiązania żelaza w surowicy (TIBC) oraz stężenia transferyny w surowicy.
Żelazo – norma – kiedy wykonać badanie krwi?
Oznaczenie stężenia żelaza powinno wykonywać się w godzinach porannych, będąc na czczo. Kobiety nie powinny zgłaszać się na badanie w trakcie miesiączki. Do wykonania badania potrzebna jest niewielka ilość krwi pacjenta, którą można uzyskać poprzez nakłucie naczynia żylnego w dole łokciowym. Pobrany materiał umieszcza się w jałowej probówce i przekazuje do laboratorium w celu wykonania badania.
Norma żelaza jest uzależniona od wieku pacjenta.
- Noworodki (100–250 µg/dl).
- Niemowlęta (40–100 µg/dl).
- Starsze dzieci (50–120 µg/dl),
- Dorośli mężczyźni (65–175 µg/dl).
- Dorosłe kobiety (50–170 µg/dl).
Kamil Kowal
Lekarz
Absolwent Wydziału Wojskowo-Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W chwili obecnej pracuje jako lekarz stażysta w Wojewódzkim Szpitalu im. Prymasa Kardynała S. Wyszyńskiego w Sieradzu. W zakresie medycyny szczególnie zainteresowany chirurgią oraz ortopedią i traumatologią.
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 01.02.2023