Krztusiec – diagnostyka i badania na krztusiec

Co to jest krztusiec?

Krztusiec inaczej nazywany kokluszem jest chorobą zakaźną wywołaną przez bakterie Bordatella pertussis. Bakteria ta wytwarza toksynę krztuścową. W wyniku rozwoju choroby dochodzi do zapalenia oskrzeli przechodzącego w stan przewlekły z towarzyszącymi ciężkimi napadami kaszlu.

Źródłem zarażenia krztuścem jest chory człowiek. Do zarażenia dochodzi w sposób bezpośredni. Bakteria dostaje się do organizmu drugiego człowieka drogą kropelkową poprzez górne drogi oddechowe. Powstała toksyna krztuścowa powoduje martwicę nabłonka dróg oddechowych co powoduje nieprawidłowe wydzielanie śluzu oraz wystąpienie silnego napadu kaszlu. Wylęganie bakterii trwa 5–21 dni. Krztusiec jest chorobą wysoce zakaźną.

Bakteria krztuśca jest niebezpieczna dzięki toksynie jaką wytwarza – toksyna krztuścowa. Działa ona hamująco na limfocyty i makrofagi podążające do ognisk zapalnych, wywołuje leukocytozę z limfocytozą, hamuje wydzielanie enzymów neutrofilów, które niezbędne są do przeprowadzenia fagocytozy, sprawia, że bakterie łatwo przylegają do urzęsionego nabłonka znajdującego się w drogach oddechowych.

Jakie są objawy krztuśca?

Przebieg choroby można podzielić na trzy okresy:

• I – Okres nieżytowy (1–2 tygodnie), gdzie dominują objawy grypopochodne pod postacią gorączki, kaszlu na początku suchego potem napadowego.
• II – Okres napadowego kaszlu (4–6 tygodni) – pojawienie się duszącego kaszlu z towarzyszącym świstem krtaniowym i głębokim wydechem kończącym kaszel. Chory odkrztusza gęstą i lepką wydzielinę. Jest to bardzo wyczerpująca faza choroby.
• III – Okres zdrowienia (3–4 miesiące) – dochodzi do stopniowego ustępowania kaszlu. Zaostrzenia spowodowane są wysiłkiem oraz innym zakażeniami.

Badania na krztusiec – jak wygląda diagnostyka krztuśca?

Pacjent zgłaszający się do lekarza będzie przedstawiał objawy grypopochodne. Dalsza diagnostyka choroby pozwoli na określenie przyczyny złego samopoczucia pacjenta. Objawy krztuśca należy podejrzewać, jeżeli kaszel trwa powyżej 3 tygodni oraz pacjent podaje, że mógł mieć kontakt z chorym na tę chorobę. Rozpoznanie choroby opiera się na wyniku badania serologicznego oraz mikrobiologicznego.

W przeprowadzonym badaniu morfologicznym krwi pacjenta będzie zaznaczona wysoka leukocytoza rzędu 20000–30000/µl z obecną przewagą limfocytów. Jest to objaw pomocny w diagnostyce, ale nie przesądzający o zakażeniu bakterią Bordatella pertussis.

W diagnostyce krztuśca wykonuje się również badanie mikrobiologiczne. Zakłada się hodowlę bakterii Bordatella pertussi z materiału pobranego w formie wymazu z gardła lub głębokiego wymazu z nosa. Wymaz pobiera się odpowiednią wymazówką. Otrzymany materiał z wymazu gardła lub nosa można poddać również badaniu molekularnemu. Wykonuje się badanie PCR z danego materiału.

Każde wykrycie krztuśca lekarz ma obowiązek zgłosić do stacji sanitarno-epidemiologicznej.

Krztusiec – przeciwciała IgA i IgG

Przy podejrzeniu choroby, w diagnostyce laboratoryjnej krztuśca, wykonuje się badanie serologiczne mające na celu wykrycie swoistych przeciwciał skierowanych przeciwko toksynie krztuścowej w surowicy. W badaniu uwzględnia się również przeciwciała przeciwko hemaglutyninie włóknikowej bakterii wywołującej koklusz.

W celu wykrycia przeciwciał wykonuje się test immunoenzymatyczny (ELISA).

Wynik z obecnością przeciwciał przeciwkrzuścowych IgA świadczy o świeżym zakażeniu. Zwykle pojawiają się jako pierwsze i znikają po kilku miesiącach. Obecność przeciwciał przeciwkrztuścowych w klasie IgG oznacza dawno przebyte zarażenie lub wcześniejsze szczepienie przeciw krztuścowi.

Jak wygląda leczenie krztuśca i jakie są powikłania choroby?

Leczenie krztuśca oparte jest na usunięciu przyczyny. W tym wypadku stosuje się odpowiednią terapię antybiotykami. Jeżeli choroba zostanie w miarę szybko rozpoznana przyjmowanie leków skróci czas choroby. Jeżeli będzie to zaawansowane stadium krztuśca zastosowane leczenie skróci okres, w którym pacjent może zarażać inne osoby.

Lekami pierwszego rzutu w leczeniu krztuśca są makrolidy np. azytromycycna, klarytromycyna. U pacjentów, którzy nie mogą przyjmować wspomnianych preparatów stosuje się kotrimoksazol.

Do powikłań jakie mogą wystąpić zalicza się: zapalenie płuc, niedodme, odmę opłucnową, powikłania neurologiczne (obrzęk mózgu, krwawienie wewnątrzczaszkowe, drgawki).

Jak zapobiegać krztuścowi?

Najważniejszą metodą profilaktyki jest szczepienie przeciwko krztuścowi. Szczepionkę podaje się dzieciom już w pierwszych miesiącach życia. Kolejną formą zapobiegania chorobie jest ograniczenie kontaktu z osobami chorymi na koklusz. Takie osoby powinny przebywać w odosobnieniu do 5 dni od rozpoczęcia skutecznego leczenia. W przeciwnym wypadku taka osoba powinna być izolowana przez 3 tygodnie.

U osób, które miały przypadkowy kontakt z osoba chorą powinno się zastosować chemioprofilaktykę poekspozycyjna. Szczególnie jeżeli taka sytuacja dotyczy niemowląt i kobiet w ciąży.