Glukozuria (cukromocz) jakie przyczyny cukru w moczu są najczęstsze?

Co to jest glukoza?

Glukoza jest podstawowym źródłem energii – „paliwem” – dla większości komórek organizmu. Pod względem chemicznym należy do cukrów. Mechanizmy uczestniczące w gospodarce glukozą wymagają współpracy wielu narządów i zależą od działania wielu różnych hormonów, umożliwiając bardzo precyzyjną regulację jej stężenia we krwi. Do najważniejszych hormonów z tej grupy należy produkowana przez trzustkę insulina. Wydzielana jest ona w odpowiedzi na podwyższenie poziomu glukozy we krwi. Wykazuje szerokie działanie, stymulując między innymi transport glukozy z krwi do komórek (można obrazowo stwierdzić, że insulina potrzebna jest do nakarmienia komórek) – w efekcie stężenie glukozy we krwi zmniejsza się.

Cząsteczki glukozy są na tyle małe, że przekraczają barierę filtracyjną w kłębuszkach nerkowych i przedostają się do tzw. moczu pierwotnego. Aby nie dopuścić do utraty glukozy, komórki kanalików nerkowych odzyskują ją i wydzielają z powrotem do krwi. W efekcie w warunkach prawidłowych glukoza nie przedostaje się do moczu.

Kiedy bada się glukozę w moczu? Jakie są wskazania?

Badanie poziomu glukozy w moczu przeprowadza się zazwyczaj w ramach badania ogólnego moczu, jest to więc jedno z podstawowych badań diagnostycznych i stanowi element ogólnej oceny stanu zdrowia. Analiza wyników badania moczu pod kontem stężenia cukru ma szczególną wartość w przypadku diagnostyki stanów przebiegających z podwyższeniem stężenia glukozy we krwi lub uszkodzeniem komórek kanalików nerkowych.

Wśród tych pierwszych istotna jest szczególnie cukrzyca i stany przedcukrzycowe. Cukrzyca to choroba, w której główną rolę gra zaburzenie regulacji stężenia glukozy we krwi prowadzące do podwyższenia jej poziomu. Spowodowana jest niedoborem insuliny lub opornością tkanek na jej działanie, a do jej wystąpienia predysponować może wiele różnych czynników (w tym otyłość, nieprawidłowa dieta, siedzący tryb życia, skłonności genetyczne). Charakterystycznymi objawami, mogącymi nasuwać podejrzenie cukrzycy są wzmożone pragnienie, nadmierny apetyt i utrata masy ciała, jednak często przebiega ona przez długi czas bezobjawowo. Mimo to, nieleczona zawsze prowadzi do poważnych następstw.

Badanie poziomu cukru w moczu może być użyte zarówno jako test przesiewowy w kierunku cukrzycy, jak również wspomagać ocenę skuteczności leczenia u osób z już rozpoznaną chorobą. Nie może jednak stanowić podstawy do jej potwierdzenia.

Wraz z pozostałymi parametrami ogólnej analizy moczu, poziom glukozy brany jest pod uwagę w ocenie pracy nerek, przebiegu chorób układu moczowego i wielu chorób ogólnoustrojowych. Gra także ważną rolę w rozpoznawaniu rzadkich uwarunkowanych genetycznie chorób polegających na uszkodzeniu mechanizmów wychwytu zwrotnego glukozy z moczu w nerkach (przykładem jest zespół Fanconiego).

Cukier w moczu – jak wygląda badanie?

Podczas pobierania próbki do badania cukru w moczu obowiązują takie same zasady jak przy okazji badania ogólnego moczu. Mocz do badania powinien być zebrany z pierwszej porannej porcji moczu, po bardzo dokładnym umyciu wodą z szarym mydłem okolicy krocza i narządów płciowych (z odsunięciem napletka w przypadku mężczyzn i rozchyleniem warg sromowych w przypadku kobiet).

Aby zachować wiarygodność wszystkich badanych parametrów, mocz powinien zostać pobrany tzw. metodą środkowego strumienia – pierwszą, początkową część moczu należy oddać do toalety, następną – środkową (kilkadziesiąt mililitrów) – do specjalnego, przeznaczonego do badania moczu pojemnika (dostępne są one w każdej aptece). Pozostałą część moczu oddaje się do toalety. Przez cały czas pobierania próbki należy zadbać o jej czystość. Próba przeznaczona do badania cukru w moczu musi zostać dostarczona do laboratorium w jak najkrótszym czasie.

Jaka jest norma glukozy w moczu? Jak interpretować wyniki?

Za stan prawidłowy uznaje się brak glukozy w moczu. Na wynikach badań laboratoryjnych wynik badania cukru w moczu oznacza się wówczas jako negatywny, czyli „ujemny” (bądź znakiem „-”). Wykrycie obecności cukru w moczu w zdecydowanej większości przypadków jest wynikiem nieprawidłowym (wyjątek stanowi niewielka ilość cukru w moczu w ciąży). Jej ilość może być podana w jednostkach bądź za pomocą znaków „+”, przy czym stężenie glukozy jest tym większe, im większa jest liczba tych symboli.

Wynik ujemny badania poziomu glukozy w moczu uznaje się za prawidłowy. Pośrednio wskazuje on na dobre działanie mechanizmów kontrolujących stężenie glukozy we krwi (dotyczy to tylko krótkiego okresu przed badaniem) oraz na brak zaburzeń w zakresie wychwytu zwrotnego glukozy w nerkach (nie wyklucza przy tym innych problemów z pracą nerek). U osób chorych na cukrzycę jest jednym z wykładników dobrej kontroli glikemii (poziomu glukozy we krwi).

Co oznacza cukier w moczu (glukozuria)?

Wynik dodatni oznacza, że glukoza dostaje się do moczu w nadmiernej ilości. Stan taki nazywamy glukozurią lub cukromoczem. Wystąpienie cukromoczu spowodowane jest niewystarczającym odzyskiwaniem glukozy z moczu pierwotnego – czy to z powodu zbyt dużego jej stężenia we krwi i idącą za tym zbyt dużą filtracją w nerkach (nerki „nie nadążają” z odzyskiwaniem glukozy), czy też rzadziej w wyniku uszkodzenia komórek kanalików nerkowych (np. z powodu niedokrwienia, działania substancji toksycznych, leków, w zespołach genetycznych).

Duży wzrost poziomu glukozy we krwi powoduje przekroczenie tzw. progu nerkowego dla glukozy. W tej sytuacji przedostaje się ona do moczu ostatecznego. W pewnych stanach wartość progu ulega przesunięciu. Obniża się on np. u kobiet w ciąży, tak więc niewielki cukromocz jest u nich w większości przypadków zjawiskiem fizjologicznym (mimo to jego wykrycie zobowiązuje do przeprowadzenia diagnostyki w kierunku cukrzycy ciężarnych).

Jego podwyższenie obserwujemy natomiast np. w rozwiniętej cukrzycy, w związku z czym badanie moczu na obecność cukru może być w tej sytuacji prawidłowe mimo znacznego podwyższenia jego poziomu we krwi. Przejściowa glikozuria obserwowana jest również u niektórych osób po spożyciu dużej ilości cukrów prostych w krótkim czasie i poddanych silnemu stresowi. Najważniejszą chorobą, której objawem może być duża ilość glukozy w moczu jest cukrzyca.