Mocznik we krwi - badanie - przebieg, wskazania, norma mocznika we krwi

Czym jest mocznik? Badanie mocznika we krwi

Choć mocznik powstaje w wątrobie, to w diagnostyce laboratoryjnej stanowi podstawowy test funkcji nerek.

Mocznik stanowi końcowy produkt metabolizmu białek, powstający w wątrobie w tak zwanym cyklu mocznikowym, a z organizmu usuwany jest wraz z moczem. Z reguły wzrost jego stężenia we krwi związany jest z upośledzonym procesem filtracji. Wnioski takie możemy wysuwać, ponieważ obok takich substancji jak kreatynina, amoniak i kwas moczowy, mocznik jest niemal w całości usuwany z organizmu za pośrednictwem nerek. Jedynie śladowe ilości tego związku znajdują się w pocie oraz w kale.

Mocznik stanowi związek służący neutralizacji niezwykle toksycznej substancji, jaką jest amoniak.

Co wpływa na ilość mocznika we krwi?

Ilość wytwarzanego mocznika zależy m.in. od:

• podaży białka dostarczanego w diecie,
• procesów anabolicznych organizmu,
• procesów katabolicznych organizmu.

Procesy anaboliczne organizmu polegają na syntezie białek, dominują na przykład w organizmie młodego człowieka, który intensywnie rośnie i przybiera masy mięśniowej. Natomiast procesy kataboliczne dominują u osób starszych lub chorych, zwłaszcza na choroby nowotworowe, a ich przykładem jest także trawienie, czyli rozkład substancji pokarmowych w celu wytwarzania energii.

Zatem ilość powstającego mocznika stanowi niejako wypadkową tych dwóch procesów zachodzących w organizmie, natomiast jego stężenie we krwi jest wypadkową procesu diurezy, czyli wytwarzania moczu w nerkach.

Wskazania do badania mocznika we krwi

Wskazania do przeprowadzenia oznaczenia poziomu mocznika we krwi obejmują:

• wszelkie stany dysfunkcji nerek,
• ocenę nasilenia procesów katabolicznych i anabolicznych,
• diagnostykę nadmiaru związków azotowych w organizmie.

Z reguły łącznie z mocznikiem oznaczany jest poziom kreatyniny , która stanowi lepszy wskaźnik funkcji nerek, ponieważ jej wartość jest mniej uzależniona od diety i stopnia procesów katabolicznych. Oba parametry pozwalają natomiast odróżnić nerkowe i przednerkowe przyczyny zwiększonej ilości związków azotowych.

Jak wygląda badanie mocznika we krwi? Jak przygotować się do badania mocznika we krwi?

Metoda badania stężenia mocznika we krwi polega na rozkładzie mocznika zawartego w próbce krwi za pomocą enzymu ureazy, na amoniak i dwutlenek węgla. Jest to zatem proces odwrotny do tego, który zachodzi w wątrobie. Następnie powstały amoniak oznacza się ilościowo w tak zwanej reakcji GLDH lub Berthelota i na jego podstawie oblicza stężenie mocznika we krwi. Wartość wyraża się w [mg/dl] lub [mmmol/l].

Badanie stężenia mocznika we krwi wykonuje się z próbki krwi pobranej od pacjenta w dowolnym czasie, nie jest konieczne pobieranie krwi na czczo.

Ważne, aby przy badaniu nie stosować jako środka konserwującego heparyny amonowej, ponieważ zawarty w niej amoniak spowoduje zafałszowanie wyniku.

Ponieważ stężenie mocznika we krwi zależy m.in. od:

• podaży białek w diecie,
• stopnia endogennej syntezy lub rozpadu białek,
• funkcji wątroby,

warto oceny dokonywać łącznie z informacjami zebranymi podczas wywiadu lekarskiego.

Badanie mocznika – norma

Prawidłowy poziom mocznika (norma) w surowicy wynosi:

• 10-50 [mg/dl].

Czasem laboratoria podają dodatkowo wartość BUN (z ang. Blood Urea Nitrogen) czyli azot mocznika, wyliczony według wzoru:

BUN [mg/dl] = mocznik [mg/dl] / 2,14.

Norma stężenia mocznika we krwi wynosi wówczas:

• 5,6-18,8 [mg/dl].

Interpretacja wyników mocznika we krwi

Zwiększenie stężenia mocznika powyżej normy jest prawie zawsze związane z obniżeniem perfuzji nerkowej, aczkolwiek nie jest to marker swoisty. Jego czułość w ocenie przepływu przez nerki jest znacznie mniejsza, niż oznaczenie stężenia kreatyniny, bowiem dopiero przy upośledzeniu funkcji nerek powyżej 25%, dochodzi do podwyższenia stężenia mocznika powyżej normy.

Innymi przyczynami podwyższonych wartości mocznika we krwi są:

• stany znacznego rozpadu tkanek (oparzenia, rozległe urazy, choroby nowotworowe),
• duża ilość białka w diecie,
• znaczne odwodnienie,
• stany nasilonego katabolizmu w przebiegu nadczynności tarczycy, chemioterapii, stosowaniu glikokortykosteroidów.

Z wartościami mocznika poniżej normy mamy do czynienia często u dzieci, z racji dominowania u nich procesów anabolicznych.