Cukier w moczu (glukozuria) – co oznacza podwyższony poziom cukru w moczu?

Co oznacza cukier w moczu?

Glukoza to związek, którego poziom oznaczany jest zarówno we krwi, jak i w moczu. Fizjologicznie glukoza w moczu powinna być nieobecna. Jednak nie zawsze świadczy o poważnej chorobie, taką jak cukrzyca. Mimo to każdy przypadek glukozurii, czyli dodatni wynik badania moczu na glukozę powinien być zdiagnozowany.

Nawet mała ilość cukru w moczu powinna być przyczyną dalszej diagnostyki. Jeżeli w wynikach badania próbki moczu obecna jest glukoza, to stężenie glukozy we krwi jest też wysokie (nie musi być odwrotnie). Dlatego też bardzo często pacjent po wykonaniu badania w domu w postaci pomiaru glikemii stosując testy paskowe i uzyskaniu wyniku wskazującego na wysoki cukier we krwi, kierowany jest na dalsze badania.

Nieprawidłowe wyniki mogą skazywać na cukrzycę lub być objawem choroby nerek (uszkodzenie cewek nerkowych). Glukoza jest całkowicie wchłaniana zwrotnie w nerkach do krwiobiegu. Czasami w moczu może pojawić się cukier (w przypadku przekroczenia progu nerkowego 180 mg%). Zawsze w takich przypadkach wskazane jest przeprowadzenie dalszej diagnostyki.

Zobacz też: Kremy do ciasta dla cukrzyków

Kiedy bada się cukier w moczu – czy jest jakaś norma?

W warunkach prawidłowych glukoza zawarta w krwi przesączana jest w nerkach do moczu pierwotnego. Potem następuje wchłanianie zwrotne glukozy – a zatem w moczu glukoza jest nieobecna. Mechanizm ten działa sprawnie, jeśli nie dojdzie do zaburzenia nerek bądź nie zostanie przekroczony tzw. próg nerkowy glukozy we krwi. Jest to takie stężenie glukozy we krwi, powyżej którego nerki nie są w stanie zapewnić efektywnego transportu zwrotnego glukozy.

Próg nerkowy wynosi 180 mg/dl. Obecność glukozy w moczu może być ponadto konsekwencją uszkodzenia kłębuszków nerkowych. Glukoza w moczu w ciąży może pojawić się fizjologicznie.

Fizjologicznie możliwe są jedynie śladowe ilości glukozy we krwi – niemożliwe do wykrycia dostępnymi metodami laboratoryjnymi. Dlatego trudno jest wskazać dokładnie jaka jest norma glukozy w moczu. Śladowe ilości, które są akceptowane przyjmują wartości od 0,1 do 1 mg/dl.

Zobacz też: Ile można schudnąć na diecie 1300 kcal?

Kiedy oznaczać glukozę w moczu?

Bardzo często wysoki poziom glukozy w moczu wykrywany jest przypadkowo, podczas wykonywania ogólnego badania moczu. Niekiedy jednak badanie poziomu glukozy we krwi wykonywane jest celowo. Najczęstszym wskazaniem do oznaczenia glukozy w moczu jest wysoki poziom glukozy we krwi, czyli hiperglikemia. Wtedy badanie glukozy ma na celu oszacowanie, czy wysoka glikemia we krwi utrzymywała się od dłuższego czasu i doprowadziła do rozwoju tzw. nefropatii cukrzycowej. W jej przebiegu dochodzi do uszkodzenia kłębuszków nerkowych.

Przyczynę obecności glukozy w moczu można podzielić na dwa typy – nerkowy i pozanerkowy. W pierwszym przypadku poziom glikemii we krwi jest bez zmian, a obserwuje się podwyższony poziom cukru w moczu. Jeżeli przyczyna opisywanego zaburzenia leży poza nerkami, wówczas wysoki cukier jest obecny we krwi.

Z tego powodu badanie ogólne moczu wykonywane jest regularnie u osób chorujących na cukrzycę – cukier w moczu u cukrzyka pomaga monitorować przebieg choroby i skuteczność jej leczenia. U diabetyków badanie glukozy w moczu powinno być oznaczane co najmniej raz w roku.

Poziom glukozy w moczu może być także badany przy pojawieniu się charakterystycznych objawów cukrzycy. Chodzi przede wszystkim o następujące symptomy:

• zwiększone pragnienie,
• oddawanie dużych objętości moczu,
• nykturia, czyli oddawanie moczu w nocy,
• świąd skóry,
• częste infekcje grzybicze,
• spowolnione gojenie się ran,
• osłabienie i senność.

Profilaktycznie poziom glukozy w moczu powinien być badany u osób z grupy ryzyka rozwoju cukrzycy – obciążonych rodzinnym występowaniem cukrzycy, cierpiących na choroby autoimmunologiczne, dotknięte insulinoopornością czy nadwagą. Wtedy warto wykonać badanie moczu 1–2 razy do roku. Ponadto badanie moczu wraz z oznaczeniem poziomu glukozy we krwi wykonywane jest u kobiet w ciąży.

Badanie glukozy w moczu – jak wygląda?

Badanie poziomu glukozy we krwi wykonywane jest w ramach ogólnego badania moczu. W celu jego wykonania konieczne jest pobranie porannej próbki moczu. Aby wynik badania był wiarygodny, konieczne jest właściwe pobranie próbki moczu:

• próbkę moczu pobieramy po odpoczynku nocnym,
• przed oddaniem próbki moczu nie należy przyjmować żadnych płynów czy posiłków,
• próbkę pobieramy do specjalnie do tego celu przeznaczonego pojemniczka,
• przed oddaniem moczu do pojemnika, konieczne jest podmycie okolic płciowych wodą z mydłem,
• należy pobrać mocz ze środkowego strumienia – oddając pierwszą objętość moczu do toalety,
• po pobraniu próbki należy ją jak najszybciej dostarczyć do laboratorium.

Wykonując podstawowe badanie moczu, otrzymamy informację o obecności w nim nie tylko glukozy, ale także białka, ciał ketonowych czy azotanów. Badana jest także obecność składników komórkowych moczu – leukocytów, bakterii, nabłonków czy krwinek czerwonych.

Podstawowe badanie moczu umożliwia uzyskanie informacji o braku glukozy w moczu lub obecności glukozy podwyższonej. Testy paskowe umożliwiają orientacyjne, ilościowe określenie poziomu glukozy we krwi. Dalsza diagnostyka glukozurii wymaga przeprowadzenia dokładniejszych badań.

Glukozy w moczu – normy i interpretacja wyniku glukozy w moczu

Prawidłowy wynik glukozy w moczu to wynik ujemny. Dopuszczalny poziom cukru w moczu to 0,1–1 mg/ dl, ale taka ilości nie jest wykrywana w moczu – w praktyce oznacza to zatem wynik ujemny. Wynik dodatni badania glukozy w moczu może być wyrażony w skali jakościowej lub półilościowej. Ta pierwsza wykorzystuje następujące symbole:

+ mały poziom glukozy we krwi,

++ umiarkowane stężenie glukozy we krwi,

+++ wysokie stężenie glukozy we krwi.

W celu ilościowego oszacowanie glukozy w moczu konieczne jest wykonanie dobowej zbiórki moczu.

O czym świadczy obecność glukozy w moczu?

Co oznacza obecność glukozurii? Podstawowy podział przyczyn glukozurii to przyczyny przednerkowe i nerkowe. Najczęstsza przyczyna przednerkowej glukozurii to cukrzyca. Jednak brak glukozy w moczu nie wyklucza cukrzycy – świadczy jedynie o tym, że poziom glukozy we krwi jest niższy niż 180 mg/ dl. Kolejną przyczyna obecności glukozy w moczu to zespół Cushinga czy gruczolak przysadki, a także choroby wątroby. Nerkową przyczyną glukozy w moczu jest uszkodzenie kłębuszków nerkowych o rozmaitym podłożu:

• nefropatia cukrzycowa,
• nefropatia nadciśnieniowa,
• zespół Fanconiego,
• toksyczne uszkodzenie nerek.

Niekiedy podwyższona glukoza w moczu wynika z przyczyn fizjologicznych, takich jak:

• spożycie wysokiej ilości węglowodanów w dniu poprzedzającym badanie,
• nadużywanie alkoholu,
• stosowanie leków steroidowych,
• stres.

Cukier w moczu u niemowlaka czy u dziecka najczęściej ma charakter przemijający i towarzyszy infekcjom, oparzeniom, zabiegom operacyjnym czy stosowaniem niektórych leków (antybiotyki, glikokortykosteroidy). Niekiedy wskazuje jednak na cukrzycę u dziecka. Glukoza w moczu u dziecka może świadczyć ponadto o uszkodzeniu nerek.

Poziom cukru we krwi i w moczu – od czego zależy?

Poziom cukru we krwi zależny jest również od hormonów – głównie od insuliny i glikokortykosteroidów. Zadaniem insuliny jest obniżanie glukozy we krwi, w przypadku kiedy dochodzi do upośledzonego wydzielania tego hormonu przez trzustkę, występuje wzrost cukru w surowicy i może on znaleźć się również w moczu. Samo oznaczenie glukozy w moczu nie daje rozpoznania cukrzycy, ale jest wskazaniem do dalszej diagnostyki tzn. oznaczenia glukozy w surowicy.

Antagonistyczne działanie do insuliny wykazuje glukagon (także wydzielany prze trzustkę), wywołując podwyższenie poziomu glukozy. Kolejnym ważnym czynnikiem biorącym udział w regulacji gospodarki węglowodanowej w organizmie są glikokortykosteroidy. Hormony te wydzielane są przez korę nadnerczy. Swoim działaniem powodują podwyższenie poziomu cukru w surowicy. Z kolei nadnercza kontrolowane są przez przysadkę mózgową za pomocą hormonu ACTH.

Zwiększony poziom tego hormonu aktywuje nadnercza do wytwarzania glikokortykosteroidów, a te prowadzą do podwyższenia glukozy w surowicy. Do wzrostu stężenia glikortykosteroidów dochodzi w zespole Cushinga lub pośrednio poprzez obecność gruczolaka w przysadce, który przyczynia się do wzmożonej produkcji ACTH.

Wysoka glukoza w moczu – i co dalej?

Stwierdzenie obecności glukozy w moczu wymaga wykonania dalszych badań. Najlepiej jest najpierw powtórzyć badanie po kilku dniach i sprawdzić, czy ponownie pojawi się wysoki cukier w moczu. Jeśli glukozuria nie ma charakteru przejściowego – należy pogłębić diagnostykę. Zarówno wysoki cukier w moczu u mężczyzn, jak i u kobiet (glukoza w moczu 50 mg/dl czy glukoza w moczu 100 mg/ dl) skłania do wykonania badania glukozy we krwi na czczo. Przekroczona dopuszczalna norma cukru we krwi i moczu jest natomiast wskazaniem do wykonania testu doustnego obciążenia glukozą (OGTT). Jeśli badanie glukozy w moczu wykonywane jest w celu monitorowania leczenia cukrzycy, wykonywane powinny być także okresowe pomiary glikemii we krwi (na czczo i przygodnej), a także poziom hemoglobiny glikowanej we krwi.

Gdy wraz z glukozurią pojawi się wysokie białko w moczu, powinno zostać wykonane USG nerek w kierunku uszkodzenia tego narządu. Jeśli natomiast podejrzewaną przyczyną glukozy w moczu jest gruczolak przysadki, należy zbadać poziom prolaktyny we krwi oraz rezonans magnetyczny. Takie rozpoznanie może nasuwać wystąpienie zaburzeń wzroku, ginekomastii u mężczyzn i zaburzeń miesiączkowania u kobiet, nadwagi, zmęczenia i drażliwości, nadciśnienia i bólów głowy.

Glukoza w moczu w ciąży

Cukier w moczu w ciąży oznaczany jest rutynowo podczas badania ogólnego moczu. Analiza moczu pozwala zdiagnozować m. in. stany zapalne dróg moczowych, ale także umożliwia rozpoznanie cukrzycy ciężarnych oraz białkomoczu, stanowiącego niekiedy pierwszy symptom chorób nerek czy zatrucia ciążowego.

Glukoza w moczu u ciężarnej może pojawić się fizjologicznie – niewielkie ilości cukru w moczu u kobiet ciężarnych nie są powodem do niepokoju. Jeśli jednak mamy wysokie wartości glukozy w moczu w ciąży, a w kolejnych badaniach glukozuria stale się zwiększa (np. glukoza w moczu w ciąży 100 mg/ dl), można podejrzewać cukrzycę ciężarnych. W takim przypadku wykonywane jest badanie glukozy we krwi na czczo, a jeśli uzyskany wynik jest nieprawidłowy – potwierdzeniem rozpoznania cukrzycy jest krzywa cukrowa w ciąży. Standardowo doustny test obciążenia glukozą w ciąży wykonywany jest między 24 a 28 tygodniem ciąży, jednak w razie potrzeby może być przeprowadzony wcześniej. Zdiagnozowanie cukrzycy ciężarnych wymaga wprowadzenia odpowiedniej diety, ewentualnie insuliny.

Leczenie glukozurii

Jeśli glukoza w moczu występuje stale i jest objawem choroby – konieczne jest wdrożenie leczenia. Terapia uzależniona jest od charakteru choroby podstawowej. W przypadku cukrzycy kluczową rolę odgrywa zmiana trybu życia – dieta oraz regularna aktywność fizyczna. Dieta w glukozurii powinna ograniczać spożycie węglowodanów, a także promować węglowodany złożone. Warto zadbać także o optymalną ilość kalorii. W świetle najnowszych badań obiecujące wyniki w terapii cukrzycy przynosi dieta oparta na tłuszczach, która doskonale normalizuje poziom insulinemii i glikemii we krwi.

Jeśli przyczyną glukozy w moczu jest gruczolak przysadki – może być konieczne jego operacyjne usunięcie. Natomiast schorzenia nerek wymagają leczenia dostosowanego do charakteru zmian w narządzie.

Cukromocz – wypowiedź nefrologa